چند ویژگی مهم در معماری مسجد جامع تبریز

سلام نو _ سرویس گردشگری: امروزه کارشناسان معماری درباره ی ویژگی های معماری این بنا می گویند که کسانی که برای اولین بار پلان مسجد جامع تبریز را ریخته اند به اصول ساخت و ساز محوطه ی فیروزآباد استان فارس نیم نگاهی داشته اند و از روی آن الگوبرداری کرده اند. یکی از ویژگی هایی خاصی که مسجد تاریخی تبریز دارد این است که می توان آن را نماینده ای تمام و کمال از نوع معماری طراحی مساجد ایرانی به حساب آورد

ویژگی‌های با اهمیت مسجد جامع تبریز

مسجد جامع تبریز در دوره ای از تاریخ ایران ساحته شد که سلجوقیان بر این حکومت می کردند و از این رو با سبک و سیاق خاص آن زمان که تلفیقی از معماری سنتی ایرانی و معماری سبک اسلامی بود، ساخته شد. متاسفانه هیچ سند خاصی وجود ندارد که با استناد به آن به شما بگوییم که مسجد جامع دقیقا در این روز و سال ساخته شده اما این را می توانیم به صورت قطعی به شما بگوییم که بنای این مسجد قبل از این که به صورت کاربری فعلی خود دربیاید، یک نمازخانه بوده که به آن جامع تبریز می گفته اند.

چیزی که در حال حاضر از بنای مسجد جامع می توانید ببینید، یک محوطه ی مستطیلی شکل است که با آجر و گچ ساخته شده است. این مسجد دارای دو درب ورودی در قسمت شمالی و جنوبی خود است که امکان تردد از هر دو در آن امکان پذیر است. درب شمالی مسجد به سمت صحن باز می شود و درب جنوبی هم به کوچه ی کنار مسجد منتهی می شود.

اگر خواستید که از سمت جنوبی وارد مسجد شوید این را بدانید که به محض ورود شما داخل آلچاق مسجد که به مسجد زمستانی معروف است، می شوید و بعد از آن وارد صحن اصلی مسجد جامع خواهید شد. ساختمان اصلی مسجد از سمت جنوب به شمال دارای طولی برابر با ۶۲ متر است. داخل این بنا فضای میانی وجود دارد که دارای یک طاق بسیار بزرگ است که دارای عرضی ۱۵ متری می باشد. درباره ی طول مسجد باید بگوییم که به دو قسمت مختلف تقسیم شده است که بخش شمالی آن دارای طولی برابر با ۲۸ متر و عرضی کم و در عوض بخش جنوبی آن دارای طولی برابر با ۳۲ متر می باشد.

در آخرین جایی که در سالن مسجد جامع تبریز می توان به آن رسید، یک محراب بسیار ساده و البته مارپیچی شکل است که از سنگ مرمر سفید ساخته شده است. به نظر می آید که در ساخت این محراب از سبک معماری در دوره ی صفویان استفاده شده است. یکی از وجوه مسجد که بسیار چشمگیرتر از دیگر قسمت های آن است، ستون های آن است که می توان به فراوانی آن ها را داخل فضای مسجد دید.

این ستون ها همگی از قطر زیادی برخوردار هستند که دلیلش هم استفاده از آجرهای بزرگ در ساخت آن است. در مسجد تاریخی شهر تبریز ۵ طاق وجود دارد که ر همه ی بخش ها به غیر از قسمت شمالی قرار گرفته اند. درباره ی این طاق ها نظریه ای بسیار قوی و سمتند وجود دارد که می گوید که این طاق ها در دوره ی سلطنت قاجارها به این مسجد اضافه شده است.

به صورت کلی عاملی که باعث می شود مسجد جامع تبریز امروزه یکی از بناهای شاخص و قابل ستایش سبک معماری اسلامی و ایرانی باشد این است که این مسجد در عین این که سادگی خود را حفظ کرده اما در نهایت زیبایی و جذابیت به سر می برد و این خود بسیار جذاب است و این در حالی است که به جرات شاید بتوان گفت که در هیچ کجای دنیا نمی توانید نمونه ای همچون این مسجد مخصوصا در زمینه ی حجاری و کاشی کاری را بیابید. درباره ی محراب این مسجد باید این را بدانید که کتیبه ای در بالای فضای طاق قرار گرفته است که به خط کوفی نوشته شده و متعلق به دوره ی حکومت ایلخانان مغول است.

سنگ‌نوشته‌های خاص در مسجد جامع تبریز

آثار گچ بری‌های قدیمی و تودرتوی خاص این مسجد را در زیرزمین و نمازخانه قدیمی مسجد نیز تماشا خواهید کرد که قدمت آن به زمان سلجوقیان و ایلخانان برمی‌گردد. تعدادی کتیبه سنگی در این مکان کشف شد. نمونه‌ای از آن روی پایه بخش غربی و دیگری بر بالای در ضلع شمالی مسجد بنا شده است.

کتیبه اول بر روی سنگ مرمرین، بر اساس خواب شاه طهماسب صفوی بنا شده که توسط استاد علاءالدین محمد تبریزی، به هنر خطاطی، تزئین شده است. کتیبه دیگر به دستور سلطان حسین صفوی نوشته شده که در آن دستور بسته شدن روسپی فروش‌ها، قمارخانه‌ها، و احکام و مجازات مربوط به آن نوشته شده است. در دستورات او، خودداری از گاو بازی، قوچ بازی، گرگ دوانی و کبوتر بازی نیز عنوان شده تا از ایجاد فساد و دشمنی بین اهالی، جلوگیری شود.

سادگی و هنر معماران قدیمی ایرانی را می‌توانید در گچ بری از جنس مرمر و طراحی مارپیچ ببینید. در بالای طاق محراب، به خط کوفی، گچ بری انجام شده است که مستندی از قدمت این کتیبه از زمان مغول را نشان می‌دهد. این نوع تزئینات گچ بری متعلق به هنر ایلخانان بوده که به خوبی می‌توان آن را در گچ بری محراب تماشا کرد. این محراب را در شبستان اصلی مسجد می‌بینید که توانسته بعد از مرمت و بازسازی، همچنان شکوهش را حفظ کند تا سوژه جذاب عکس‌های تاریخی شما شود.