سلام نو _ سرویس گردشگری: در لافت و در جوار قلعه نادری حلقه‌های چاه آب فراوانی به چشم می‌خورد که مردم سخت‌کوش منطقه با زحمت زیاد در دل سنگ‌های شیست انتهای محوطه حفر کرده‌اند. تل مشرف به این چاه‌ها هدایت می‌کند و چون کفه چاه‌ها به لایه گچی ختم شده است، آب برای مدتی طولانی نسبتاً سالم و خنک در آن باقی می‌ماند. می‌گویند تعداد این چاه‌ها به تعداد ایام سال کبیسه ۳۶۶ حلقه بوده و در هر روز از سال دهانه یکی از آنها را باز و از آنها استفاده می‌کرده‌اند. بعضی به غلط اما به دلیل ارزش بسیار آب در جزیره این واژه را طلا می‌نویسند و می‌گویند در حالی که صحیح آن تلا ( تل آب به معنی آب گرفته از شیب تل) است.
چاه‌های تلا؛ جذاب و تماشایی
در خطه جنوب ایران، «آب» حکم طلا را دارد اما این دلیلی بر نام‌گذاری «چاه تلا قشم» نیست. مردم جزیره قشم همواره در تلاش بودند تا با ذخیره کردن آب شیرین، مایحتاج زندگی خود را فراهم کنند.
از جمع‌آوری آب در «تنگه چاهکوه» گرفته تا نبوغی که در ساخت چاه تلا یا چاه‌های لافت قشم به خرج داده‌اند، همگی از جمله مواردی هستند که در گذشته مردم قشم برای جمع‌آوری آب استفاده می‌کردند. چاه‌های تلا قشم که امروزه تبدیل به یکی از محبوب‌ترین و پربازدیدترین جاذبه‌های گردشگری این جزیره شده‌اند نمونه‌ای بسیار جالب از تلاش قشمی‌ها برای حفظ آب شیرین هستند.
چاه تلا، چاه‌های تلا لافت، چاه‌های تلا قشم، چاه‌های «تل آو» که گاهی به آن «چاه طلا قشم» نیز گفته می‌شود، چاه‌هایی واقع در «بندر لافت» جزیره قشم بوده که تاریخ ساخت آنها به دوره‌های پس از اسلام بازمی‌گردد. چاه تلا قشم در سال ۱۷۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیدند و زیرمجموعه‌ای «کولغ‌ها» هستند، با این تفاوت که عمق بیشتری دارند.
چاه‌های تلا قشم در پشت «قلعه نادری» روستای لافت واقع شده‌اند. چاه‌های لافت درون یک گودال بزرگ در شیب عمودی تپه‌های سنگی پیرامون رو به گودال ساخته شده و تعدادی از آنها نیز در بالای گودال و روی شیب ملایم شرق گودال قرار دارند.
ویژگی‌های جالب چاه های تلا در قشم
چاه‌های تلا ابتکاری تاریخی در زمینه مهدنسی آب و ذخیره آن در بندر لافت هستند که بسیار با اقلیم منطقه هم‌خوانی دارند. با توجه به شوری آب امکان حفر چاه و قنات و بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی درلافت وجود ندارد و ساکنان لافت به‌ناچار راهی برای ذخیره آب باران پیدا کرده‌اند.
از تعداد ۳۶۶ چاه تلا امروز ۲۶۶ چاه پر شده و تنها ۱۰۰ چاه باقی مانده است. در گذشته از این چاه‌ها به‌عنوان تقویم نیز استفاده می‌کردند. در هنگام بارش باران تمام چاه‌ها پر از آب می‌شدند و تقریبا در تمام طول سال از آب آنها برداشت می‌کردند. بعد از بارش و پر شدن چاه‌ها درب آنها را محکم می‌بستند و نگهبان چاه هر روز صبح درب یکی از چاه‌ها را برای استفاده مردم روستا باز می‌کرد. زمانی که مردم درب اولین چاه را باز می‌دیدند متوجه شروع سال جدید می‌شدند.
آب‌انباری بر فراز چاه‌های تلا به چشم می‌خورد. امروزه به‌دلیل وجود آب‌انبار، از آب چاه‌ها کمتر استفاده می‌شود. از آب برخی چاه‌ها فقط برای آبیاری نخلستان‌ها و سیراب کردن حیوانات و دام‌ها استفاده می‌شود.
درختان سرسبزی در اطراف چاه‌ها وجود دارند که ریشه‌های قوی خود را به عمق چاه و آب رسانده‌اند. ساکنان لافت سرسبزی و سرحال بودن این درختان را نشان وجود آب شیرین در محل می‌دانند. درختان کهور اطراف چاه‌ها برای بومیان مقدس هستند.
در کنار مجموعه چاه‌های تلا درختی کهنسال وجود دارد که از نظر اهالی دارای تقدس است. این درخت به زیارت مشهور است و از گونه «کنار» است. درخت زیارت روی قطعه سنگ محل قرارگیر ی چاه‌ها روییده است. اهالی به این درخت بسیار اعتقاد دارند و با حاجت‌های مختلف نزد درخت می‌روند. آنها برای شفای مریض یا بچه‌دار شدن، شخص را به دور درخت می‌گردانند و از خدا طلب برآورده شدن حاجت می‌کنند. سپس پارچه سبز رنگی به شاخه درخت می‌بندند و از آن کمک می‌خواهند. رسم است که حیوانی را قربانی و با گوشت آن غذا خیرات می‌کنند. خون حیوان نباید پای درخت شسته شود؛ زیرا سبب برآورده نشدن حاجت می‌شود.
در روزهای جمعه و اعیاد اسلامی همچون فطر و قربان در چاله‌ای که زیر درخت است، اسپند دود می‌کنند؛ سپس «شده» می‌سوزانند که نوعی ماده خوشبو کننده هوا است.
سختی و دشواری برای تهیه آب سبب ایجاد ارتباط تنگاتنگ چاه با تمام وجوه زندگی ساکنان لافت شده است و فرهنگ رسوم و سنت‌های مربوط به خود را ایجاد کرده است. نگهبان چاه، مراسم پاکسازی، درخت زیارت، نام‌گذاری چاه‌ها و نحوه مدیریت و استفاده از آب، همه و همه شاهد این مدعا هستند. شناخت باورها، فرهنگ و آداب مرتبط با دست‌کندهای تلا به رونق اکو موزه و جذب توریست و حفظ چاه‌ها کمک می‌کنند.
پاکسازی چاه‌ها به دو صورت انجام می‌شد. نوع اول هفتگی و در روزهای جمعه بوده است. برای این پاکسازی در روستا جار زده و مردان همگی جمع می‌شدند تا محوطه چاه‌ها را تمیز کنند و این کار همیشه به‌جز ایام رمضان انجام می‌شد. شکل دوم پاکسازی هر سال قبل از بارندگی و اواخر پاییز انجام می‌شد؛ درست زمانی که آب چاه‌ها به اتمام می‌رسید یا میزان کمی آب در آنها بود. در این مورد جارچی مردان روستا را برای لای‌روبی اساسی و آماده‌سازی آنها برای آب‌گیری سال آینده خبر می‌کرد و با کمک مردان روستا چاه‌ها پاک می‌شدند.
نظر شما