احتمالا از خواند تیتر تعجب کردید، اما درست خواندید! مراسم زار در قشم، کیش و جنوب ایران رواج دارد و مراسمی خاص و ترسناک است که برای بیرون کشیدن ارواح و اجنه از بدن انسان‌ها برگزار می‌شود. این مراسم برای دوای امراض لاعلاج برگزار می‌شود و مثل اکثر مراسم‌های جنوبی پیوندی جدی با موسیقی دارد.
نگاه به مراسم زار در کیش؛ جن‌گیری وسط جزیره مدرن!
مراسم زار در کیش مراسمی خاص و ترسناک است که برای بیرون کشیدن ارواح و اجنه از بدن انسان‌ها برگزار می‌شود. مردم جنوب ایران و بخصوص افراد ساکن در جزیره‌ها معتقدند دوای امراضی که توسط پزشکان لاعلاج خوانده می‌شود در دست افرادی به اسم مامازار یا بابازار است. این افراد می‌توانند در مراسمی خاص با اجنه ساکن در بدن انسان‌ها صحبت کنند و درازای پرداخت قربانی آن‌ها را از بدن فرد خارج کنند. در ادامه شما را با این آداب و رسوم کیش آشنا می‌کنیم.
زار چیست؟
«زار» در زبان فارسی به معنی پریشان‌حال، ضعیف و بیچاره است؛ اما در فرهنگ مردم جنوب کشور، نام یکی از خطرناک‌ترین و شایع‌ترین بادها است. «زار» بادی خانمان‌برانداز است که می‌تواند افراد را بیمار و گرفتار کند. به اعتقاد مردم جنوب، این بادها قدرتمند هستند و دنیای درون و بیرون خاک را کنترل می‌کنند.
اصطلاح زار در مراسم زار برای جن و ارواح پلیدی استفاده می‌شود که هرازگاهی بدن فردی را تسخیر می‌کنند. این جن‌ها سرگردان هستند و وارد بدن افراد به‌ویژه زنان شده و موجب بیماری و ناخوشی می‌شوند. البته مردم جنوب ایران جن‌ها را به باد تشبیه می‌کنند و اعتقاد دارند هر باد جن‌های بخصوصی دارد که می‌تواند وارد بدن افراد بشود. به افرادی که این باد وارد بدنشان شده هوایی می‌گویند. در مراسم زار در کیش تلاش می‌شود که این جن از بدن فرد خارج شود.
از بابا زار و مامان زار چه می‌دانید؟
وقتی فردی دچار بیماری شده و با درمان‌های عادی خوب نمی‌شود او را پیش اشخاصی به نام بابازار یا مامازار می‌برند. این افراد متخصص برگزاری مراسم زار در جنوب و بیرون کشیدن جن‌ها و ارواح از بدن بیماران هستند. بابازار یا مامازار فرد جن‌زده را به مدت ۷ روز دور از چشم مردم نگه می‌دارد و در این مدت با استفاده از داروها یا روغن‌های ویژه‌ای او را برای برگزاری مراسم آماده می‌کند.
موسیقی مراسم زار؛ وقتی بادها رام می‌شوند
برای آن که زار مطیع شود، موسیقی و آهنگ مخصوصی لازم است؛ بنابراین به تعداد زارها آهنگ وجود دارد. اهل هوا بر این باور هستند که از طریق موسیقی می‌توان با بادها ارتباط برقرار کرد و آن‌ها را به مراسم زار فراخواند. آن‌ها با کوبیدن روی سازها، بادها را بیدار می‌کنند و زارها از مجرای سازها به مراسم راه پیدا می‌کنند. به همین جهت در این موسیقی ریتم نسبت به آواز و ملودی در اولویت قرار دارد و نیازی به پرخوانی نیست.
بیشتر سازهایی که در مراسم زار مورد استفاده قرار می‌گیرند، سازهای کوبه‌ای ممبرانوفون (Membranophone) بومی منطقه هستند. ممبرانوفون‌ها سازهایی هستند که صدا در آن‌ها از ارتعاش یک پوست سفت و کشیده‌شده خارج می‌شود. از میان این سازها می‌توان به طبل‌های سیلندریک یک یا دوطرفه اشاره کرد.
معمولا دهل و «دهل کسر» سازهای رایجی در مراسم زار هستند. دهل کسر سازی کوبه‌ای مشابه دهل است که وزن آهنگ‌ها را عوض می‌کند. «مودندو» و «گپ دهل» نیز سازهای مشابهی هستند که در این مراسم مورد استفاده قرار می‌گیرند. البته در مراسم نوبان از سازهای دیگری همچون تنبیره با تنبوره نیز استفاده می‌کنند.
در هنگام ورود به مراسم زار، همه افراد به نشانه تبرک دستی به روی سازها و بعد صورت خود می‌کشند و سپس در گوشه‌ای می‌نشینند. به‌طور معمول بابا زار یا ماما زار در شروع مجلس به سراغ ساز مودندو می‌روند یا با دهل‌های بزرگ در صدر مجلس قرار می‌گیرند. مودندو بزرگ‌ترین دهل اهل هوا محسوب می‌شود؛ آن را روی یک سه پایه قرار می‌دهند و معمولا بابا زار پشت آن می‌نشیند.
کنار دهل مودندو یک دهل معمولی و کنار آن دهل کسر قرار دارد. تمام این سازها باید در یک ردیف باشند. در آغاز بابا زار شروع به نواختن می‌کند و وقتی کمی اوج گرفت باقی با او هم‌نوازی می‌کنند و می‌خوانند. آواز و اشعار مردم بومی آفریقا در مراسم مشابه به زبان بومی خود آن‌ها است؛ اما در مراسم زار در شروع عربی می‌خوانند و وقتی کمی زمان گذشت اشعاری به زبان مخصوص مردم سواحل جنوب خوانده می‌شود که کمتر کسی آن‌ها را می‌فهمد.
نظر شما