بدون شک صنایع کوچکی مانند صنعت کفش می‌توانند با سرمایه‌های حتی چند میلیونی در کارگاه‌های کوچک، اتفاقات بزرگی را رقم بزنند؛ امری که تحقق آن نیازمند توجه و حمایت‌های حداقلی به‌ویژه ازسوی نهادهای دولتی و اجرایی و البته حل مشکلات عدیده این صنعت با صرف هزینه‌های بسیار کم است که منافع بسیاری را به‌دنبال خواهد داشت. صنعت کفش یکی از صنایع ارزآور و اشتغالزا در کشور به‌شمار می‌رود. این صنعت ظرفیت‌های بالقوه فراوانی دارد که بخشی از آن با همت تولیدکنندگان و فعالان صنعت به منصه ظهور رسیده و بخش اعظم آن آماده است تا با توجه و حمایت مسئولان بالفعل شود.
سال ۱۴۰۱ چگونه بر صنعت کفش گذشت و این صنعت با چه چالش‌ها و مشکلاتی در بخش‌های گوناگون مواجه بود؟
در سال گذشته شاهد تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بودیم که تاثیر مستقیم بر تمام صنایع، از جمله صنعت چرم و کفش کشور گذاشت. افزایش چندباره نرخ ارز یکی از معضلاتی بود که صنایع را به چالش کشید و تولیدکنندگان، خریداران و فروشندگان را با مشکلات فراوان روبه‌رو کرد. در صنعت کیف و کفش دو بازار مهم و عمده در طول سال برای فروش داریم؛ یکی مدرسه‌بازار و دیگری بازار شب عید. در سال گذشته یکسری تحولات اجتماعی باعث شد مدرسه‌بازار نداشته باشیم و حتی برخی بازارها با تعطیلی روبه‌رو شد و بازار شب عید نیز به‌دلیل افزایش جهشی نرخ دلار که بر قیمت تمام‌شده محصول نهایی تاثیر داشت، از دست رفت و این افزایش قیمت منجر به نارضایتی خریداران، فروشندگان و مصرف‌کنندگان شد. البته تا حدودی در روزهای پایانی سال بازار فروش بهتر شد. علاوه بر آن، صنعت کفش در سال گذشته درگیر مشکلات متعدد مالیاتی، بیمه و موارد گمرکی بود. این وضعیت در نهایت منجر به نارضایتی فعالان صنعت در بخش‌های گوناگون شد و آسیب زیادی به صنعت وارد کرد. در کل می‌توان این‌گونه اذعان کرد که سال ۱۴۰۱ سالی سخت برای صنعت کیف و کفش و چرم کشور بود. از پای انسان به‌عنوان قلب دوم نام برده می‌شود، چراکه به‌نوعی با تمام اندام‌های بدن در ارتباط است، پس اگر کفش مورداستفاده برای پا مناسب نباشد به تمام بدن آسیب می‌رساند. کفش از سه قسمت زیره، رویه و قالب ماهیچه تهیه شده است. قالب ماهیچه از همه اجزای کفش مهم‌تر است، بعد از آن زیره و بعد رویه کفش که در نهایت مدل‌های مختلفی را شامل می‌شود. کفشی که با چرم طبیعی تولید شده باشد یکی از بهترین انواع کفش است، چراکه موجب تنفس پا در کفش می‌شود، اما متاسفانه چون کفش چرمی گرانقیمت است از آن استفاده نمی‌کنیم و کار رسانه‌ای فرهنگی هم در این زمینه انجام نمی‌شود. صداوسیما و دولت هم روی این موضوع که پا قلب دوم است و استفاده از کفش چقدر در سلامت جسم موثر است، متمرکز نیستند و صنعت هم توان مالی و بودجه کافی برای این اطلاع‌رسانی را ندارد. این در حالی است که در کشورهایی مانند ترکیه و کره‌جنوبی این موضوع بسیار موردتوجه است.
آیا این صنعت به اهداف پیش‌بینی‌شده خود برای سال ۱۴۰۱ رسید؟
در سال گذشته در برخی بخش‌ها صنعت کیف، کفش و چرم به اهداف از پیش‌تعیین شده خود رسید. به‌عنوان نمونه در بخش نمایشگاهی چه در داخل و چه در خارج، بخش زیادی از اهداف مدنظر فعالان این صنعت محقق شد. برگزاری نمایشگاه بعد از چند سال درگیری با ویروس کرونا یک تحول بود و شاهد بودیم که سال گذشته تمام نمایشگاه‌های مرتبط با صنعت کیف، کفش و چرم برگزار شد. البته به‌دلیل افزایش قیمت ارز بسیاری از صنعتگران ما موفق به شرکت در نمایشگاه‌های خارجی نشدند. واقعیت این است که تولیدکنندگان صنعت کفش در سال گذشته با چنگ و دندان به تولید ادامه دادند. آنها با تعصب و عشقی که به این حرفه دارند توانستند در این شرایط سخت، هم نیروهای انسانی خود را حفظ کنند و هم مانع از تعطیلی واحدهای خود شوند. البته ظرفیت تولید کاهش بسیار زیادی داشت. اهالی بزرگ صنعت چرم و کفش حتی در مواردی از سود خود هم گذشتند، اما نگذاشتند کار به تعطیلی واحدهای تولیدی برسد. چون آموزش آکادمیک در این صنعت کم است همه دانسته‌ها به‌صورت سنتی و خانوادگی انتقال پیدا کرده و کسانی که در صنعت کیف، کفش و چرم فعالیت می‌کنند، از دو تا سه نسل گذشته‌شان در این صنعت فعالیت کرده‌اند و نسبت به آن تعصب دارند. متاسفانه صنعت کفش در تحقق اهداف صادراتی خود در سال گذشته موفق نبود. دلیل عمده این مسئله به نوسانات شدید نرخ ارز برمی‌گردد که قراردادها را تحت‌تاثیر قرار داد و مانع ارزآوری در این بخش شد.
به‌گفته شما، صنعت کفش در سال ۱۴۰۱ افت تولید داشته است. در کل این صنعت در سال ۱۴۰۱ چه میزان تولید، فروش و صادرات داشته و در این بخش‌ها با چه فرصت‌ها و تهدیدهایی مواجه بوده است؟
در این صنعت هم مانند سایر صنایع، آمار و اطلاعات دقیق و موثقی از میزان تولید، فروش و صادرات نداریم، با این حال براساس اطلاعات برگرفته از مصاحبه‌ها و گفتمان‌ها با مسئولان صنعت کفش، تولید در سال گذشته حدود ۱۸۰ تا ۲۰۰ میلیون جفت بود، اما باتوجه به اینکه فعالان این بخش اعلام می‌کنند ظرفیت خود را حدود ۳۰ درصد کاهش داده‌اند بین ۱۶۰ تا ۱۴۰ میلیون جفت تولید داشته‌اند که بیشتر آن در داخل کشور به فروش رفته است. صادرات کفش در نیمه نخست سال گذشته به نسبت خوب و رضایت‌بخش بود، اما در نیمه دوم به‌دلیل تحولات اجتماعی و سیاسی و نوسان نرخ ارز، قراردادهای زیادی در این بخش بسته نشد. فرصت‌های بسیار خوبی در بخش صادرات داشتیم، اما مشکلات ما را از اهداف دور کرد.
در این سال، قیمت مواد اولیه چه میزان افزایش پیدا کرد و چه عواملی بیشترین تاثیر را بر تامین مواد اولیه داشتند؟
سال گذشته شاهد آزمون‌وخطاهایی ازسوی متولیان بخش صنعت بوده‌ایم که تولیدکنندگان و واردکنندگان را به چالش کشید. حدود ۳۰ درصد مواد اولیه موردنیاز صنعت کفش از خارج کشور تامین می‌شود و مابقی آن در داخل قابل تامین است. آزمون‌وخطاهای متولیان از یک سو و نوسانات نرخ ارز از سوی دیگر، فعالیت‌های این بخش را با مشکلاتی مواجه کرد و ما تاثیر آن را به‌وضوح در بخش‌های مختلف صنعت کفش شاهد بوده‌ایم. این عوامل سبب شد تجار در این بخش عقب‌نشینی کنند. عقب‌نشینی تجار منجر به افت موجودی مواد اولیه کفش در انبارها شد و تولید را تحت‌تاثیر قرار داد و تولیدکنندگان در تامین مواد اولیه متحمل هزینه‌ها و صرف زمان بیشتر و حتی در مواردی متضرر شدند. در نهایت اینکه در آینده با تورم بالایی در صنعت کفش مواجه خواهیم بود که هشدار آن را به دولت و مجلس داده‌ایم. در سال ۱۴۰۲ صنعت کفش با بحران بزرگی روبه‌روست و حدود ۵۰ درصد افزایش قیمت خواهد داشت و از آنجا که قدرت خرید مصرف‌کننده نیز کاهش پیدا کرده، میزان تولید کاهش چشمگیری خواهد داشت و صنعت کفش نه‌تنها به برنامه‌های توسعه‌ای خود نخواهد رسید که از روند فعلی نیز باز خواهد ماند. یکی از برنامه‌های مهم صنعت کفش صادرات ۸۰۰ میلیون جفت با بالاترین میزان ارزآوری است. این صرفا یک ادعا نیست، بلکه در چند سال آینده این اتفاق خواهد افتاد و نهایت تلاش ما فعالان صنعت کفش تحقق این هدف است. در این بخش، انجمن‌ها و تشکل‌های مربوط هم فعالیت‌های زیادی انجام داده‌اند. انتظار ما این است که در تصمیم‌گیری‌های نهادهای مربوطه از فعالان صنعت کفش نیز نظرخواهی شود. دستورالعمل‌های ناگهانی که به‌سرعت هم لغو می‌شوند، اثرات منفی بسیار زیادی بر بخش تولید و صنعت می‌گذارد. بخش عمده سرمایه را در هر صنعتی، از جمله صنعت کفش تجار می‌آورند و چون برای تجار سود و زیان در اولویت است آنها باید به سودآوری معاملات خود اطمینان داشته باشند. زمانی که دستورالعملی زیان تجار را به‌دنبال داشته باشد، آنها از دور فعالیت خارج می‌شوند که قطعا برای صنعت آسیب‌رسان است. باید ازسوی نهادهای متولی مشوق‌هایی برای سرمایه‌گذاری تعریف شود تا در این بخش با خلأ مواجه نشویم و تجار ما برای ادامه فعالیت انگیزه پیدا کنند.
صنعت کفش در سال ۱۴۰۱ در بخش‌های گوناگون از نوسانات نرخ ارز چه میزان متاثر بود؟
به‌اعتقاد فعالان صنعت کفش، نرخ ارز در هر سطحی باشد به اندازه نوسان نرخ ارز آسیب‌رسان نیست؛ یعنی نوسانات نرخ ارز برای تولید و صنعت بسیار مشکل‌ساز است. در سال گذشته شاهد نوسانات مداوم نرخ ارز بوده‌ایم که نمی‌گذاشت بازار تمرکز و استراتژی داشته باشد تا براساس آن بتواند بازاریابی کند و رونق یابد. قواعد اقتصادی مشخص است؛ وقتی مواد اولیه با نرخ ارز مشخصی وارد می‌شود، با سود مشخصی عرضه خواهد شد. در این میان، اگر نرخ خرید مواد اولیه بالاتر از نرخ ارز در زمان عرضه مواد به تولیدکنندگان داخل باشد، واردکننده متضرر خواهد شد و بازار به‌هم می‌ریزد، چون در فعالیت اقتصادی سود تعیین‌کننده است و کسی برای ضرر تجارت نمی‌کند. تمام انتظار ما صنعتگران این است که نرخ ارز ثابت بماند. وقتی به‌عنوان نمونه نرخ ارز برای دو سال ثابت بماند، هم تکلیف واردکننده مشخص است هم تولیدکننده. در شرایطی که شاهد بالا و پایین رفتن نرخ ارز و بی‌ثباتی مکرر هستیم، تاجر از ترس اینکه متحمل زیان خواهد شد از ادامه فعالیت دست می‌کشد و در ادامه شاهد کمبود مواد اولیه خواهیم بود که بر روند تولید تاثیر خواهد گذاشت و منجر به کاهش ظرفیت تولید می‌شود و علاوه بر افزایش قیمت‌تمام‌شده تقاضا را در بازار تحت‌تاثیر قرار خواهد داد.
صنعت کفش برای سال ۱۴۰۲ برنامه‌ها و استراتژی‌های کلانی را دنبال می‌کند؟
همان‌طور که اشاره کردم، برنامه کلانی که صنعت کیف، کفش و چرم دنبال می‌کند تحقق صادرات ۸۰۰ میلیون جفتی است. این یک برنامه ۳ تا ۵ ساله قبل از کرونا بود. نوسانات نرخ ارز، تحولات سیاسی و اجتماعی، قوانین آزمون‌وخطایی، دستورالعمل‌های ناگهانی، مشکلات گمرکی و مالیاتی و… از جمله معضلاتی بود که در مسیر فعالیت صنعت کیف، کفش و چرم موانع جدی ایجاد و ما را از اهداف اصلی و کلان‌مان دور کرد. متولیان امر، از جمله وزارت صنعت، معدن و تجارت بدون نظرخواهی از فعالان صنعت درباره آن تصمیماتی می‌گیرند، در ادامه تشکل‌های صنف با تصمیم‌گیران وارد چالش می‌شوند و زمان و فرصت‌های زیادی از تولید و صنعت کشور در این کشمکش‌ها از بین می‌رود. تلاش فعالان صنعت کفش واقعا قابل‌توجه بوده و بسیاری از این برندها توانسته‌اند جانشین برندهای خارجی شوند و جایگاه خالی برندهای خارجی را در ایران پر و اعتماد مشتریان برندهای خاص را به خود جذب کنند. در سال ۱۴۰۲ خانواده صنعت کفش با هم هم‌پیمان شده‌اند که در راستای صادرات ۸۰۰ میلیون جفتی گام بردارند. در کل کشور از شهرهای گوناگون از اصفهان و مشهد و تبریز و همدان گرفته تا هیدج و قم و تهران و اسلامشهر و… همه با هم هدف‌شان این است که در راستای تحقق این هدف گام بردارند. در تمام نشست‌هایی که با مسئولان و متولیان امر و نمایندگان مجلس هم داشتیم ضمن اشاره به این هدف این خواهش را از آنها داشته‌ایم که فقط و فقط به تولیدکنندگان و صنعتگران صنعت کفش و چرم و کیف که مالیات هم می‌پردازند، احترام بگذارند. صنعت کفش، صنعت بسیار غنی است که هم ارزش‌افزوده ایجاد می‌کند و هم اشتغالزایی قابل‌توجهی دارد و اگر قدری به این صنعت بها بدهند تاثیر اقتصادی بسیار زیادی خواهد داشت. بها دادن به این صنعت یعنی صنعتگر و تولیدکننده فعال و تاجر این بخش در پیچ‌وخم‌های اداری و قوانین و دستورالعمل‌ها گرفتار نشوند و پشت درهای بسته وزارت صمت، بیمه و مالیات نایستند. در کشورهای پیشرفته دنیا، کارشناسان از صنعتگران حمایت می‌کنند و سراغ آنها می‌روند تا کاری در مسیر تسهیل فعالیت آنها انجام دهند. اگر موانع از مسیر فعالیت صنعت کفش برداشته شود ما این نوید را می‌دهیم که در بشکه‌های نفت را ببندیم و با ارزآوری صنعت کفش بودجه کشور را تامین کنیم و نرخ بیکاری را پایین آوریم. این کار شدنی است و غیرممکن نیست؛ فقط حمایت و همراهی دولت و متولیان امر را می‌خواهد و باید نگاه‌ها به این صنعت حمایتگرایانه باشد تا به موفقیت برسد.
صنعت کیف، کفش و چرم صنعتی درآمدزاست و به‌دنبال سود صرف نیست و فعالان آن با عشق کار می‌کنند، چون این صنعت، صنعتی خانوادگی است و می‌خواهند این صنعت زنده بماند و رونق یابد. مسئولان امر باید راه را هموار کنند. به‌عنوان نمونه در بحث پیمان ارزی راه را برای تجار این بخش هموار کنند، اما متاسفانه در حال حاضر این‌گونه نیست و تولیدکننده و فعال صنعتی ما در بخش‌های گوناگون با دشواری‌های زیادی مواجه است. حدود ۳۰ درصد مواد اولیه و ماشین‌آلات صنعت کفش وارداتی است و اگر دولت گوشه چشمی به این صنعت داشته و جایگاهی برای آن قائل باشد، صنعت کفش جای فروش نفت را خواهد گرفت. این برنامه کلان ما در صنعت کفش است و هم‌پیمان شده‌ایم که آن را محقق کنیم تا ضمن ایجاد اشتغال و ارزش‌افزوده، کفش ایران را هم به‌عنوان یک صنعت پیشرو به دنیا معرفی کنیم.
چه پیش‌بینی از وضعیت صنعت کیف، کفش و چرم در سال جاری دارید؟
سال ۱۴۰۲ سال بسیار سختی برای صنعت کیف، کفش و چرم خواهد بود. این سال می‌تواند سالی بحرانی، اما خوب باشد؛ یعنی افرادی می‌توانند در شرایط بحرانی رشد کنند که تهدیدها را تبدیل به فرصت کنند. این یک الگو است که قصد داریم در صنعت از آن استفاده کنیم و بحرانی که در سال جاری گریبانگیر صنعت کفش است را به فرصتی برای این صنعت تبدیل کنیم. بحران فقط مختص ایران نیست و کشورهای زیادی درگیر بحران هستند؛ مهم این است که از این تهدیدها فرصت بسازیم. اینکه هزینه حمل‌ونقل در جهان گران شده یک بحران است، اما ما می‌توانیم به‌عنوان یک فرصت از آن استفاده و نیاز ۶۰۰ میلیون نفر جمعیت کشورهای همسایه را تامین کنیم. انتظار داریم قوای سه‌گانه نگاه خود را به صنعت کفش تغییر دهند و به این صنعت توجه کنند تا به ارزش نهفته خود برسد. در بخشی از نقل‌وانتقالات مالی می‌توان به این صنعت کمک کرد تا در صادرات قوی‌تر وارد شود و مهم‌تر از همه احترام به تولیدکننده است. تولیدکننده ما نباید به‌خاطر گرفتاری‌های گوناگون از مالیات گرفته تا بیمه و اداره کار و… کار را تعطیل کند.
نظر شما