سلام نو _ سرویس گردشگری: کلیسای مریم مقدس نه تنها قدیمی‌ترین بلکه بزرگترین کلیسای شهر تبریز است. با توجه به قدمت بسیار زیاد این کلیسا می‌توان آن را بخش بسیار مهمی از تاریخ شهر تبریز دانست. مراسم کلیسای حواری ارمنی که یکی از بزرگترین مراسمات ملی مذهبی است، در این کلیسا برگزار می‌شود. با توجه به موقعیت مکانی کلیسای مریم مقدس تبریز، دسترسی به آن از نقاط مختلف شهر بسیار آسان است.
بازدیدی متحیرکننده از کلیسای مریم مقدس
یافته‌هایی که از قدیمی‌ترین سنگ قبر کلیسای مریم مقدس تبریز به دست آمده‌اند، نشانگر قدمت ۵۰۰ تا ۶۰۰ ساله این کلیسا هستند. البته برخی دیگر از محققان نیز با توجه به سردر سنگی، تزئینات داخلی و چندین مشخصه دیگر، قدمت کلیسای مریم مقدس تبریز را ۷۰۰ تا ۸۰۰ سال تخمین می‌زنند. البته این کلیسا در طول تاریخ خود، بر اثر زلزله سال ۱۱۵۸ شمسی دچار آسیب‌های فراوانی شد. اما کار بازسازی آن سه سال بعد از زلزله و در سال ۱۱۶۱ آغاز و در سال ۱۱۶۴ خورشیدی به خوبی به پایان رسید. جالب است بدانید که اولین چاپخانه شهر تبریز نیز در سال ۱۲۶۷ در حیاط کلیسای مریم مقدس تبریز ساخته شده بود.
کسانی که اندکی با معماری آشنا هستند، با دقت در معماری کلیسای مریم مقدس تبریز می‌توانند به خوبی تشخیص دهند که این کلیسا با معماری ارمنی ساخته شده است. نوع خاصی از معماری که قدمتی بالغ بر ۴ هزار سال دارد. البته با گشت و گذار در داخل ساختمان کلیسای مریم مقدس می‌توان شاهد مصالح و شیوه‌های ساخت متفاوتی بود که مسلما هر یک از این‌ها نشانگر دوره خاصی از تاریخ است.
سنگ، آجر و آهک را می‌توان مهم‌ترین عناصر به کار رفته در دیوارها، ستون‌ها و نمای بیرونی بنای کلیسای مریم مقدس تبریز دانست. جالب است بدانید که بازسازی کلیسا پس از زلزله نیز با همان سنگ‌ها و آجرهای فروریخته انجام شد. اما تنها تفاوت بنای بازسازی شده با بنای قبلی، ساخته شدن آن با سبک صفویه بود.
جدا از زیبایی‌های معماری خارق العاده‌ای که کلیسای مریم مقدس تبریز دارد، با حضور در این کلیسا می‌توان به بازدید از انواع کتاب‌ها و اسناد تاریخی بسیار مهم، انواع تابلوهای نقاشی شده، پارچه‌هایی از جنس‌های نساجی شده مختلف و انواع متفاوتی از آثار هنری مثل منبت کاری و خاتم کاری پرداخت گنبد، درب‌ها، طاقچه‌ها، محراب و حتی پلکان کلیسای مریم مقدس تبریز نیز هر یک زیبایی‌های خاص خود را دارند.
ضمنا، کتیبه‌ها و سنگ قبرهایی که در داخل و محوطه کلیسا قرار دارند، از اهمیت تاریخی بسیار زیادی برخوردار بوده و می‌توانند علاقه‌مندان به تاریخ را ساعت‌ها سرگرم خود کنند.
جاذبه‌های بصری کلیسای مریم مقدس تبریز
نمای کلیسا از همان میدان نمایان است اما در ورودی‌اش در داخل کوچه‌ی بن‌بست کناری قرار دارد. از روی قدیمی‌ترین سنگ قبر موجود در کلیسا می‌توان مطمئن شد که قدمت کلیسا حداقل به حدود سال‌های ۸۷۹ تا ۹۷۹ خورشیدی (۱۵۰۰ تا ۱۶۰۰ میلادی)، یعنی دوره صفوی ، می‌رسد. اما از طرف دیگر معماری سردر کلیسا شبیه معماری دوره ایلخانی است که موجب می‌شود قدمت آن را دو سه قرنی عقب‌تر و به قرن هفتم هجری (۱۲۰۰ تا ۱۳۰۰ میلادی) ببرد.
جدا از معماری دوره‌ی ایلخانی، آنچه باعث می‌شود ساخت آن در دوره‌ی ایلخانی را تأیید کند اشاره‌ی مارکو پولو (۱۲۵۴-۱۳۲۴) به این کلیسا است. او در مسیر سفرش به چین به این کلیسا اشاره کرده است.
مسیحیان و در کل دین مسیحی در دوره‌ای که ایلخانان هنوز مسلمان نشده بودند؛ یعنی عصر هلاکوخان (۶۵۱-۶۶۳ هجری / ۱۲۵۶ – ۱۲۶۵ میلادی) تا غازان خان (۶۹۴ – ۷۰۳ هجری / ۱۲۹۵ – ۱۳۰۴ میلادی) از شرایط ویژه‌ای برخوردار گشت و در دربار نفوذ یافت؛ از این رو شاید بتوان تاریخ ساخت کلیسا را به این دوره محدود کرد. با توجه به سنگ قبری که به آن اشاره شد، این کلیسا در عصر صفوی نیز کاربری داشته است.
داخل کلیسا تصاویر زیبایی از حضرت مریم، حضرت عیسی و حواریون و قدیسان مسیحی به چشم می‌خورد. از چهار پرده‌ی نقاشی‌شده‌ی بالای چهار ستون اصلی، دو پرده بر اثر رطوبت کاملاً از بین رفته‌اند و دو پرده‌ی باقی مانده بر دیوار شمالی و جنوبی قرار داشتند. چهار تابلو نقاشی اصلی (تاریخی) بر روی چرم اجرا و سپس بر سطح دیوار چسبانده شده بود. اکنون دیگر آن نقاشی‌ها وجود ندارند و نقاشی‌های حاضر بر روی کرباس کار شده که از این لحاظ کلیسا را بین کلیساهای ایران خاص کرده است. به نقاشی‌هایی که بر روی پارچه‌ی کرباس انجام می‌شود و سپس بر دیوار چسبانده می‌شود اصطلاحاً دیوارنگاره‌ی بوم پارچه می‌گویند.
در این حالت نقاشی روی کرباس جزئی از معماری شده و جدا شدن از محل اصلی تمامیت و اصالت اثر را خدشه‌دار می‌سازد. کلیسای مریم مقدس تبریز به همراه کلیساهای وانک و مریم اصفهان از معدود کلیساهای ایران هستند که دیوارنگاره‌ی بوم‌پارچه دارند.
دیوارنگاره‌ی بوم‌پارچه از عصر رنسانس در اروپا شروع شد اما نقاشی‌های این کلیسا نسبتاً جدید هستند؛ پس از آنکه نقاشی‌های قدیمی از بین رفت، خلیفه‌گری وقت استادکاری به نام آندرانیک سیمباریان را از ارمنستان به ایران دعوت کرد و او از روی پرده‌های قدیمی، چهار پرده‌ی فعلی کلیسا را کشید و در زیر گنبد در قسمت پاطاق نصب کرد.
سبک مینیاتوری تصاویر متعلق به حدود اواخر قرن دوازدهم هجری (۱۸۰۰ میلادی) به بعد در ایران است. دیوارنگاره‌های بوم‌پارچه‌ی کلیسا با تکنیک رنگ و روغن و به شیوه‌ی اروپایی کشیده شده‌اند.
کلیسای مریم مقدس تبریز دارای حیاط درخت‌کاری شده‌ای است. از خاطرات این حیاط آن است که چاپخانه‌های نخستین تبریز را به خود دیده است؛ در سال ۱۲۶۷ – ۱۲۶۸ خورشیدی (۱۸۸۹ میلادی)، اسقف استپانوس مختیاریان یک دستگاه ماشین چاپ برای رفع نیازهای مدرسه‌ی آرامیان تهیه کرد و به اینجا آورد.
نظر شما