به گزارش سلام نو؛ مونسون (Monsoon) برگرفته از واژه موسم از زبان عربی به معنای فصل است (نامی برای بادهای فصلی)؛ تعریف سنتی مونسون تابستانه هند به بارش ماه های ژوئن، جولای، آگوست و سپتامبر گفته می شود.

علت اصلی شکل گیری مونسون، تغییر سالانه بسیار زیاد دما در مناطق بزرگ خشکی در مقایسه با سطوح اقیانوس‌های همسایه است.

ناحیه اقیانوسی حاره‌ای، به ویژه دریای عرب، خلیج بنگال و اقیانوس هند مهمترین منبع دمایی و رطوبتی هستند که انرژی لازم برای ادامه گردش بزرگ مقیاس مونسون و فعالیت پیوسته آن برروی شبه قاره هند را فراهم می کند.

 علت اصلی شکل‌گیری «مونسون» تغییر سالانه دما در مناطق بزرگ خشکی در مقایسه با سطوح اقیانوس‌های همسایه است. ناحیه اقیانوسی حاره‌ای، به‌ویژه دریای عرب، خلیج بنگال و اقیانوس هند مهم‌ترین منبع دمایی و رطوبتی به‌شمار می‌رود که انرژی لازم برای ادامه گردش بزرگ مقیاس مونسون و فعالیت پیوسته آن روی شبه قاره هند را فراهم می‌کند.

مونسون یعنی چه؟

مونسون برگرفته از واژه موسم در زبان عربی به معنای فصل است. در تعریف سنتی مونسون تابستانه هند به بارش در ماه‌های ژوئن، جولای، آگوست و سپتامبر گفته می‌شود. علت اصلی شکل‌گیری مونسون، تغییر سالانه دما در مناطق بزرگ خشکی در مقایسه با سطوح اقیانوس‌های همسایه است.

سامانه بارشی مونسون چیست؟

آب و هوای ایران در فصل تابستان معمولاً خشک است، اما در این هنگام نیز اگر شرایط مساعد باشد از طرف جنوب شرقی یعنی اقیانوس هند رطوبت به ایران وارد شده و باران رخ می‌دهد؛ این رطوبت بسیار زیاد است و هنگامی که به ایران وارد می‌شود با گرمای زیاد تابستان مواجه شده و بارش‌های شدید و سنگینی را به همراه می‌آورد که به این نوع از بارش‌ها سامانه بارشی مونسون گفته می‌شود.

مونسون در ایران

طبق گزارش‌های مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سازمان هواشناسی، پیش‌بینی شد که پنجشنبه _ششم مردادماه ۱۴۰۱_ در شمال سیستان و بلوچستان، کرمان، هرمزگان، فارس، اصفهان، یزد، بوشهر، برخی مناطق چهارمحال‌وبختیاری، جنوب سمنان، کهگیلویه و بویراحمد، قم، تهران، قزوین، البرز، زنجان، گیلان، مازندران، گلستان، اردبیل، آذربایجان‌شرقی و استان مرکزی با بارش رگباری، رعد و برق و حتی خیزش گرد و خاک مواجه شویم، علاوه بر آن جمعه هفتم مردادماه در جنوب سیستان‌وبلوچستان، غرب کرمان، شرق خوزستان، شمال سمنان، شرق لرستان، همچنین استان‌های فارس، بوشهر، کهگیلویه‌وبویراحمد، چهارمحال و بختیاری، یزد، اصفهان و برخی مناطق استان‌های البرز، تهران، مرکزی، قم، قزوین، زنجان، همدان، گلستان، مازندران و گیلان وجود رگبار و رعد و برق، وزش باد شدید موقت و در برخی مناطق خیزش گرد و خاک پیش‌بینی شد.

دلایل جاری شدن سیل و وقوع پدیده مونسون در ایران

سال‌ها در ایران خشکسالی حاکم بوده و پوشش گیاهی مناسبی وجود ندارد و خاک خشک است؛ بنابراین آب باران به سرعت جاری می‌شود و باعث وقوع حوادثی می‌شود که طی چند روز گذشته شاهد آن بودیم. پوشش گیاهی مناسب، بارانی که می‌بارد را نگه می‌دارد و باعث می‌شود مقدار زیادی از این باران در خاک نفوذ کند به همین دلیل در جنگل‌ها خیلی کم سیل رخ می‌دهد زیرا پوشش گیاهی جلوی جاری شدن آب را می‌گیرد، اما در نواحی جنوبی چون پوشش گیاهی کم است بارش باران موجب جاری شدن سیل می‌شود.

مونسون برگرفته از واژه موسم در زبان عربی به معنای فصل است. در تعریف سنتی مونسون تابستانه هند به بارش در ماه‌های ژوئن، جولای، آگوست و سپتامبر گفته می‌شود. علت اصلی شکل‌گیری مونسون، تغییر سالانه دما در مناطق بزرگ خشکی در مقایسه با سطوح اقیانوس‌های همسایه است.

علت به وجود آمدن سامانه بارشی مانسون چیست؟

به نظر می‌رسد آب و هوای این روزها سر سازگاری با ما ندارد و این اخبار فاجعه‌بار فقط مختص ایران نیست و کشورهای همسایه را نیز درگیر خود کرده است. البته باید گفت که این بارش های مونسون یا سامانه بارشی مانسون در میانه تابستان غیرعادی نیست و هر ساله اتفاق می‌افتد.

مانسون یک تغییر فصلی در جهت بادهای غالب یک ناحیه است که می‌تواند فصلی پر آب و یا خشک برای مناطق استوایی رقم بزند و بیشتر با بادهایی از سمت اقیانوس هند رخ می‌دهد. مونسون همیشه از نواحی سرد به نواحی گرم می‌وزد و مونسون تابستانی و زمستانی اقلیم بیشتر کشور هند و کشورهای آسیای جنوب شرق را تعیین می‌کند.

مانسون تابستانی چیست؟

مونسون تابستانی (Summer Monsoon) با بارش‌های سنگین همراه است که معمولا بین فروردین تا شهریور هر سال اتفاق می‌افتد. این بارش مونسونی را می‌توان هر سال از میانه اردیبهشت تا مرداد در سواحل جنوب شرق کشور خودمان، یعنی ناحیه بلوچستان نیز مشاهده کرد.

با پایان زمستان، هوای گرم از اقیانوس هند به این کشورها می‌وزد و اقلیمی مرطوب و سیل‌آسا برای این نواحی رقم می‌زند. هند و کشورهای جنوب شرق آسیا به مونسون تابستانی وابسته‌اند. برای مثال، کشاورزی آن‌ها به بارش‌های سالانه بستگی دارد. بیشتر این کشورها سیستم‌های آبیاری وسیعی ندارند و از آب‌های زیرزمینی بسیار کم استفاده می‌کنند.

مونسون تابستانی چاه‌های آن‌ها را برای باقی سال پر می‌کند و آن‌ها را از سفره‌های زیرزمینی بی‌نیاز می‌کند. برنج و چای از محصولات این کشورها هستند که به مانسون تابستانی وابسته‌اند. حتی دامداری‌ها نیز که هند را به بزرگترین تولیدکننده شیر در جهان تبدیل کرده است، به این بارش‌ها وابسته‌اند تا دام‌ها را سالم و تمیز نگهداری کنند.

صنعت این کشورها نیر به مونسون تابستانی وابسته است. میزان زیادی از برق تولیدی این کشورها با نیروگاه‌های آبی با استفاده از آب جمع‌آوری شده از بارش‌های مونسونی تامین می‌شود. اما زمانی که مونسون تابستانی عقب می‌افتد و یا ضعیف است، اقتصاد این کشورها ضربه می‌خورد. تعداد کمی از مردم می‌توانند غذای خود را تامین کنند و کسب و کارهای بزرگ کشاورزی محصولات کمی برای فروش خواهند داشت.

در این شرایط، دولت باید از کشورهای دیگر غذا وارد کند و برق گرانتر می‌شود و گاهی اوقات فقط به افراد ثروتمند و کسب و کارهای بزرگ تعلق می‌گیرد. مونسون تابستانی در هند لقب وزیر اقتصاد واقعی را از آن خود کرده است.

البته مونسون تابستانی سنگین نیز می‌تواند آسیب زیادی به منطقه وارد کند. ساکنان شهرهایی مثل بمبئی هند به سیل‌های نیم متری در خیابان‌ها عادت کرده‌اند. با این حال، زمانی که مونسون بیش از حد قوی می‌شود، سیل می‌تواند در این مناطق فاجعه به بار آورد.

مونسون زمستانی چیست؟

مانسون زمستانی (Winter Monsoon) اقیانوس هند که از مهر تا فروردین رخ می‌دهد، کمتر از مونسون تابستانی شناخته شده است. مونسون خشک زمستانی از شمال شرق و از مغولستان و شمال غرب چین می‌وزد. مونسون زمستانی قدرت کمتری از مانسون تابستانی در جنوب شرق آسیا دارد و دلیل اصلی آن، وجود رشته‌کوه هیمالیا است که مانع عبور باد و رطوبت و رسیدن آن به سواحل جنوبی می‌شود. به علاوه، رشته‌کوه هیمالیا از عبور هوای سرد و رسیدن آن به جنوب هند و سریلانکا جلوگیری می‌کند و این مناطق را در تمام سال گرم نگه می‌دارد.

گاهی اوقات این مونسون‌های زمستانی با خود خشکسالی در بعضی از مناطق را به همراه می‌آورد. البته تمام مونسون‌های زمستانی خشک نیستند. برخلاف بخش غربی آسیای جنوب شرق، بخش شرقی این مناطق بارش‌هایی تجربه می‌کند. مونسون زمستانی هوای مرطوب را از دریای جنوب چین وارد کشورهایی مثل اندونزی و مالزی می‌کند.

سایر مونسون‌ها

مانسون آسیا-استرالیا (Asian-australian Monsoon) از شمال استرالیا را تا سواحل اقیانوس آرام روسیه در بر می‌گیرد، از اقیانوس هند نیز می‌گذرد و در نهایت به سواحل شرقی آفریقا می‌رسد. بادهای مونسونی (یا موسمی) در سایر نقاط جهان نیز وجود دارد.

مونسون آمریکای شمالی (North American Monsoon) که همیشه یک بار در سال و معمولا در تابستان رخ می‌دهد. هوای گرم و مرطوب از خلیج کالیفرنیا در جهت شمال شرق و از خلیج مکزیک در جهت شمال غرب می‌وزد. این بادها در نهایت در رشته‌کوه سیرا مادره مکزیک به هم می‌رسند و قبل از ورود به آمریکای شمالی و مرکزی، هوای مرطوب را وارد جنگل‌های این ناحیه می‌کنند.

مونسون آمریکای شمالی می‌تواند کمکی طبیعی برای آتشنشان‌ها باشد. دمای تابستان در آریزونای ایالات متحده به طور معمولی تا ۳۸ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و آتش‌سوزی‌های طبیعی ایجاد می‌کند که معمولا دسترسی به آن‌ها سخت است. این بارش مونسونی می‌تواند به خاموش کردن این آتش‌سوزی‌ها کمک کند و به علاوه، منبع آبی برای اکوسیستم بیابانی باشد.

همه چیز درباره سامانه بارشی مونسون در ایران و جهان

بنیان‌گذار اقلیم‌شناسی سینوپتیک در ایران گفت: درحال‌حاضر به دلیل تغییرات اقلیمی، بارندگی کاهش یافته و هوا گرم شده است، اما در سال جاری ابرها از جنوب‌شرقی وارد کشور شد ولی با توجه به بی‌نظمی صورت گرفته در اقلیم جهان، می‌توان گفت این بارش‌های سنگین مونسونی با تغییرات اقلیمی در ارتباط است.

بهلول علی‌جانی در گفت‌وگو با خبرنگار ما با بیان اینکه بارش‌های اخیر تحت عنوان بارش‌های موسمی شناخته می‌شود، اظهار کرد: بارش‌های موسمی در فصل تابستان رخ می‌دهد و عمدتاً در قسمت‌های جنوب شرقی ایران مشاهده می‌شود.

وی افزود: این سامانه بارشی هر سال مشاهده نمی‌شود، بلکه تنها در سال مشخصی تحت شرایط خاصی رخ می‌دهد که دلیل این موضوع اثر دینامیکی هوا است؛ درواقع در فصل تابستان ایران در شرایط پرفشار قرار می‌گیرد و این حالت از صعود هوا جلوگیری می‌کند، به همین دلیل در مناطقی مانند بندر عباس و چابهار هوا شرجی می‌شود، اما بارشی رخ نمی‌دهد.

این کارشناس اقلیم و آب‌وهوا شناسی ادامه داد: در برخی سال‌ها شرایط دینامیکی جو تغییر می‌یابد و از حالت پرفشار عقب‌نشینی می‌کند؛ در این هنگام هوا حالت صعودی پیدا می‌کند و باران تابستانی موسمی رخ می‌دهد؛ البته نمی‌توان گفت که باران موسمی در ایران غیر منتظره است، بلکه جزو ویژگی‌های ایران به‌شمار می‌رود.

وی تاکید کرد: باران موسمی از دریای عمان نشأت می‌گیرد و از رطوبت مطلوبی برخوردار است. در صورتی که شرایط اتمسفر مناسب باشد، بارش‌ها تا تهران و نواحی شمال ایران نیز ادامه می‌یابد.

مونسون چیست؟

علی‌جانی در رابطه با واژه مونسون گفت: بارش‌هایی که در فصل تابستان رخ می‌دهد، تحت عنوان بارش موسمی شناخته می‌شود؛ این واژه برگرفته از زبان عربی بوده و به معنای فصل است که در این شرایط به عنوان بارش‌های فصلی نیز معنی می‌شود.

وی افزود: واژه "موسمی" در زبان انگلیسی به "مونسون" تبدیل شده است، اما در زبان فارسی و عربی به بارش‌هایی که در فصل تابستان رخ می‌دهد و نواحی جنوب ایران را درگیر می‌کند بارش موسمی گفته می‌شود.

بنیان‌گذار اقلیم‌شناسی سینوپتیک در ایران علت مشاهده نشدن بارش در برخی شهرها را اینطور توضیح داد: مقدار رطوبتی که از خلیج فارس یا دریای عمان به سمت ایران حرکت می‌کند، معین بوده و ممکن است در نقاطی از کشور تخلیه شود. در برخی مواقع ابر در آسمان مشاهده می‌شود، اما به دلیل اینکه قطعات باران به قدر کافی بزرگ نیست، بارانی نمی‌بارد.

وی تصریح کرد: بیشتر بارش‌های ایران در فصل زمستان رخ می‌دهد و اکثر آن‌ها از سمت غرب و دریای مدیترانه حاصل می‌شود. علت اینکه در شهرهایی مانند یزد یا اصفهان بارش باران مشاهده نمی‌شود میزان درشتی قطرات آب است. باران معمولاً زمانی رخ می‌دهد که قطعات آب سنگین شود.

وی در رابطه با ارتباط بین خشکسالی و پدیده مونسون گفت: مفهوم خشکسالی، نبود باران و خشکی هوا است؛ بنابراین مفهوم پدیده خشکسالی با مونسون ارتباط ندارد، اما خشکسالی که در ایران و منطقه رخ‌داده به دلیل تغییرات اقلیمی است.

بنیان‌گذار اقلیم‌شناسی سینوپتیک در ایران ادامه داد: در حال حاضر به دلیل تغییرات اقلیمی بارندگی کاهش یافته و هوا گرم شده است، اما در سال جاری ابرها از جنوب شرقی وارد کشور شد ولی باتوجه بی‌نظمی که در اقلیم جهان صورت گرفته، می‌توان گفت این بارش‌های سنگین مونسونی با تغییرات اقلیمی در ارتباط است.

محمدرضا شیرغلامی در خصوص سامانه بارشی مونسون اظهار کرد: علت اصلی شکل گیری مونسون، تغییر سالانه بسیار زیاد دما در مناطق بزرگ خشکی در مقایسه با سطوح اقیانوس‌های همسایه است.

وی افزود:‌ ناحیه اقیانوسی حاره‌ای، به ویژه دریای عرب، خلیج بنگال و اقیانوس هند مهمترین منبع دمایی و رطوبتی هستند که انرژی لازم برای ادامه گردش بزرگ مقیاس مونسون و فعالیت پیوسته آن برروی شبه قاره هند را فراهم می کند.

شیرغلامی گفت:‌ باران‌های موسمی تابستانی آسیا، برای حدود یکصد روز، تقریبا همزمان با بادهای ۱۲۰ روزه سیستان، از روزهای پایانی خرداد ماه آغاز شده و در روزهای آغازین مهرماه به پایان می‌رسد که با تأخیر زمانی چند هفته آثار فعالیت آن در جنوب شرقی ایران (سیستان و بلوچستان) نیز مشاهده می‌شود.

کارشناس پیش‌بین اداره کل هواشناسی یزد تصریح کرد:‌ چنانچه سیستم مونسونی هند بسیار فعال بوده و از رطوبت خیلی زیادی برخوردار باشد به عرض های شمالی و غربی تر متمایل گردیده و در استان‌هایی مانند کرمان، هرمزگان، فارس، یزد و اصفهان نیز بارندگی رخ خواهد داد اما در مواقعی که رطوبت انتقالی کم باشد، در این نواحی با ایجاد ابرهای جوششی کم ضخامت تر، طوفان گرد و خاک و افزایش نسبی دما پدید می آید.

به نظر می‌رسد با چاشنی گرمایش زمین و تغییر اقلیم، رفتار مونسون امسال به شکل تقریبا استثنایی تغییر کرده و موجب بارش های فراسنگین در قسمت های وسیعی از نیمه جنوبی کشور می شود.

شیرغلامی در پایان خاطرنشان کرد: با توجه به خشکی بیش از حد زمین و عدم وجود پوشش گیاهی مناسب در این مناطق، بارش‌های رگباری شدید می تواند منجر به جاری شدن روانآب و حتی سیلاب در برخی نقاط شود.

طوفان مونسون در دهستان پیان ایذه