اعمال شب و روز عید قربان

 فرهنگ و هنر: روز عید سعید قربان یکی از اعیاد بزرگ مسلمانان جهان است و جزء چهار شب با برکتی می باشد که شب زنده داری در آن ها مستحب است، اهل بیت نماز عید قربان را از واجبات معرفی کرده اند.

عید قربان، شب دهم ماه ذی الحجه است و از چهار شب با برکتی است که شب زنده داری در آنها مستحب است و درهای آسمان در آن زمان گشوده می شود. روز عید قربان مانند عید فطر یکی از اعیاد بزرگ مسلمانان است و در روایات به آن «یوم النحر» و «یوم الاضحی» گفته می شود. عید قربان نزد اهل بیت (ع) به اندازه ای اهمیت دارد که نماز آن را از واجبات معرفی کردند و فرمودند:«صَْلاةُ الْعِیْدِینِ فَریضَةٌ؛ نماز عید فطر و قربان واجب است.» (استبصار، ج ۱، ص ۴۴۳) اما فقها این نماز در عصر غیبت را به استناد روایت امام باقر(ع) که فرمود «لَا صَلَاةَ یَوْمَ الْفِطْرِ وَ الْأَضْحَی إِلَّا مَعَ إِمَام؛ نماز دو عید باید همراه با امام باشد»، واجب نمی دانند.

امام صادق(ع) در روایتی از پدرانش چنین نقل فرمودند:«امام علی(ع) دوست داشت چهار شب از سال، خود را فارغ نماید؛ شب اول رجب، شب نیمه شعبان، شب عید فطر و شب عید قربان» به نظر می رسد که منظور از فراغت، فراغت برای عبادت در آن با زنده نگهداشتن آن باشد ( المراقبات، دارالاعتصام، ص۳۷۱)

اگر از این مطلب خوشتان آمده احتمالا از مطالب زیر نیز لذت خواهید برد:
اعمال توصیه شده در احادیث برای اولین شب ازدواج
هر آنچه باید درباره بسم الله الرحمن الرحیم بدانید
نماز امام علی(ع) برای حاجت و آمرزش گناهان
دعاهای سفارش شده قربانی عید سعید قربان

اعمال شب عید قربان

۱- احیاء و شب زنده داری

۲- زیارت حضرت سید الشهداء (ع)

۳- خواندن دعای :

یا دَائِمَ الْفَضْلِ عَلَے الْبَرِیةِ یا بَاسِطَ الْیدَینِ بِالْعَطِیةِ یا صَاحِبَ الْمَوَاهِبِ السَّنِیةِ صَلِّ عَلَے مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ خَیرِ الْوَرَے سَجِیةً وَ اغْفِرْ لَنَا یا ذَا الْعُلَے فِے هَذِهِ الْعَشِیةِ. ای کسی که جود و بخشش توبه آفریدگان همیشگے است! ای آنکه دو دست سخاوت خود را براے عطا گشودهای! ای صاحب عطاهاے گرانبها! بر محمّد و خاندان او، نیکوخوترےن مردمان درود فرصت، و ما را اے خداے بلندمرتبه در چنین شبے بیامرز.

این دعا در شب جمعه هم وارد شده است.

اعمال روز عید قربان

۱. غسل . که در این روز سنّت مؤکد است و بعضی از علماء واجب دانسته‎اند. (زادالمعاد، صفحه ۳۱۹)

۲. خواندن نماز عید قربان، همانند نماز عید فطر، اما در این روز مستحب است که بعد از نماز، با گوشت قربانی افطار شود. (زادالمعاد، صفحه ۳۱۹)

نماز عید قربان دو رکعت است:در رکعت اول، بعد از خواندن حمد و سوره، باید پنج تکبیر بگوید، بعد از هر تکبیر یک قنوت بخواند، بعد از قنوت پنجم، تکبیر دیگری بگوید، به رکوع رود، دو سجده بجا آورد، برخیزد و در رکعت دوم چهار تکبیر بگوید، بعد از هر تکبیر قنوت بخواند و تکبیر پنجم را بگوید، به رکوع رود، بعد از رکوع دو سجده کند، تشهّد بخواند و نماز را سلام دهد. در روز عید قربان مستحب است که بعد از نماز، با گوشت قربانی افطار شود.

نماز عید، سوره مخصوصی ندارد، امّا بهتر است در رکعت اول آن، سوره شمس و در رکعت دوم، سوره غاشیه یا در رکعت اول سوره «سبح اسم» و در رکعت دوم سوره «شمس» را بخوانند. همچنین در قنوت نماز عید قربان، هر دعا و ذکری خوانده شود کافیست، امّا بهتر است این دعا خوانده شود:

اللّهُمَّ أَهْلَ الْکِبْریاءِ وَالْعَظَمةِ وَ أهْلَ الجُودِ وَالجَبَرُوتِ وَ أهْلَ العَفْو وَالرَّحْمَةِ وَ أهْلَ التَقّویٰ وَالمَغْفِرَة، أسْئَلُکَ بَحَقِّ هدا الْیوَمِ الّذی جَعَلْتَهُ لِلمُسْلِمینَ عیداً وَ لِمُحَمّدٍ صَلّیٰاللهُ عَلیْه وَ آلِهِ ذُخْراً وَ شَرَفاَ وَ مَزیداً، أن تُصَلّی عَلیٰ مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أنْ تُدْخِلنی فی کُلِّ خَیْرٍ أدْخَلْتَ فیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّد وَ أنْ تُخْرِجَنی مِنْ کُلِّ سُوءٍ أخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آل مُحَمَّدٍ، صَلَوٰاتُکَ عَلَیُهِ وَ عَلَیْهِمْ، اللّهُمَّ إنی أسْئَلَکَ خَیرَ مٰا سَئَلَکَ مِنْهُ عِبادُکَ الصّٰالِحُونَ وَاعُوذُ بِکَ مِمّا اسْتَعاذَ عِبادُکَ الْمُخْلِصوُنَ.

«خدایا ای اهل بزرگی و عظمت و ای شایسته بخشش و قدرت و سلطنت و ای شایسته عفو و رحمت و ای شایسته تقوا و آمرزش از تو خواهم به حق این روزی که قرارش دادی برای مسلمانان عید و برای محمّد صلی الله علیه و آله ذخیره و شرف و فزونی مقام که درود فرستی بر محمّد و آل محمّد و درآوری مرا در هر خیری که درآوردی در آن خیر محمّد و آل محمّد را و برونم آری از هر بدی و شری که برون آوردی از آن محمّد و آل محمّد را که درودهای تو بر او و بر ایشان باد. خدایا از تو خواهم بهترین چیزی را که درخواست کردند از تو بندگان شایسته ات و پناه برم به تو از آنچه پناه بردند از آن بندگان شایسته ات».

۳-خواندن دعای چهل و هشتم صحیفه سجادیه که اوّل آن "اَللّهُمَّ هذا یَوْمٌ مُبارَکٌ" است. (زادالمعاد، صفحه ۳۱۹)

۴- خواندن دعای چهل و ششم صحیفه سجادیه که اینگونه آغاز می‎شود:"یا مَنْ یَرْحَمُ مَنْ لا یَرْحَمُهُ الْعِبادُ".(زادالمعاد، صفحه ۳۱۹)

۵. خواندن دعای ندبه. ( زادالمعاد، صفحه ۳۲۰)

۶. قربانی کردن؛ که سنّت مؤکّد است. ( زادالمعاد، صفحه ۳۲۰)

و نیز مستحبّ است هنگام قربانی این دعا را که از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است بخواند:

وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذی فَطَرَ السَّمواتِ وَ الاَْرْضَ، حَنیفاً مُسْلِماً وَ ما أنَا

من روی خود را به سوی کسی کردم که آسمان ها و زمین را آفریده; من در ایمان خود خالصم و

مِنَ الْمُشْرِکینَ، إنَّ صَلاتی وَ نُسُکی وَ مَحْیایَ وَ مَماتی لِلّهِ رَبِّ

از مشرکان نیستم. نماز و قربانی و زندگی و مرگم برای خداوندی است که پروردگار

الْعالَمینَ، لا شَریکَ لَهُ، وَ بِذلِکَ أُمِرْتُ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمینَ. اَللّهُمَّ مِنْکَ

جهانیان است. شریکی برای او نیست. من به این برنامه مأمور شدم و از مسلمانانم. خدایا از تو و

وَلَکَ، بِسْمِ اللّهِ وَاللّهُ اَکْبَرُ. اَللّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنّی. ( زاد المعاد، صفحه ۳۲۱)

برای توست. به نام خدا و خداوند بزرگتر است. خدایا از من قبول فرما.

در روایتی امام صادق(ع) فرمود:امام علی بن الحسین و امام باقر(علیهم السلام) گوشت قربانی را سه قسمت می کردند; یک قسمت آن را به همسایگان می دادند و یک قسمت آن را به نیازمندان و قسمت سوم را برای اهل خانه نگه می داشتند.

(اقبال، صفحه ۴۵۱)

۷. خواندن تکبیرات برای کسی که در منا باشد بعد از پانزده نماز که اولش نماز ظهر روز عید است و آخرش نماز صبح روز سیزدهم است. و کسانی که در سایر شهرها هستند نیز بعد از ده نماز از ظهر روز عید تا صبح دوازدهم این تکبیرات را بگویند. تکبیرات بنا بر روایت صحیح در اصول کافی از این قرار است :

اللهُ اَکْبَرُ اللهُ اَکْبَرُ لا اِلهَ اِلا اللهُ وَاللهُ اَکْبَرُ اللهُ اَکْبَرُ اللهُ اَکْبَرُ ولِلّه الْحَمْدُ اللّهُ َکْبَرُ

خدا بزرگتر از توصیف است، معبودی جز خدا نیست و خدا بزرگتر است، و ستایش خاص خدا است

اعَلی ما هَدانا اَللّهُ اَکْبَرُ عَلی ما رَزَقَنا مِنْ بَهیمَةِ الاْنْعامِ

خدا بزرگتر است بر آنچه ما را راهنمائی کرد خدا بزرگتر است بر آنچه روزی ما کرد از چهارپایان انعام (شتر و گاو و گوسفند)

وَالْحَمْدُلِلّهِ عَلی ما اَبْلانا. (کافی، جلد ۴، صفحه ۵۱۷، حدیث ۴)

و ستایش خاص خدا است برای آنکه آزمود ما را.

و مستحب است که به مقداری که توانایی است این تکبیرات بعد از نمازها و نوافل تکرار شود. (زادالمعاد، صفحه ۳۲۳)