سلام نو _ سرویس گردشگری: نایبند یک روستای معمولی نیست و از بافت تاریخی تا معماری پلکانی، ساباطها، کوچههای باریک و حتی معاشرت با مردم بومی، از گذراندن اوقاتی خوش در این محل حکایت دارند. همیشه گفتهاند، آسمان کویر فوقالعاده دیدنی است و از آنجا که در این روستا آلودگی نوری کمی وجود دارد، میتوانید حتی بدون تجهیزات هم از تماشای ستارگان نهایت لذت را ببرید. در ادامه به سیر تاریخی روستای نایبند میپردازیم.
نایبند؛ روستایی خاص و تماشایی
در میانه جاده بین المللی طبس به راور پوششی سبز از درختان نخل توجه هر رهگذری را به خود جلب می کند. این پوشش سبز مانند سرابی در دل کویر به نظر می رسد اما در واقع چیزی که پیش روی شماست، روستایی به نام نایبند است که به صورت پلکانی شکل گرفته و با عنوان ماسوله کویر شهرت یافته است. آنچه در نگاه اول ذهن تان را به خود مشغول می کند، این است که چگونه نایبند در دل این کویر شکل گرفته و به حیاتش ادامه می دهد.
آنچه که نایبند را تا به امروز سرپا نگه داشته، قنات ها و چشمه هایی هستند که آبی گوارا را به این روستا و دیگر روستاهای منطقه هدیه می دهند. بد نیست بدانید آب حمام، کشاورزی و مزارع نایبند و روستای زردگاه به صورت مشترک از چشمهای در زردگاه تامین می شود. پس از کمی گشت و گذار، شاید چهره این روستا کمی به نظرتان آشنا بیاید. دلیل این آشنا بودن می تواند به استفاده مجید مجیدی از این روستا به عنوان لوکیشن فیلم محمد رسول الله مربوط شود.
ویژگی های منحصر به فرد این روستا باعث شده که نامش در فهرست آثار ملی ایران قرار گیرد و به عنوان اثری ارزشمند ثبت شود. امروزه نایبند به خوبی از گردشگران پذیرایی می کند و لحظاتی خوش برای شان می سازد.
نایبند یکی از نمونه های منحصر به فرد معماری پلکانی است که در کویر لوت شکل گرفته است. در این نوع معماری مجموعه ای متراکم از خانه ها به چشم می خورد که در آن پشت بام خانه ها به عنوان حیاط خانه بالایی خود مورد استفاده قرار می گیرند و همبستگی خاصی را میان ساکنان به وجود می آورد.
بسیاری از کوچه های روستای نایبند به صورت سرپوشیده ساخته شده اند که از آنها با عنوان ساباط یاد می شود. در این کوچه ها سکوهایی برای نشستن نیز وجود دارد و این فضا را به محلی برای دور هم جمع شدن اهالی روستا تبدیل کرده است.
سیر تاریخی روستای نایبند
نایبند سابقهای تاریخی دارد که قرارگیری آن در مجاورت مسیر کاروانرو، وجود منابع آب، موقعیت سوقالجیشی روستا، زمینهای حاصلخیز و… منجر بهشکلگیری آن شده است. در مستندات و کتب تاریخی، از نایبند بهعنوان استراحتگاه و مأمنی در حاشیه کویر اسم برده شده است. بهعنوان مثال، در کتاب کویرهای ایران نوشته سون هیدن، کویرشناس شهیر سوئدی، درباره نایبند آمده است:
این روستا در زمانی که نادر به قصد بیرون راندن و فرونشاندن شورش افغانها از پایتخت خود حرکت کرد، پایگاه و استراحتگاهی برای او و سربازانش بود.
بر اساس پژوهشهای تاریخی، سابقه سکونت در نایبند به دوران پیش از اسلام برمیگردد؛ زمانی که اولین ساکنان روستا برای سکونت در این محل اقدام به ایجاد فضاهای دستکند در حاشیه جنوبی صخره کردند.
وجود حفرههای غارمانند در برخی نقاط این روستا، گواهی بر این ادعا است که در دوران غارنشینی در آنها زندگی جریان داشته است. این حفرهها و دالانها اکنون بهعنوان محلی برای نگهداری دام و انبار به کار میرود.
پس از شکلگیری اولین واحدهای مسکونی در بخشهای فوقانی صخره، اهالی به بخشهای بالایی روستا نقلمکان کردند. در ادامه باغداری و کشاورزی در حاشیه روستا توسعه یافت و بهتبع آن جمعیت مردم افزایش پیدا کرد و در نتیجه، ساختوساز در امتداد شمالی صخره بهسمت چشمه اصلی پیش رفت.
در عصر صفوی با افزایش یاغیگری در این منطقه، مردم برای حراست و دفاع از جان و مال خود، به فکر احداث قلعه و برجهای دیدهبانی افتادند؛ ضمن اینکه بافت روستای نایبند درهم فشرده شد و نتیجه آن معابری محصور و کمعرض و احداث خانهها بهشکل پلکانی بود.
در اواخر عصر قاجار و اوایل پهلوی، ساختار معماری نایبند دچار تغییر شد و مردم بهجای ساخت خانههای تک اتاقی، به ساختارهای متنوع فضایی با خانههای چند اتاقی تمایل پیدا کردند. این تغییر ساختار معماری در ترکیب با مزارع، باغها و نخلستانها، این روستا را به واحهای در کویر لوت تبدیل کرد.
روستای نایبند با بیش از ۱۰۰۰ سال قدمت، از معماری خاصی شبیه به خانههای ماسوله برخوردار است؛ بهطوری که تقریبا مرز مشخصی بین آنها دیده نمیشود. در واقع، روستای نایبند بر بلندای کوه قرار دارد و بهخاطر کمبود زمین برای ساختوساز، معماری خاصی در این محل شکل گرفته است که شامل بناهایی با مساحت محدود و چند طبقه میشود و همین موضوع روستای نایبند را متمایز و شاخص کرده است. این نوع معماری شامل مجموعهای متراکم از خانهها میشود که پشتبام خانهها نقش حیاط خانه را برای خانههای بالاتر دارند و به همین دلیل، همبستگی خاصی بین ساکنان روستا وجود دارد.
نظر شما