سلام نو _ سرویس گردشگری: مسجد جامع اصفهان مسجدی تاریخی در انتهای بازار اصفهان واقع شده است و با نام‌های مسجد جامع عتیق و مسجد جمعه اصفهان نیز شناخته می شود. ساخت این مسجد چندین قرن طول کشیده و هر قسمت مربوط به هنر معماری دوران مختلف پس از اسلام است. همچنین به عنوان قدیمی‌ترین بنای اصفهان نیز یاد می شود. نام مسجد جامع اصفهان در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران و در سال ۱۳۹۰ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
مسجد امام؛ بنایی شگفت‌انگیز در اصفهان
مسجد جامع اصفهان بسیار وسیع است و دارای بخش های مختلفی است: صحن اصلی مسجد که دارای ۴ ایوان در چهار طرف، غرفه‌های دوطبقه و دو حوض مربع شکل و چندضلعی است. به هنگام ورود به مسجد، دو لوح مربعی در دو طرف خواهید دید که مقدس شمرده می شوند. در قرن ششم که بخشی از ستون‌ها و دهانه شبستان تخریب شد، ایوان شمالی به جای آن ساخته شد که به نام صفه درویش نیز شناخته می شود.
این ایوان دارای تزییناتی مانند گل بوته و خطوط کوفی است و با ظاهری ساده دارای تزئینات آجری و گچی در داخل و دو کتیبه گچ‌بری در بالا و پایین است. گنبد تاج الملک نیز گنبدی دوپوسته است و به سبک رازی ساخته شده است و شامل آجرها و تزیینات هندسی با نقوش زیبایی است. این گنبد از شکل چهارضلعی به هشت‌ضلعی و سپس به شانزده‌ضلعی رسیده است. کتیبه این گنبد نیز به خط کوفی است. ساختمان‌های اصلی مجموعه به سبک عربی و از خشت خام ساخته شده اند.
ایوان جنوبی نیز به سبک معماری سلجوقیان با مقرنس‌های درشت احداث شده است. این ایوان به نام صفه صاحب نیز شهرت دارد. مناره‌های اطراف ایوان جنوبی جدید الاحداث به نظر می رسند، به طوری که این مناره‌ها ۳۵ متر ارتفاع دارند. در دو طرف گنبد جنوبی نیز دو چهلستون قرار دارد که جای چند چراغ گچی روی ستون‌ها وجود دارد. چهلستون دیگری نیز در جنوب غربی مسجد با نام چهلستون شاه عباسی وجود دارد.
سیر تاریخی مسجد امام اصفهان
مسجد امام مهم‌ترین مسجد دوره صفویه در شهر اصفهان به شمار می‌رود و چه از نظر عظمت بنا و چه از نظر کثرت تزیینات از اهمیت زیادی برخوردار است. ساخت مسجد به فرمان شاه عباس اول در سال ۱۰۲۰ هجری قمری و چهارمین سال سلطنت به‌منظور زیباسازی میدان آغاز شد. در سال ۱۰۲۵ هجری قمری، در حالی که هنوز مشغول پی‌ریزی قسمت‌های دیگر مسجد بودند، سردر نفیس کاشیکاری معرق آن را به اتمام رسانیدند.
این مسجد نمونه‌ای ارزشمند از هنر کاشیکاری و حجاری ایران در قرن یازدهم است. تاریخ‌های ثبت شده در مسجد که شامل سال ۱۰۷۷ هجری قمری یعنی آخرین سال سلطنت شاه عباس دوم و ۱۰۷۸ هجری یعنی اولین سال سلطنت شاه سلیمان و نیز سال ۱۰۹۵ هجری قمری می‌شود، نشان می‌دهد اتمام تزیینات و الحاقات مسجد، در دوره جانشینان شاه عباس اول صورت گرفته است.
در کتب تاریخی مشهور عهد صفویه مانند «عالم آرای عباسی» و «وقایع السنین و الاعوام» از این مسجد به نام «مسجد جامع عباسی» و «مسجد جامع جدید عباسی» یاد شده است. کتیبه سردر مسجد به خط ثلث «علیرضا عباسی» و مورخ سال ۱۰۲۵، حاکی از آن است که شاه عباس این مسجد را از مال خالص خود بنا و ثواب آن را به روح جد اعظم خود، شاه طهماسب اهدا کرده است.
در زیر این کتیبه، کتیبه دیگری به خط محمدرضا امامی نصب شده است که به موجب آن از مقام معماری و مهندسی معمار مسجد جامع جدید اصفهان (در مقابل مسجد جامع عتیق) یعنی استاد علی‌اکبر اصفهانی و ناظر ساختمان، محب علی بیکالله، تجلیل شده است. کتیبه‌های مسجد، کار خطاطان معروف عهد صفویه است، افرادی نظیر علیرضا عباسی، عبدالباقی تبریزی، محمدرضا امامی و محمدصالح امامی.
معماری مساجد جامع به‌عنوان اصلی‌ترین عنصر شهر، جایگاه ویژه‌ای در معماری و شهرسازی پس از اسلامی دارند. نقش مساجد جامع در شکل‌دهی کالبدی عناصر شهری دیگر همانند بازارها، معابر و... از یک سو و عنایت ویژه حکام اسلامی به ساخت مسجد جامع شهر در هر دوره، از سوی دیگر سبب شده‌اند تا همواره مسجد جامع به‌عنوان یک نشانه شهری قابل‌توجه در کل شهر مطرح باشد. مسجد جامع عباسی نیز به همین دلیل حائز اهمیت است.
میان محور سردر که رو به میدان نقش جهان ساخته شده و محور مسجد که رو به قبله است، زاویه‌ای پدید آمده که معمار آن را به بهترین گونه پاسخ داده است. میدان نقش جهان رون اصفهانی دارد، یعنی حدودا رو به جنوب است؛ اما مسجد رو به جنوب غربی است.
معمار ایوان جنوبی مسجد را در پشت هشتی به‌گونه‌ای چرخانده است که از هشتی می‌توان میانسرای مسجد را دید؛ ولی نمی‌توان مستقیم به آن وارد شد؛ بلکه باید از یکی از دو دالان گرداگرد ایوان به میانسرا رسید. در پشت دالان طویل‌تر، آبریزگاه‌ها و وضوخانه جای گرفته‌اند.
بازدیدکنندگان پس از ورود از درآیگاه ورودی و هشتی، طی سلسله مراتبی و با چرخش از دالان‌ها وارد صحن مسجد می‌شوند و در جهت قبله قرار می‌گیرند. در اصلی مسجد شاه در ضلع جنوبی میدان و زیر مقرنس عالی سردر باشکوه آن واقع و با نقره و طلا پوشش داده شده است. روی این در اشعاری به خط نستعلیق دیده می‌شود که از سال اتمام و نصب آن می‌گوید.
نظر شما