نوروز در شیراز؛ نوروز در شهر همیشه بهاری

سلام نو _ سرویس گردشگری:‌ یکی از اعیاد مهم ایرانیان "نوروز" است که با بهار فرا می رسد. نوروز با خود آداب و رسومی دارد که در هرکجای این سرزمین به شیوه های مختلفی در میان مردم رواج دارد.

دراین میان شیرازی ها و مردم استان فارس در ایام بهار و نوروز سنت ها و آدابی دارند که همچنان در میان آنها جاریست و با شکوه خاصی دنبال می شود. از پخت انواع شیرینی ها گرفته تا عیدی دادن و دید و بازدید نوروزی و... بخشی از آداب خطه فارس در ایام عید است.

مردم شیراز از 15 روز پیش از تحویل سال نو، به استقبال آن می‌روند. مردان با تهیه شیرینی و تنقلات و زنان با دوختن و تهیه لباس نو برای خود و فرزندان و همچنین خانه تکانی مشغول هستند.

نوروز واژه ای است مرکب از دو جزء که روی هم به معنای روز نوین است و بر نخستین روز از نخستین ماه سال خورشیدی، آنگاه که آفتاب به برج حمل انتقال می یابد، گذارده می شود و در اصطلاح به جشن سرسال پارسی - ایرانی (روز نخستین فروردین ماه برابر 21 مارس مسیحی) که آغاز بهار برگزار می شود. بیشتر تاریخ نویسان و صاحبان فرهنگ "جمشید" پادشاه پیشدادی را پایه گذار نوروز و سایر رسم‌های نیکو دانسته اند.

خانه تکانی در شیراز

در روزهای پایان هر سال و در آستانه سال نو، خانه تکانی یا به اصطلاح شیرازی‌های قدیمی، رُفت و روب آغاز می‌شود که در خانواده‌های بزرگ و به‌ویژه در منزل پدر بزرگ و مادر بزرگ‌ها و پدر و مادرانی که فرزندانشان ازدواج کرده اند، خانه تکانی را فرزندان، عروس و دامادهای خانواده انجام می‌دهند. خانه تکانی یکی از آداب و رسوم ایرانیان است که همزمان با آغاز سال نو، خانه نیز باید تمیز و به دور از هر گونه آلودگی و به هم ریختگی باشد.

سبزه سبز کردن

در شیراز قبل از خیس کردن گندم هر مشت از گندم به نام یکی از اعضای خانواده ریخته شده و آخرین گندم به نیت سلامتی امام زمان (عج) ریخته می‌شود و در واقع تمام دانه‌هایی را که رویش دارند از جمله لوبیا، عدس، ماش، تخم شاهی، نخود، باقلا و جو و در بیشتر مناطق فارس از محصولات تولیدی خود برای کاشت سبزه استفاده می‌کنند.

لایه زدن اتاق‌ها

بچه‌های بین سنین ۱۶ تا ۱۵ سال مقداری گل گیوه (ماده سفید رنگی که از پوسته و اجساد تک یافته‌های دریایی به دست می‌آمد) و زرشک را از دکان عطاری می‌خریدند و گل گیوه را در ظرف آبی خیس می‌کردند و با لعاب سریش مخلوط کرده و از پارچه نازکی مانند ململ عبور می‌دادند و به اصطلاح صاف می‌کردند و با پارچه نرمی به نام آستری این ماده سفید را به دیوار اتاق‌ها می‌کشیدند.

اتاق‌هایی که با دود زغال و هیزم زمستانی تیره شده بود، روشن، سفید و تمیز می‌شد و در این میان مادرها و دخترها به اصطلاح محلی به رفت و روب خانه می‌پرداختند.

حوض ماهی خوش یمن

در قدیم ایام آخر سال مردم به حمام سعدی می‌رفتند که سال ۴۱ ساخته شده است. قبل از ساخت این بنا به حوض ماهی می‌رفتند. معتقد بودند این کار در این ایام شگون دارد و بخت بد و سیاه را از آنان دور می‌کند. به ویژه در امر ازدواج. کلاً تمام این مراسم‌ها به نیت شادی و همبستگی قومی بوده و کارکرد زیبایی برای شیرازی‌ها داشته که در جاهای دیگر کمتر دیده شده است.

سمنو پزون شیرازی

از دیگر مراسم‌های پیش از نوروز «سمنوپزون» است که هنوز هم شهرت زیادی دارد. تهیه سمنو بسیار دشوار است و مهارت خاصی می‌طلبد. پیشینه پخت سمنو به دوره باستان باز می‌گردد، اما در ایران پخت آن با باورهای مذهبی مردم پیوند قوی یافت و آن را به حضرت فاطمه (س) نسبت دادند. در زمان پخت سمنو دعاهای خاصی خوانده می‌شود. پخت سمنو در شیراز با کارکردهای مختلف مذهبی، عبادی و سرور و شادی همراه بوده است. پخت دشوار این خوراکی همت و همیاری گروهی را طلب می‌کرده است و همین همیاری به افزایش همبستگی قومی مذهبی و ایجاد مودت کمک زیادی می‌کرده است.

گلگشت شیرازی‌ها

واژه «گلگشت» درفرهنگ عامه شیراز جایگاه خاصی دارد. علاقه شیرازی‌ها به رفتن به طبیعت و انس با طبیعت مکان‌هایی خاص برای تفرج را خلق کرده است که به آن گلگشت می‌گویند. به همین دلیل است که باغ، باغداری، گردش در باغ و مهمانی در باغ نیز برای شیرازی‌ها اهمیت خاصی دارد و در کمتر شهری در ایران است که ساکنان آن در روزهای تعطیل به اندازه شیرازی‌ها به باغ و بستان بروند.

باغ خلیلی، باغ ارم، باغ دلگشا، باغ عفیف آباد و باغ‌های مختلف مقصد تفریح و گلگشت شیرازی‌ها بوده است. درگذشته نه چندان دور و در آن سال‌ها که پارک عمومی مانند الان نبود و باغ‌ها هم بیشتر خصوصی بود مردم برای گلگشت به صحراهای اطراف شیراز می‌رفتند. صحرای آقاباباخان که در جنوب شیراز بوده یکی از آن صحراهای معروف بوده که در دوره قاجار آقاباباخان آن را می‌سازد. صحرای مصلی نیز از صحراهای دیدنی شیراز بوده و رفتن به آن صحرا قدمت زیادی دارد.