تاریخچه جالب مسجد جامع تبریز

سلام نو _ سرویس گردشگری: تبریز یکی از شهرهای بسیار زیبای ایران است که در خود جاذبه های گردشگری مختلف و متفاوتی دارد. برخی از این جاذبه ها بسیار تاریخی و قدیمی و برخی دیگر اتفاقا دیدنی هایی مدرن و جذاب هستند اما نکته ای که درباره ی این شهر وجود دارد و جالب هست این است که؛ همه ی این جاذبه ها در کنار هم مکملی برای زیباتر کردن این شهر هستند. یکی از جاذبه های تاریخی این شهر به نام مسجد جامع تبریز (Jameh Mosque of Tabriz) است که قدمت آن به دوره ی سلجوقیان باز می گردد. در ادامه با ما همراه باشید تا مسجد جامع تبریز را به شما معرفی نماییم.

آشنایی با مسجدی شگرف در تبریز

یکی از جذاب ترین گزینه های تاریخ گردی در تبریز، مسجد جامع این شهر است که در بازار تاریخی تبریز قرار گرفته و جایگاه مهمی در تاریخ و معماری این شهر دارد. مسجد جامع تبریز یا آن گونه که در متون کهن از آن یاد شده، مسجد جامع کبیر، در دوره های مختلف تاریخی به عنوان مسجد جامع شهر شناخته می شده و بازار بزرگ تبریز گرداگرد آن شکل گرفته است.

در برخی منابع آمده است که این مسجد ابتدا یک آتشکده بوده و بعدا کاربری آن به مسجد تغییر پیدا کرده؛ اما بر اساس شواهد تاریخی که تاکنون کشف شده، قدمت این مسجد به دوره سلجوقیان باز می گردد. هر چند بعدها و در دوره های مختلف مانند ایلخانان، آق قراقویونلوها و قاجاریه بخش ها و تزئینات مهمی به این بنا اضافه شد و مسجد به شکل امروزی اش در آمد.

از مهمترین این تزئینات می توان به محراب رفیع این مسجد اشاره کرد که یکی از زیباترین محراب های ساخته شده در دوره ایلخانان است و ارزش هنری بسیاری دارد. همچنین وجود گچبری ها، گره بندی ها، کتیبه ها، آجرکاری ها و پنجره های ارسی در جای جای مسجد جامع تبریز، بر زیبایی و ارزش معماری و هنری آن افزوده و آن را به گزینه ای جذاب برای بازدید تبدیل کرده است. به صورت کلی عاملی که باعث می شود مسجد جامع تبریز امروزه یکی از بناهای شاخص و قابل ستایش سبک معماری اسلامی و ایرانی باشد.

این است که این مسجد در عین این که سادگی خود را حفظ کرده اما در نهایت زیبایی و جذابیت به سر می برد و این خود بسیار جذاب است و این در حالی است که به جرات شاید بتوان گفت که در هیچ کجای دنیا نمی توانید نمونه ای همچون این مسجد مخصوصا در زمینه ی حجاری و کاشی کاری را بیابید. درباره ی محراب این مسجد باید این را بدانید که کتیبه ای در بالای فضای طاق قرار گرفته است که به خط کوفی نوشته شده و متعلق به دوره ی حکومت ایلخانان مغول است.

سیر تاریخی جالب و درخورتوجه مسجد جامع تبریز

طبق اسناد تاریخی موجود، مورخان و باستان‌شناسان، زمان ساخت این بنای زیبا و باشکوه را به دوران حکومت پادشاهان سلجوقی (قرون پنجم تا ششم هجری) نسبت داده‌اند. متاسفانه به‌دلیل زمین‌لرزه‌ای که در سال ۱۱۹۳ هجری در شهرستان تبریز به وقوع پیوست، قسمت‌هایی از این اثر تاریخی از جمله چندین طاق آن، دچار تخریب و آسیب‌دیدگی شد. البته مدت زمانی پس از زلزله و مصادف با دوران آغازین پادشاهی قاجار، فردی به نام حسینقلی خان دنبلی که از حاکمان وقت این دیار به شمار می‌آمد، این مسجد کهن را مورد ترمیم و بازسازی قرار داده و مسجد کنونی را احداث کرده است.

امروزه به‌دلیل فقدان ساختمان اولیه‌ مسجد جامع تبریز و مستندات تاریخی، نمی‌توان تاریخ ساخت و نام بانی عمارت نخستین مسجد را تعیین کرد. در کتاب مرزبان‌نامه، از جوامع ساکن در تبریز (سال‌های ۶۰۷-۶۲۲ هجری قمری)، سخن به میان آمده و از مسجدی که توسط عبدالله بن عامری ساخته شده و متعلق به صدر اسلام است، نوشته‌هایی برجای مانده است.

همچنین در سال ۱۰۸۷ هجری قمری، حاج طالب خان تبریزی که بانی‌ مدرسه‌ طالبیه‌ این شهر محسوب می‌شود، در وقف‌نامه‌ مربوط به مدرسه‌ خود، این مسجد را مسجد جامع کبیر تبریز معرفی می‌کند. سید محمدرضا طباطبایی تبریزی، در کتابی به نام تاریخ اولادالاطهار، بنای مسجد را بدون ارائه‌ هیچ مدرک و سند متعلق به دوران صدر اسلام دانسته و عبدالله بن عامری را به‌عنوان بانی آن معرفی کرده است.

پرواضح است که بر اساس نظریات ذکر شده، می‌توان ساختمان ابتدایی مسجد جامع تبریز را به دوران حکومت سلجوقیان نسبت داد که در مدت زمان‌های طولانی، به‌عنوان مکانی باشکوه و ارزشمند مورد استفاده قرار گرفته است.

پس از تعمیرات صورت گرفته در دوران قاجار، در عصر کنونی نیز اقداماتی برای تعمیر و بازسازی بخش‌های مختلف این عمارت زیبای تاریخی انجام شده است که می‌توان حاج محمدباقر کلکته را به‌عنوان بانی بخش اعظمی از این مرمت‌ و بازسازی‌ها معرفی کرد. وی کتابخانه‌ و تالاری مطلوب و در شان مطالعات علوم دینی برای استفاده از طلاب، احداث کرد. البته با توجه به تعمیرات و بازسازی‌هایی که در این مکان مقدس صورت گرفته، مسجد از شکل و ترکیبی تقریبا جدید و تازه برخوردار شده است. اما حضور طاق‌های بلند و آجرهای بسیار بزرگی که در ساخت آن استفاده شده و همچنین پایه‌های قطور مسجد، به وضوح نشان‌دهنده‌ پیشینه‌ طولانی و قدمت بسیار این عمارت ایران کهن خواهد بود.