آشنایی با واجبات نماز

فرهنگ و هنر: واجبات نماز بعضی کارهای مستحب هستند که مسلما دانستن واجبابت مهم تر است که در این مطلب با آنها کامل آشنا میشوید.

قیام از واجبات نماز می باشد و برای کسی که توانایی ایستادن دارد، واجب است که نماز خود را به صورت ایستاده بخواند. این قیام شامل زمان گفتن تکبیرة الاحرام، قرائت و بعد از اتمام رکوع، می شود. در مورد واجبات نماز باید گفت که نمازگزار باید افعال نماز را با همان ترتیبی که ذکر شده، انجام دهد و اگر عمداً ترتیب نماز را به هم بزند، نماز باطل می شود.

واجبات نماز و ارکان نماز چیست؟

 نماز از مهم ترین عبادتها در اسلام محسوب می شود. این عبادت از اجزای متعددی تشکیل شده که برخی از آنها مستحب و برخی دیگر واجب است.

 واجبات نماز یازده مورد است:

«اول» نیت. «دوم» قیام یعنی ایستادن. «سوم» تکبیرة الاحرام یعنی گفتن الله اکبر در اوّل نماز. «چهارم» رکوع. «پنجم» سجود. «ششم» قرائت. «هفتم» ذکر. «هشتم» تشهّد. «نهم» سلام. «دهم» ترتیب. «یازدهم» موالات یعنی پی درپی بودن اجزاء نماز.

واجبات نماز که تعدادشان به عدد یازده می رسد عبارتند از:

۱. نیّت: نیت از اولین واجبات نماز بوده بدین معنا که باید نماز را به قصد تقرّب به خدا یا به قصد اجرای دستور او بخواند. ولی لازم نیست که نیّت خود را به زبان بگوید.

 ۲. تکبیرة الاحرام: گفتن «الله اکبر» از واجبات نماز می باشد.

 ۳. قیام: قیام از واجبات نماز می باشد و برای کسی که توانایی ایستادن دارد، واجب است که نماز خود را به صورت ایستاده بخواند. این قیام شامل زمان گفتن تکبیرة الاحرام، قرائت و بعد از اتمام رکوع، می شود.

 ۴. قرائت: از دیگر واجبات نماز قرائت می باشد، یعنی خواندن سوره حمد و یک سوره کامل بعد از آن، در رکعت های اول و دوم.

 ۵. ذکر: گفتن اذکار مخصوص در حال رکوع، سجده و ... از واجبات نماز است.

 ۶. رکوع: از واجبات نماز بوده و لازم است که در هر رکعت، بعد از قرائت حمد و سوره و یا تسبحات اربعه، نماز گزار به رکوع برود. در رکوع باید به اندازه ای خم شود که کف دست به زانوها برسد. در رکوع گفتن هر ذکری کافی است، مثل اینکه بگوید:(سُبحانَ رَبِّی العَظیم وَ بِحَمدِه)

 ۷. سجده: واجب است که بعد از بجا آوردن رکوع و قیام بعد از آن، به سجده رفته و در سجده هفت قسمت از بدن بر زمین قرار بگیرد؛ پیشانی، کف دو دست، هر دو زانو، و دو انگشت بزرگ پا.

از دیگر واجبات نماز که باید به آن اشاره کرد این است که نمازگزار باید پیشانی را بر چیزی بگذارد که سجده بر آن صحیح است؛ مانند خاک، سنگ، چوب و.... در سجده گفتن هر ذکری کافی است، مثل اینکه بگوید:(سُبحانَ رَبِّی الاَعلی وَ بِحَمدِه)

 ۸. تشهد: تشهد از واجبات نماز می باشد. نمازگزار بعد از انجام دو سجده در رکعت دوم و چهارم نماز، واجب است که به وحدانیت خدا و رسالت پیامبر شهادت داده شود و نیز فرستادن صلوات بر پیامبر و خاندانش واجب است. مقدار واجب تشهد این است:«أشهَدُ أن لا إلهَ إلّا اللّٰهُ وَحدَه لا شَریکَ له و أشهدُ أنّ محمّداً عبدُه وَ رسولُه، اللّهمَّ صلِّ علی محمّدٍ و آلِ محمّدٍ».

 ۹. سلام: بعد از تشهد رکعت آخر نماز مستحب است در حالی که نشسته و بدن آرام است بگوید:«السَّلٰامُ عَلَیْکَ ایُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَکٰاتُهُ» و بعد از آن باید بگوید:«السَّلامُ عَلیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَکٰاتُهُ» یا بگوید:«السَّلامُ عَلَیْنٰا وَ عَلَی عِبٰادِ اللّٰه الصّالِحِینَ».

 ۱۰. ترتیب: در مورد واجبات نماز باید گفت که نمازگزار باید افعال نماز را با همان ترتیبی که ذکر شده، انجام دهد و اگر عمداً ترتیب نماز را به هم بزند، مثلاً سوره را پیش از حمد بخواند، یا سجود را پیش از رکوع بجا آورد، نماز باطل می شود.

 ۱۱. موالات:موالات نیز از واجبات نماز است یعنی کارهای نماز مانند رکوع و سجود و تشهد را پشت سر هم بجا آورد و چیزهایی را که در نماز می خواند به طوری که معمول است پشت سر هم بخواند و اگر به قدری بین آنها فاصله بیندازد که نگویند نماز می خواند، نمازش باطل است.

۵ رکن از واجبات نماز

واجبات نماز یازده مورد است که رکوع یکی از آنها است

•  نیت
•  تکبیرةالاحرام
•  قیام موقع گفتن تکبیرةالاحرام و قیام متصل به رکوع؛ یعنی، ایستادن پیش از رکوع
• رکوع
•  دو سجده.

  نیت

نیت یکی از ارکان واجبات نماز می باشد و به این معنی است که انسان، نماز را به قصد قربت – یعنی برای انجام فرمان خداوند عالم – به جا آورد و لازم نیست نیت را از قلب خود بگذراند یا مثلا به زبان بگوید:«چهار رکعت نماز ظهر می خوانم قربة الی الله».

  تکبیرة الاحرام

تکبیرة الاحرام از ارکان واجبات نماز می باشد پس از گفتن اذان و اقامه، با داشتن نیت و گفتن «الله اکبر» نماز شروع می شود و چون به واسطه گفتن این تکبیر، چیزهایی مانند خوردن و آشامیدن و خنده کردن و پشت به قبله نمودن حرام می شود، این تکبیر را «تکبیرة الاحرام» می گویند. و مستحب است در موقع گفتن تکبیر، دست ها را بالا ببریم و با این عمل، بزرگی خدا را در نظر آورده و غیر او را کوچک شمرده و پشت سر بیندازیم.

  قیام

قیام در حال تکبیرة الاحرام و قیام متصل به رکوع، رکن است ولی قیام در موقع خواندن حمد و سوره و قیام بعد از رکوع، رکن نیست. بنابراین اگر کسی رکوع را فراموش کند و پیش از رسیدن به سجده یادش بیاید باید بایستد، بعد به رکوع رود و چنانچه به طور خمیدگی به حال رکوع برگردد، چون قیام متصل به رکوع را انجام نداده، نمازش باطل است.

  رکوع

رکوع نیز از دیگر ارکان واجبات نماز می باشد. نمازگزار بعد از خواندن قرائت، باید به قدری خم شود که دست ها به زانو برسد و این عمل را رکوع می گویند. در رکوع یک مرتبه «سبحان ربی العظیم و بحمده» یا سه مرتبه « سبحان الله» باید گفت. پس از رکوع باید کاملا بایستد، بعد به سجده رود.

  سجده

سجده یعنی پیشانی و دست ها و سر زانوها و سر دو انگشت بزرگ پاها را بر زمین بگذارد و یک مرتبه «سبحان ربی الاعلی و بحمده» یا سه مرتبه «سبحان الله» بگوید. بعد می نشیند و دو مرتبه به سجده رفته، ذکر سابق را تکرار می نماید. محلی که پیشانی را بر آن می گذارد باید زمین یا چیزی باشد که از زمین می روید و بر چیزهای خوراکی و پوشاکی و معدنی سجده جایز نیست.

  تشهد و سلام

گفتن تشهد و سلام از ارکان واجبات نماز می باشند. اگر نماز، دو رکعتی است پس از انجام دو سجده برخاسته و حمد و سوره را می خواند و قنوت را انجام داده و پس از رکوع و دو سجده، تشهد را می خواند و نماز را سلام می دهد.

 اگر نماز سه رکعتی است پس از تشهد برمی خیزد و حمد تنها را خوانده یا سه مرتبه می گوید:«سبحان اله والحمدالله ولااله الاالله والله اکبر» و بعد رکوع و دو سجده و تشهد و سلام را انجام می دهد و چنانچه نماز، چهار رکعتی است رکعت چهارم را مثل رکعت سوم انجام داده و بعد از تشهد، نماز را سلام می دهد.

فرق بین واجبات نماز با ارکان نماز

ارکان اصلی نماز

  تفاوت بین رکن و غیر رکن در نماز این است که، رکن اگر عمدا یا سهوا کم و یا زیاد شد نماز باطل است و واجب غیر رکنی اگر عمدا کم و زیاد شد نماز باطل است؛ ولی اگر سهوا کم و زیاد شد نماز صحیح است. بنابراین اگر در نماز سهوا اشتباهی مرتکب شد در صورتی که خللی به رکن وارد شود نماز باطل است والا صحیح است.

مثلا اگر رکوع اضافه کرد یا دو سجده اضافه یا کم کرد یا تکبیرة الاحرام را دو بار گفت نماز باطل است؛ ولی اگر در قرائت یا اذکار چیزی سهوا کم یا زیاد شد اشکالی ندارد.