سلام نو _ سرویس گردشگری: دیوار بزرگ گرگان به‌همراه تاسیسات وابسته به‌عنوان شاخص‌ترین استحکامات دفاعی گرگان، از کرانه‌های شرقی دریای کاسپین در ناحیه گمیشان آغاز می‌شود و تا کوه‌های گلیداغ در شمال شرق کلاله ادامه دارد. این دیوار که از جاذبه های گردشگری استان گلستان به حساب می‌آید، با نام‌های دیگری همچون سد سکندر، سد فیروز، سد انوشیروان، قزل آلان (مارسرخ) و... نیز شناخته می‌شود. در طول مسیر دیوار بزرگ گرگان ۳۶ قلعه و سه برج نگهبانی با پلان مربع و مستطیل وجود دارد. زمان ساخت دیوار بزرگ گرگان به دوره ساسانیان می‌رسد. دیوار بزرگ گرگان با ۲۰۰ کیلومتر طول، طولانی‌ترین اثر معماری ایران باستان بعد از دیوار چین است و به‌عنوان دومین دیوار بزرگ دنیا به حساب می‌آید. این دیوار یکی از سازه‌های دفاعی مشهور جهان است که شاهکاری از هوش ایرانیان محسوب می‌شود و به همین دلیل در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.
درباره دیوار بزرگ گرگان
در حال حاضر بهترین جایی که می‌توانید دیوار بزرگ گرگان را ببینید، در منطقه پیشکمر در شمال شرقی کلاله، شمال گنبد کاووس به‌سمت کلاله و مراوه‌تپه و همچنین روستای تمرقره قوزی است.
برای رفتن به این منطقه راهی استان گلستان شوید و پس از عبور از آزادشهر و مینودشت، به کلاله بروید. مردم محلی بهترین راهنمای شما برای پیدا کردن دیوار هستند. کافی است، سراغ منطقه پیشکمر و روستای تمرقره قوزی را از آن‌ها بگیرید.
آدرس: استان گلستان، شمال گنبد کاووس به‌سمت کلاله و مراوه‌تپه
ایران در قسمت شمال شرقی خود میزبان دیوار طویلی است که سیستم دفاعی ایرانیان در گذشته را نمایش می‌دهد. امنیت و آسایش ارمغان ارزشمند این دیوار برای گذشتگان بوده است و امروز شکوه کم‌نظیری را در چشمان بینندگان به تصویر می‌کشد. این دیوار ۲۰۰ کیلومتری بعد از دیوار چین، دومین دیوار دفاعی جهان و اولین دیوار آجری دنیا به حساب می‌آید. دیوار بزرگ گرگان طولانی‌تر از دیوار هادریان است که توسط امپراتور هادریان در مرز انگلستان و اسکاتلند ساخته شد و هزاران سال کهن‌تر از بسیاری از بخش‌های امروزی دیوار چین است. احتمال می‌رود که این دیوار پس از دیوار چین (به طول ۶۰۰۰ کیلومتر) و دیوار سمیز آلمان (به طول ۵۴۸ کیلومتر) در رتبه سوم دنیا قرار بگیرد.
شکی نیست که این بنا طولانی‌ترین اثر معماری تاریخی ایران به حساب می‌آید که بر اساس طرحی از پیش تعیین‌شده در طول ۹۰ یا ۹۴ سال ساخته شد. همه این دلایل باعث شد تا دیوار بزرگ گرگان به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی گنبد کاووس، در تاریخ ۲۹ تیرماه سال ۱۳۷۸ هجری شمسی با شماره ۲۳۴۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت برسد.
بقایای امروزی دیوار بزرگ گرگان تنها گوشه کوچکی از آن است که با کاوش‌های باستان‌شناسی از زیر خاک بیرون آمد و به عقیده کارشناسان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران یکی از آثار شگفت‌انگیز معماری پیش از اسلام است و می‌توان آن را به‌عنوان یکی از گزینه‌های ثبت در فهرست آثار میراث جهانی یونسکو به حساب آورد. در حال حاضر به‌دلیل تغییراتی که توسط ساکنان در ساختار و تاسیسات آن ایجاد شده و همچنین فرسایش ناشی از آب‌وهوا، بخش زیادی از دیوار گرگان نابود یا زیر خاک مدفون شده است. از سویی به‌خاطر وجود روستاهای در مسیر دیوار و همچنین زمین‌های کشاورزی روی آن، میراث فرهنگی عملا با چالشی جدی برای ثبت جهانی این میراث عظیم روبه‌رو است.
دیوار گرگان چگونه کشف شد؟
نخستین پژوهش سازمان یافته در مورد بنای دیوار گرگان توسط ژاک دمرگان در ۱۲۷۵ هجری شمسی انجام شد. سپس آرن، باستان‌شناس فرانسوی در سال ۱۳۱۲ هجری شمسی بخشی از دیوار را شناسایی و معرفی کرد.
اریک اشمیت، باستان‌شناسی آمریکایی که در سال‌های ۱۳۱۵ و ۱۳۱۶ هجری شمسی با هواپیمای خود اقدام به تهیه عکس‌های هوایی از نقاط باستانی ایران کرده بود، به‌طور اتفاقی در منطقه گرگان، دیوار سرخی را دید که از دریای خزر به‌سمت کوه‌های گلیداغ کشیده شده بود. او عکسی از آن تهیه کرد که سرآغازی برای تحقیقات باستان‌شناسی داخلی و خارجی شد. پس از او محمد یوسف کیانی در سال ۱۳۵۰ با پرواز بر فراز دیوار، عکس‌هایی از آن گرفت و طول دیوار را ۱۷۵ کیلومتر با ۳۲ قطعه وابسته تخمین زد.
جبرئیل نوکنده در سال ۱۳۷۸ هجری شمسی اقدام به بررسی روی بخشی از مسیر دیوار گرگان در محدوده شهرستان گنبد کاووس کرد و توانست اسناد و مدارک تاریخی ارزشمندی به دست آورد. در همین سال با شروع ساخت سد گلستان و قرارگیری بخشی از مسیر دیوار در محدوده کانال آبیاری و زهکشی سد و ضرورت حفظ دیوار، آب سد از طریق دو کانال از زیر دیوار این منطقه عبور داده شد.
در سال ۱۳۸۱ هجری شمسی در طی ۶ فصل کاوش، طول دیوار ۲۰۰ کیلومتر برآورد شد؛ گرچه بررسی نوشته‌های تاریخی نشان می‌دهد که این دیوار در گذشته تا مرو ادامه داشته و مسلما طول آن بیش از ۲۰۰ کیلومتر بوده است. تا به امروز حدود ۲۰۰۰ متر مربع از دیوار از زیر خاک بیرون آورده شده و با انجام هفتمین فصل کاوش روی دیوار گرگان و دیوار تمیشه اطلاعات مهمی در مورد مرز امپراتوری ساسانی در گرگان به دست آمده است. هم‌اکنون آنچه که به‌عنوان شاخص‌ترین بخش دیوار دفاعی شناخته می‌شود، بقایای یک چهار طاقی با وسعت بیش از ۱۸۰ متر مربع است.
منبع: کجارو
نظرات