سلام نو _ سرویس گردشگری: باغ فتح آباد تبریز که امروزه با نام اردوگاه الغدیر شناخته می‌شود، بهشت کوچکی در فاصله ۵ کیلومتری شهر تبریز، در مسیر جاده باسمنج و در نزدیکی روستای فتح آباد قرار دارد. فتح آباد روستایی در دل شهر تبریز است که در زبان محلی، پتاوا نامیده می‌شود و همانند شهر تبریز، آب و هوای بی‌همتایی دارد.
آشنایی با باغ و عمارت تماشایی فتح آباد تبریز
باغ فتح آباد تبریز جزو نمونه باغ‌هایی است که در زمینی تقریبا مسطح و با شیب کم بنا شده است. مساحت این باغ ۳۰ هکتار بوده و از ۳ بخش اصلی تشکیل شده است که نام آنها در اسناد و مدارک تاریخی این‌چنین بیان شده است: «باغ بیرونی»، «باغ اندرونی»، «باغ مشجر متصل به باغ اندرونی». از این میان، باغ اندرونی باغ گشت‌وگذار است و دو باغ دیگر باغ تولیدی. بنابراین مشخصه‌های طراحی باغ ایرانی را باید در باغ اندرونی آن جست. باغ اندرونی محصور بوده و طرح آن، همانند دیگر باغ‌های ایرانی، نظام هندسی استواری دارد؛ اما طراح کوشیده تا از نظم طبیعی زمین نیز بهره بگیرد.
ازاین‌رو، محور اصلی باغ در امتداد خط‌الرأس زمین متناسب با مسیر حرکت آب قنات و در حد فاصل محور اصلی پیاده‌رو بنا شده است. همچنین، باغ فتح آباد متناسب با شیب طبیعی زمین سطح‌بندی شده است. نظام آب و نظام گیاه در پارک فتح آباد با الگوهای باغ ایرانی مطابقت دارد.
در حالت کلی، باغ فتح آباد تبریز نمونه‌ای برجسته از سازگار کردن متبحرانه الگوهای باغ ایرانی با وضع اقلیمی و طبیعی زمین به شمار می‌آید. عمارت موجود در پارک فتح آباد تبریز به شکل کوشکی ساده به وسعت ۲۰۰ متر مربع و در دو طبقه ساخته شده است. این ساختمان طوری طراحی شده که امکانات کافی برای زندگی دائم یک خانوار در دو طبقه وجود داشته باشد. با استناد به نقشه ترسیم شده ویلبر، در گذشته بناهایی چون سرویس‌های بهداشتی و اسطبل در مجموعه وجود داشته‌اند که به علت عدم مراقبت و نگهداری درست از بین رفته‌اند.
باغ فتح آباد تبریز در گذشته دارای درختان بیشتری نسبت به وضع فعلی بوده است و با استناد به نقشه ترسیم شده توسط ریش‌سفیدان آن منطقه و ویلبر، پارک فتح آباد معدن درختان پیوندی نارون یا همان قره آغاج محسوب می‌شد.
از این درختان به تعداد ۸ اصله در اطراف حوضچه دایره‌ای شکل، ۴ اصله در اطراف آب‌نمای مربعی شکل و ۱۲ اصله در اطراف آبگیر اصلی روبه‌روی عمارت این باغ وجود داشت.
سیر تاریخی و ساختار جذاب باغ و عمارت فتح آباد تبریز
طبق گفته‌های ریش‌سفیدان منطقه، ساخت این باغ به ساعدالملک، یکی از معتمدان و بزرگان شهر تبریز نسبت داده شده است. خاندان عدل، این باغ را در حدود ۱۵۰ سال قبل خریداری می‌کنند. از مواردی که طبق سند همراه با باغ معامله شده است، قنات، استخر، بخشی از اراضی روستای فتح‌آباد و ساختمان موجود فعلی باغ را می‌توان نام برد.
این باغ در زمان وراث عدل، به‌خصوص غلامرضا عدل توسعه پیدا می‌کند و وسعت آن به وسعت فعلی می‌رسد. مجموعه باغ و عمارت فتح‌آباد نیز در زمان این خاندان بازسازی می‌شود و ظاهراً این بازسازی را یکی از معماران محلی به نام حاج عباس علی ترفیعی، انجام داده است.
از میان مواردی که در جریان این بازسازی‌ها انجام شده است، رطوبت‌زدائی عمارت باغ و الحاق یک طبقه به آن، جلوگیری از نشتی استخر و آب‌نما و ساخت یک‌سری حوضچه در امداد محور اصلی باغ (شمالی ـ جنوبی) بین عمارت و آبگیر انتهای باغ را می‌توان نام برد.
این باغ جزو نمونه باغ‌هایی است که در زمینی تقریبا مسطح با شیب کم بنا شده است. محور اصلی باغ در امتداد شمالی ـ جنوبی متناسب با مسیر حرکت آب قنات و در حد فاصل محور اصلی پیادە‌رو طراحی شده است. برای کنترل شیب معبر پیاده‌رو، هشت سکو با ۱۸ پله با اختلاف سطح کل مسیر ۳۰۵ سانتی‌متر در نظر گرفته شده است. در وسط محور اصلی باغ درست در امتداد جوی آب در وسط هر یک از سطوح (پله‌های طراحی شده) حوضچه‌هایی به‌شکل مستطیل و دایره ساخته شده است (چهار حوضچه به‌شکل دایره و یک حوضچه به‌شکل مستطیل در ابعاد متفاوت) که در میان هر یک فواره‌ای موجود است.
باغ مذکور در گذشته دارای درختان بیشتری نسبت به وضع کنونی بوده است و با استناد به نقشه ترسیم شده ویلبر و ریش‌سفیدان منطقه، محل باغ، معدن درختان پیوندی نارون (قره آغاج) محسوب می‌شد. از این درختان به تعداد هشت اصله در اطراف حوضچه دایره‌ای، چهار اصله در اطراف آب‌نمای مربع شکل و دوازده اصله در اطراف آبگیر اصلی روبه‌روی عمارت باغ وجود داشت.
عمارت اصلی باغ در امتداد محور اصلی قرار دارد و بنا به نقل قول ویلبر، ساختمان جدید در محل کوشک قدیمی ساخته شده است. این عمارت به‌شکل کوشکی ساده و کوچک به‌صورت ساختمانی برون‌گرا به وسعت ۲۰۰ متر مربع در دو طبقه ساخته شده است. ساختمان طوری طراحی شده که امکانات کمابیش کافی برای زندگی دائم یک خانوار در دو طبقه وجود داشته است. با استناد به نقشه ترسیم شده ویلبر، در گذشته بناهایی چون سرویس‌های بهداشتی و اصطبل در مجموعه وجود داشته‌اند که به‌علت عدم مراقبت و نگهداری از بین رفته‌اند.
نظرات