سلام نو _ سرویس گردشگری: یکی از دیدنی‌های خیابان سی‌تیر، موزه آبگینه و سفالینه است که اولین موزه شیشه و سفال ایران محسوب می‌شود. این موزه در خانه قوام السلطنه نخست وزیر احمد شاه قاجار و حکومت پهلوی قرار دارد که از خانه‌های تاریخی و تماشایی تهران و از آثار ملی به شمار می‌رود. در ادامه به سیر تاریخی این موزه و معماری شگفت‌انگیز آن می‌پردازیم.
معماری حیرت‌انگیز موزه آبگینه
در سال ۱۲۹۱ شمسی به دستور احمد قوام ملقب به قوام السلطنه در میان باغی قاجاری عمارتی زیبا و باشکوه بنا شد که سال‌ها بعد به گنجینه‌ای از آثار شیشه‌ای و سفالینه مربوط به ادوار مختلف فرهنگی ایران تبدیل شد. معمار این عمارت استاد علی محمد معمارباشی بود که آن را به‌عنوان دفتر کار و محل زندگی قوام ساخت. قوام به‌مدت سه دهه و تا سال ۱۳۳۰ در این مکان زندگی کرد.
بعد از مرگ قوام السلطنه پسرش این خانه را به سفارت مصر فروخت. در همین دوره و در زمان جمال عبدالناصر؛ رئیس‌جمهور وقت مصر، روابط سیاسی دولت ایران و مصر تیره شد و تا هفت سال خانه قوام در اختیار سفارت مصر قرار گرفت.
بعد از آن نیز محل سفارت افغانستان و بانک بازرگانی بود. سرانجام در دهه ۵۰ خانه قوام السلطنه توسط دفتر فرح پهلوی با کاربری موزه خریداری و به‌منظور تأسیس موزه سفال و شیشه به وزارت فرهنگ و هنر سابق واگذار شد.
در سال ۱۳۵۵ پروژه تغییر کاربری ساختمان قوام و تبدیل آن به موزه آبگینه و سفالینه‌های ایران آغاز شد. طراحی این موزه به مهندسان ایرانی و طراحی ویترین‌ها و معماری داخلی به معمار و مهندس مشهور اتریشی به نام هانس هولاین سپرده شد. هانس در طراحی موزه از آثار برجسته تاریخی ایران مانند کاخ تچر، ستون‌های تخت جمشید، قوس‌های صفوی و کعبه زرتشت الهام گرفته و با اینکه ویترین‌ها و فضای کلی موزه به‌صورت مدرن طراحی شده‌اند؛ اما این طراحی مدرن به فضای کلی ساختمان که بنایی سنتی است آسیب نزده و در هماهنگی کامل با آن قرار دارد. امروزه این مجموعه یکی از موزه‌های جالب در پایتخت به شمار می‌رود. خانه قوام السلطنه در عهد قاجار و در باغی به وسعت هفت هزار متر مربع با زیر بنای ۱,۰۴۰ متر مربع ساخته شده است.
معماری این ساختمان هشت ضلعی ترکیبی از معماری ایرانی-باروک است. در نمای بیرونی بنا معماری ایرانی و در معماری داخلی موزه معماری غربی به کار رفته است. در ساخت خانه قوام مصالحی چون آجر، گچ، ملات گل و آهک با نمای آجری به کار رفته است.
این خانه سه طبقه شامل زیرزمین یا حوض‌خانه، همکف، طبقه اول و سرسرا است. در طبقه همکف این بنا پلکان‌هایی چوبی زیبا و دو طرفه‌ای به شکل دو نعل اسب تودرتو وجود دارد که با الهام از سبک روسی ساخته شده و به طبقه دوم این بنا راه می‌یابد.
وجود ایوان و ستون‌های کناری ورودی خانه قوام، از شاخصه‌های معماری دوران اواخر قاجار و پهلوی اول است. سرسرای موزه پیش از استقرار سفارت مصر در این محل به شکل گنبدی ساخته شده بود و اینک به‌صورت مسطح دیده می‌شود.
در سیمای عمارت نیز تزیینات معماری متنوعی به کار رفته است. در پله‌ها و درها منبت‌کاری و در نمای ساختمان ۵۰ مدل آجرکاری با الهام از دوره سلجوقی جلوه‌گری می‌کند. داخل ساختمان نیز تزیینات بسیاری شامل آینه‌کاری و گچ‌بری دیده می‌شود. بخشی از آیینه‌کاری‌ها در طبقه دوم در سال ۱۳۶۸ اضافه شده است که اغلب مضامینی مذهبی و انقلابی دارند.
تزئینات چشم‌نواز موزه آبگینه
خانه قوام علاوه بر آثاری که در خود جای داده است، جلوه های بی نظیری از کارهای آجری، گچ بری های فوق العاده، آینه کاری های زیبا و جواهر و میناکاری را به نمایش می گذارد. همچنین بخش هایی از دیوارهای زیرزمین آن به وسیله موزاییک هایی بزرگ بر اساس طرحی سنتی تزیین شده است.
انواع تزیین ها
در این قسمت شما را اندکی با انواع تزیین های ساختمان زیبای قوام آشنا می کنیم.
۱- کارهای آجری
در نمای خارجی ساختمان از ۵۰ نوع طرح و شکل هندسی و نمونه های گلدار آجری استفاده شده است که یادآور کارهای فوق العاده آجری دوره سلجوقیان است.
۲- گچ بری ها
گچ بری های داخلی ساختمان به سه دوره تعلق دارد:
* گچ بری هایی که مخصوص زمان ساخت عمارت بوده و می توان قسمتی از آن را در سالن ورودی و دیگر تالارهای ساختمان تماشا کرد.
* زمانی که خانه در اختیار سفارت مصر قرار داشت گچ بری هایی به سبک اروپایی ها به ورودی موزه و بخش هایی از طبقه اول اضافه شد. این طرح ها در تالارهای مینا و بلور و همچنین در زیر زمین دیده می شود.
* گچ بری هایی که در سال ۱۳۶۸ به وسیله سازمان میراث فرهنگی ایجاد شده و ترکیبی از نقاشی و خطاطی را در سالن ورودی طبقه دوم به نمایش می گذارد.
۳- آینه کاری ها
آینه کاری هایی که در طرح های هندسی به زیبایی در میان کارهای گچ بری طبقه دوم نشسته و بر شکوه این موزه افزوده اند.
۴- مینا و منبت کاری، آینه کاری
میناکاری ها و منبت کاری هایی با طرح های گلدار به زیبایی بر روی درها و حاشیه پله نقش بسته اند. در سال ۱۳۶۸ نیز آینه کاری های طبقه دوم بر شکوه و زیبایی ساختمان افزودند. این آینه کاری ها البته مضامین مذهبی و انقلابی دارند.
نظر شما