به گزارش سلام نو به نقل از ایرنا، ایرانیان نیز از دیرباز توجه ویژه ای به آسمان و ستاره شناسی داشته اند، شواهد بسیاری در این زمینه در آثار باستانی از جمله سازه های تخت جمشید و چغازنبیل به جا مانده است، ستاره شناسان ایرانی شهره دنیا هستند و پس از ورود اسلام به ایران، این دانش با توجه به کاربرد آن در زمینه های مختلف مانند تقویم و تعیین موقعیت قبله و اوقات نماز گسترش بیشتری یافت.
امروزه نیز نجوم یکی از رشته های علمی مورد توجه در دنیاست به‌طوریکه سرمایه گذاری های کلانی برای توسعه آن و کشف ناشناخته های جهان هستی صورت می گیرد، تلسکوپ ها و فضاپیماهای پیشرفته ای در این زمینه به کار گرفته شده اند و تصاویر خیره کننده ای از عظمت کهکشان ها مخابره می شود.
در کنار پیشرفت های علم و فناوری در عرصه کیهان شناسی، علاقه مردم به نجوم حتی در سطح ساده و غیر حرفه ای آن نیز سبب شکل گیری شاخه ای در صنعت گردشگری به نام " گردشگری نجومی " شده است که در آن گردشگران برای رصد پدیده های نجومی در مقصد مناسب و به‌منظور کسب تجربه‌های مرتبط با نجوم سفر می کنند.
گردشگری نجومی امروز طرفداران زیادی در دنیا دارد، به یکی از ابزارهای کسب درآمد و اشتغالزایی تبدیل شده و برای همه گروه های سنی جذاب است؛ به گفته کارشناسان، کشورمان ایران نیز دارای ظرفیت های بسیاری در این زمینه است که باید به آن پرداخت و از فرصت های پیش رو برای توسعه آن بهره گرفت؛ به گفته یکی از فعالان عرصه گردشگری، فرصت های گردشگری نجومی در ایران فراوانند، از آسمان تاریک و پرستاره روستاهای کویری مانند " مِصر " گرفته تا پدیده های نجومی منحصر به فرد در سال های آینده که از امروز می توان برای آنها برنامه ریزی کرد.
محمد سلطان الکتابی پژوهشگر گردشگری نجومی از دانشگاه ژیرونای اسپانیا یکی از فعالان این عرصه است که به گفته وی، خورشیدگرفتگی سال ۱۳۷۸زمینه ای برای آشنایی هرچه بیشتر او با دنیای نجوم شد و سپس در زمینه گردشگری نجومی و برنامه ریزی برای برگزاری تورهای نجومی در کشورمان فعالیت داشته است، برای تحصیلات تکمیلی در رشته گردشگری راهی ایالت کاتالونیای اسپانیا شد و تحقیقاتی در زمینه گردشگری نجومی داشته است، خبرنگار ایرنا در گفت وگویی با سلطان الکتابی که اهل اصفهان است به بررسی گردشگری نجومی و ظرفیت های آن در کشورمان و راهکارهای توسعه آن پرداخته است:
ایرنا: اگر بخواهیم تعریف ساده‌ای از گردشگری نجومی داشته باشیم، آن را چگونه بیان می‌کنید؟
اگر خیلی ساده بخواهیم بیان کنیم، سفر کردن به قصد رسیدن به جایی است که ویژگی هایی مانند زیبایی آسمان یا رصد و کشف قسمتی از پدیده های نجومی به صورت کوتاه مدت دارد.
ایرنا: مکان های مناسب برای گردشگری نجومی باید دارای آسمان تاریک و حداقل آلودگی نوری باشد؟
گرشگری نجومی در رده های مختلف تعریف می شود و به آسمان تاریک محدود نمی شود، ممکن است به واسطه خورشید گرفتگی در مناطق مختلف حتی شهرها هم درگیر آن باشند، با توجه به نوع پدیده نجومی مشخص می شود که آیا به آسمان تاریک نیاز داریم یا خیر، برخی پدیده ها مانند مقارنه یا خورشید گرفتگی را در شهرهای بزرگ هم می توان تماشا کرد بنابراین الزامی برای داشتن آسمان تاریک نیست زیرا در گردشگری نجومی تنوع داریم، اگر به طور خاص آسمان تاریک مد نظرمان باشد درصد آسمان صاف آن مورد تاکید است و باید رطوبت آن مناطق کمتر باشد.
ایرنا: کشورمان ایران چه ظرفیت‌هایی برای توسعه گردشگری نجومی دارد و چگونه می‌توان از آنها استفاده کرد؟
ما در واقع می توانیم به گردشگری نجومی به صورت کلان‌تر و جامع تر و در قالب صنعت گردشگری نگاه کنیم و در بحث توسعه پایدار به آن اهمیت داده شود، با توجه به ظرفیت بزرگ ایران برای دستیابی به مناطق آسمان تاریک، می توانیم روی این بخش کار کنیم تا مناطق مستعد که زیاد هم در ایران داریم بتوانند ظرفیت خود را در اختیار صنعت گردشگری نجومی قرار دهند، ما باید با رفتارهای مسوولانه و راهبردهای پایدار به گردشگری نجومی بها دهیم و عمیق تر از یک تور نجومی به آن نگاه کنیم، به گردشگری پایدار اهمیت ویژه ای دهیم و به خوبی آن را مدیریت کنیم. گردشگری نجومی صنعت پاک هست و علاوه بر حفاظت از زمین و آسمان به اشتغالزایی و کارآفرینی منجر می شود.
ایرنا: برای توسعه گردشگری نجومی چه بخشی باید پیشقدم شود؟ وزارت میراث فرهنگی، بخش خصوصی یا نهادهای علمی و فرهنگی؟
اگر ما بتوانیم از ظرفیت حوزه نجوم آماتوری (غیر حرفه ای) و در کنار آن حرفه ای استفاده کنیم برای توجیه کردن اهمیت آسمان تاریک و حفاظت از آن می تواند آغازگر خوبی باشد ، البته این کار در زمان حاضر انجام می شود اما اگر با جدیت و اتحاد بیشتر عمل کنیم و بتوانیم دستگاه های مرتبط مانند میراث فرهنگی و شهرداری ها را متقاعد کنیم که در این زمینه همکاری و سرمایه گذاری خوبی و نگاه بلندمدت داشته باشند و نورپردازی شهرها و روستاها را با هزینه منطقی استانداردسازی کنند، می توانیم رو به جلو برویم و کار تیمی خوبی را بین دستگاه ها و سازمان ها شکل دهیم و به نتایج خوبی برسیم.
ایرنا: آژانس‌های مسافرتی و گردشگری نیز در این زمینه نقش دارند؟
این شبکه همکاری می تواند دولتی و غیر دولتی باشد و همه نهادهای مربوطه در این زمینه نقش خود را ایفا می کنند.
ایرنا: برای گردشگری نجومی چه شاخص‌هایی را می‌توانیم در نظر بگیریم به‌طوریکه توسعه آن همراه با آثار مخرب نباشد؟
رفتارهای ما باید مسوولانه باشد، در اجرا، برنامه ریزی و حین سفر، همه باید رفتارهای مسوولانی داشته باشیم به گونه ای که جامعه میزبان احساس رغبت و رضایت قلبی از حضور گردشگران نجومی در منطقه خود داشته باشد، آنطور نباشد که میزبان ما فقط آروزی این را داشته باشد که بخواهد پولی از ما بگیرد و بعد تور از منطقه آن خارج شود، بلکه باید با رغبت متقابل این کار انجام شود هم گردشگران لذت ببرند که خدمات خوبی در مقصد می گیرند و هم میزبان از خدماتی که ارائه می دهد و منافعی که به دست می آورد و می تواند آن را در آینده تداوم بخشد خرسند باشد. گردشگری نجومی و توسعه آن باید به گونه ای باشد که آثار مخرب سفرها را به حداقل برسانیم و زیرساخت ها در منطقه میزبان و جامعه محلی بهبود پیدا کند، این آثار مثبت سالیان سال آنجا بماند و در کنار آن بتوانیم آثار مخرب مانند فعالیت‌های ناپایدار را کم کنیم، نورپردازی در مناطق میزبان بهصورت غیر اصولی توسعه پیدا نکند، به‌عنوان مثال نورپردازی در روستای مصر ( از توابع استان اصفهان) که یکی از مقاصد گردشگری نجومی در کشور است بهتر می تواند باشد.
ایرنا: با توجه به اینکه در این سال‌ها بسیاری از مناطق کشورمان از جمله اصفهان با معضل کم‌آبی و تهدید شدن برخی از مشاغل مواجه است آیا می‌توان از گردشگری نجومی برای جبران آن استفاده کرد؟
بله، در اسپانیا هم شرایط مشابهی داریم زیرا قسمت مرکزی اسپانیا به نوعی از سکنه خالی شده است و گردشگری نجومی می تواند برای جلوگیری از تخلیه روستاها نقش موثری داشته باشد، قسمتی که در اسپانیا گفته می شود تهی شده است در حال تبدیل شدن به قطب گرشگری نجومی است، به گونه ای که مشاغل جدیدی ایجاد شده و به واسطه این جنب و جوش، مشاغل مربوطه هم درگیر شده و باعث توسعه روستاها می شوند، در ایران نیز می توانیم این کار را انجام دهیم هرچند در شهرها هم باید حمایت و پشتیبانی وجود داشته باشد از لحاظ کنترل آلودگی نوری و حمایت از مناطق اطراف، این کار را می توانیم به خوبی انجام دهیم تا از ظرفیت مناطق دور دست استفاده کنیم و به این واسطه زیرساخت های آنها بهبود پیدا کند و صنعت پاک گردشگری داشته باشیم.
ایرنا: چه مناطقی در ایران برای گردشگری نجومی مستعد هستند؟ برخی روستاها به‌ویژه در مناطق مرکزی کشور برای گردشگری نجومی بسیار شناخته شده هستند اما شاید مکان هایی باشد که تا کنون کمتر به آنها پرداخته شده است.
ما طیف گسترده ای از مناطق با ظرفیت در زمینه گردشگری نجومی در کشورمان داریم چه مناطق کوهستانی با آسمان خوب و چه مناطق کویری و دشت ها. قسمتی زیادی از کشورمان بیابان ها هستند که در آنها مناطق دارای ظرفیت خوب داریم مانند استان های خراسان جنوبی، یزد، کرمان و سیستان وبلوچستان، از طرفی با توجه به تنوع اقلیم ایران ما کویر را کنار کوه و برف داریم که بسیار جالب است و می توانیم با عبور از برف به گرمترین نقاط ایران در کنار کویر لوت برسیم و این لذت را از تجربه گردشگری نجومی داشته باشیم، از طرف دیگر مناطق کوهستانی بسیار مستعدی نیز داریم و در برخی مواقع آسمان پاک تری نسبت به مناطق کویری دارند که در کنار آن می توانیم غنای طبیعی و فرهنگی را به گردشگری پیوند و به پویایی و غنای این صنعت کمک کنیم.
ایرنا: شما در تحقیقات و سخنرانی‌های خود به خورشید گرفتگی کامل در سال ۱۴۱۲ و سرمایه‌گذاری بر روی آن برای توسعه گردشگری نجومی در ایران از اکنون پرداخته اید، آیا مطرح کردن این موضوع زود هنگام نیست؟
ما به این پدیده خورشیدگرفتگی به چشم اَبَر رویداد مانند جام جهانی یا بازی های المپیک نگاه می کنیم به این معنی که احتمال دارد میلیون ها نفر برای تماشای آن سفر کنند و سفرهای گسترده ای از سراسر ایران و دنیا شاهد خواهیم بود، لذا لازم است برای چنین رویداد بزرگی از قبل برنامه‌ریزی شود، همه جوانب آن را بسنجیم، نقاط ضعف و قوت را شناسایی کنیم، کار راهبردی صحیح داشته باشیم، شبکه همکاری ایجاد کنیم و این کارها از سال ها قبل لازم است که انجام شود، اینکه شاید مایه تعجب باشد که از یک دهه قبل روی آن کار شود مقداری طبیعی بوده و محدود به ایران نیست. در جوامع مختلف این موضوع مطرح می شود اما ممکن است از سمت بخش دولتی مقاومت هایی باشد مثلا بگویند ۱۰ سال آینده تصمیم گیران سر کار نیستند و لازم است که زمان بگذرد. این مشکل در اسپانیا هم وجود دارد، برای توجیه کردن درباره اهمیت برنامه ریزی زودهنگام. اما هنر این است که بر این چالش غلبه کنیم و در شرایط فعلی در قسمت هایی که می توان کارهایی انجام داد فعالیت کنیم مانند اطلاع رسانی و آگاه کردن مردم و آموزش دادن آنها به ویژه آموزش به کودکان و منعی در این زمینه وجود ندارد و دست‌کم می توانیم این قسمت را پیش ببریم.
ایرنا: اگر قرار باشد شما از اکنون برای ۱۱ سال آینده به‌منظور استفاده از خورشیدگرفتگی برای توسعه گردشگری نجومی برنامه‌ریزی کنید از کدام بخش شروع می‌کنید؟ چه زیرساخت های نیاز داریم؟
تشکیل یک نهاد مستقل که این رویداد را مدیریت و برای آن برنامه ریزی کند کار مناسبی است. نهادی که وابسته به بخش دولتی نباشد و از تغییر و تحولات در بخش دولتی متاثر نشود و بتواند با بهره گیری از افراد کارشناس و با تجربه مانند منجمان و فعالان گردشگری راهبردهایی را در این زمینه اتخاذ و مراحل آن را تعیین کند و برنامه داشته باشد. هرچه لازم است هرچه زودتر برای اطلاع رسانی درباره آن اقدام شود مانند راه اندازی پایگاه های اینترنتی و صدای ما را به چند زبان به کشورهای دیگر برسانند، همچنین می توان از مقارن شدن خورشیدگرفتگی با نوروز باستانی سال ۱۴۱۳ نیز استفاده کرد زیرا ظرفیت بسیار بزرگی است، باید برندسازی کرد، آگاهی سازی در مدارس و برای سنین پایین نیز بسیار مهم است زیرا کودکان و نوجوانان ما در ۱۰ سال آینده می توانند گردانندگان این رویداد بزرگ باشند و نقش موثری ایفا کنند.
ایرنا: مشخصات دقیق این خورشید گرفتگی چیست؟
رویداد خورشیدگرفتگی کامل مورخ ۳۰ اسفند سال ۱۴۱۲ که سال کبیسه است در آخرین ساعت های سال حدود ساعت ۱۵ تا ۱۶ اتفاق می افتد و یک ساعت و نیم بعد از آن به سال ۱۴۱۳ و نوروز وارد می شویم که اهمیت بسیاری برای گردشگری نجومی دارد. این پدیده در کشورهای شمال افریقا، خاورمیانه از جمله ایران و آسیای شرقی تا چین اتفاق می افتد و مناطقی که از کشورمان در مسیر خورشیدگرفتگی کامل قرار دارند شامل استان های بوشهر، فارس، یزد، کرمان و خراسان جنوبی است اما مناطق اطراف و استان های همجوار آنها نیز نقش مهمی در پشتیبانی از این رویداد می توانند داشته باشند. به‌عنوان مثال اصفهان می تواند تجربه خود از خورشیدگرفتگی سال ۱۳۷۸ را در اختیار سایر استان ها قرار دهد و همدیگر را پشتیانی کنند. البته خورشیدگرفتگی در سایر استان ها بهصورت جزیی دیده می شود و در اصفهان حدود ۹۰ درصد است.
ایرنا: آیا سایر کشورها نیز در صدد استفاده از این رویداد برای توسعه گردشگری هستند؟
ما در کشورهای دیگر رقیبانی در این زمینه داریم مانند نیجریه و مصر. یکی از رقیبان جدی ما عربستان است که در حال سرمایه گذاری بر روی صنعت گردشگری است، کویت نیز در مسیر این پدیده نجومی قرار دارد. این کُسوف بعد از ایران وارد افغانستان، پاکستان و چین نیز می شود، پایتخت پاکستان یکی از بزرگترین شهرهای دنیاست که در مسیر نوار خورشیدگرفتگی کامل سال ۱۴۱۲ قرار دارد. با توجه به رقیبان جدی که داریم مانند مصر و عربستان لازم است با برندسازی ایران را در این زمینه برجسته کنیم به‌ویژه با توجه به تقارن آن با نوروز باستانی که برگ برنده ای برای ما به‌شمار می آید. ویژگی های این عید باستانی، شرایط آب و هوایی بهتری که در این موقع از سال نسبت به برخی کشورها داریم به‌ویژه در نیمه شرقی ایران باید روی این موارد کار کنیم، از ۱۰ سال قبل این جنب و جوش آغاز شود و تداوم داشته باشد و با اقدامات مناسب این رقابت را ببریم. ما همچنین می توانیم " سین هشتم " برای سفره هفت سین در سال ۱۴۱۳ داشته باشیم و پیشنهاد کنیم که سفره هفت سین را زیر سایه برپا کنیم، امیدوارم بتوانیم از این خلاقیت‌ها استفاده کنیم، به این نکات بها دهیم و این رویداد را زیبا و جالب برگزار کنیم. نقش رسانه در این زمینه برای اطلاع رسانی بسیار مهم است زیرا باید در زمینه اطلاع رسانی همیشه پویا باشیم تا پشتیبان صنعت گردشگری نجومی باشد.
نظر شما