دو میدان دیدنی و تاریخی در تهران

سلام نو _ سرویس گردشگری: میدان‌ها به عنوان یک گره شهری کارکرد و عملکرد مهمی دارند، از این رو بر آن شدیم تا درباره دو میدان دیدنی و تاریخی در تهران دقیق شویم. به همین جهت در ادامه به دو میدان مشق و توپخانه می‌پردازیم.

میدان مشق؛ تماشایی و جذاب

یکی از میدان های قدیمی تهران که مجموعه ای از جاذبه های تاریخی و بناهای قدیمی را در خود جای داده میدان مشق می باشد این میدان به عنوان جاذبه های دیدنی تهران شناخته می شود و قدمت بسیاری از بناهای آن به زمان قاجار و پهلوی می رسند. بناهای دیگری در این میدان وجود دارند که پس از انقلاب اسلامی به این مجموعه افزوده شدند.

این میدان که در منطقه ۱۲ شهرداری تهران قرار دارد، از شمال به خیابان شهید سخایی، از شرق به خیابان فردوسی، از غرب به خیابان سی تیر و از جنوب به خیابان امام خمینی منتهی می شود. هنگامی که نام میدان مشق به گوشتان می خورد، تصور می کنید این میدان نیز همانند دیگر میدان ها دایره ای شکل بوده.

اما بر خلاف تصور عموم میدان مشق به شکل چهار ضلعی بوده و دارای پیاده راهی T شکل می باشد. مساحت آن به ۲۸ هکتار می رسد و تعدادی از بناهای مهم تهران همانند دانشگاه هنر، وزارت امور خارجه، کتابخانه و موزه ملک در آن قرار دارند.

مجموعه عمارت قزاقخانه که در سال ۱۲۴۲ هجری شمسی ساخته شده، به عنوان تاریخی ترین بنای این میدان شناخته می شود و در زمان های گذشته روی تمام دیوارهای داخلی آن نقاشی های تاریخی دیده می شد. اما بر اثر گذشت زمان تا به امروز بسیاری از آن ها از بین رفتند. آخرین بنای مشهوری که در این میدان ساخته شده، کتابخانه و موزه ملک که در سال ۱۳۵۷ هجری شمسی ساخته شده می باشد.

از آنجایی که میدان مشق از یادگارهای دوران قاجار به شمار می رود، جالب است بدانیم نخستین محوطه آن را فتحعلی شاه قاجار ساخته و از آن به عنوان فضایی برای رژه نظامی و آموزش سربازان ارتش استفاده می شد. بر اثر گذر زمان بناهای دیگری به این میدان افزوده شدند و تبدیل به میدان امروزی شد.

در زمان های گذشته نیز دروازه ای با نام سردر ناصری به جای سردر باغ ملی قرار داشت. اعدام میرزا رضا کرمانی که محکوم به قتل ناصرالدین شاه بود، در این میدان اعدام شد و از مهمترین حوادثی است که در میدان مشق رخ داده بود. بناهایی که امروزه در این میدان مشاهده می کنیم، به عنوان مهمترین نمونه هایی از معماری های اصیل ایرانی شمرده می شوند.

همچنین فضای داخلی این بناها به لحاظ به کار بردن استانداردهای بالای آن زمان، با نمای بیرونی آن ها تفاوت های زیادی داشته برخی از آن ها با تغییر کاربری مواجه شده اند. یکی از دیدنی ترین و پرطرفدارترین بناهایی که در میدان مشق وجود دارد، سردر باغ ملی است که هنگام عبور از آن محل، توجه همگان را به خود جلب می کند.

اگر میدان مشق را از میان مکان های دیدنی تهران انتخاب کرده اید، خوب است بدانید که بازدید از تمام بناهای تاریخی این میدان برای یک روز امکان پذیر نبوده و تعدادی از آن ها بدون بازدید باقی می مانند.

آدرس میدان مشق: استان تهران، میدان امام خمینی، خیابان امام خمینی، سردر باغ ملی

میدان توپخانه؛ میدانی تاریخی و وسیع

میدان توپخانه دارای عرضی حدود ۱۱۰ متر و طول تقریبی ۲۲۰ متر به‌شکل مستطیل است که دقیقا از تناسب توصیه شده در دوره رنسانس و باروک پیروی می‌کند. این میدان از بدو احداث، مرکزی برای تجمع، آتش‌بازی، مشق و رژه نظامی و همچنین اعدام محکومان بود.

امیرکبیر در سفر به روسیه با فضاهای نوین شهری آشنا شد و با دیدن میدان شهر سن‌پترزبورگ و نقشی که در سازماندهی فضاهای شهر داشت، به فکر افتاد تا در تهران نیز چنین فضایی با کارکردهای نوین بسازد. به این ترتیب، اندیشه‌ ساخت میدان توپخانه در ذهن او شکل گرفت. کار ساخت میدان توپ‌خانه در سال ۱۲۴۶ هجری شمسی (۱۲۸۴ هجری قمری) به دستور او در زمینی مستطیلی‌شکل و در بیابان شمالی میدان توپخانه قدیم (میدان ارگ کنونی) آغاز شد. معمار میدان، محمد ابراهیم‌ خان آذربایجانی، دایی کامران‌ میرزا بود. کار ساخت میدان ۱۰ سال طول کشید و در سال ۱۲۵۶ هجری شمسی به دستور اعتمادالسلطنه پایان گرفت. این خیابان در اوایل حکومت رضا شاه پهلوی، به مناسبت ورود ملک فیصل اول، پادشاه کشور عراق به تهران تمیز و آسفالت شد.

در گذر زمان ساختمان‌های گوناگونی در این میدان بر پا شد که از مهم‌ترین مراکز دولتی به‌ شمار می‌رفتند. در آغاز در سه سمت شمال، جنوب و غرب میدان، اتاقک‌های دو اشکوبه‌ای برپا شد که اشکوب نخست برای مهمات جنگی و اسلحه بود و اشکوب دوم و سوم شامل اتاق‌هایی برای سربازان می‌شد. در بخش شرقی میدان نیز ساختمانی برای درباریان ساختند. در میانه‌ میدان حوض بزرگ سنگی با فواره‌ای بلند جای گرفت که از باغچه‌ای سراسری برخوردار بود. جالب اینکه نرده‌های دور باغچه از تفنگ‌های از کار افتاده بودند.

شواهد تاریخی در تهران نشان می‌دهد که میدان توپخانه سه دوره دگرگونی را پشت سر گذاشته و در هر دوره، ساختمان‌ها و بناهای آن تخریب و ساختمان‌های تازه‌ای به‌جای آن‌ها بر پا شده‌ است. با این وجود، سیمای تاریخی این میدان با بنای تلگراف‌خانه که از نظر معماری به میدان حسن‌آباد تهران شباهت دارد، بیش از سیمای دیگر دوره‌ها در یادها مانده‌ است.