سلام نو _ سرویس گردشگری: گنبد کبود از بناهای دوره سلجوقیان در شهر مراغه و از جاهای دیدنی استان آذربایجان شرقی محسوب میشود که تزیینات به کار رفته در آن در مقایسه با سایر بناهای دوره سلجوقی و ایلخانی کمنظیر است. این گنبد که در بین عوام به اسم مقبره مادر هولاکو خان شهرت دارد، در فاصله سالهای ۵۸۲ تا ۶۵۶ هجری قمری ساخته شده است. گنبد کبود در ۱۵ دی ۱۳۱۰ هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.
آشنایی با گنبد تماشایی کبود مراغه
گنبد کبود مراغه از بناهای دورهٔ سلجوقیان در شهر مراغه میباشد.این گنبد که در بین عوام به اسم مقبره مادر هولاکو خان شهرت دارد. در فاصله سالهای ۵۸۲ تا ۶۵۶ هجری قمری ساخته شده است. گنبد کبود در ۱۵ دی ۱۳۱۰ هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.در فاصله چند متری از این گنبد، برجی تاریخی وجود دارد که به برج مدور مشهور است و همانند نامش از ساختاری استوانهای تشکیل شده است. البته از نگاه یک بازدیدکننده عادی، زیبایی گنبد کبود بسیار بیشتر از برج مدور است. تزیینات به کار رفته در آن بسیار چشمنواز هستند. از لحاظ بازسازی نیز گنبد کبود شرایط بهتری دارد.
تزیینات بهکار رفته در این بنا در مقایسه با سایر بناهای دورهٔ سلجوقیان وایلخانان مغول کمنظیر است. دربارهٔ زمان احداث گنبد کبود نظرات دیگری نیز وجود دارد.عدهای آنرا مربوط بهزمان مغول میدانند و عدهای تاریخ بنای برج را مربوط به قبل از هلاکوخان ذکر کردهاند.از کتیبهٔ گچبریشدهٔ داخل سردابه احتمال میرود گنبد کبود بهعنوان یک برج مقبره ساخته شدهباشد. بههمین دلیل این گنبد به قبر مادرهلاکوخان نیز شهرت یافتهاست. کلماتی همچون «الله»، «والحمد» و … با فرمهای مختلف بهخط کوفی و به روشهای استامبی از عناصر تزیینی نقشبسته بر دیوارههای سردابهٔ برج میباشند.
تزیینات بدنهٔ بیرونی گنبد کبود بهشکل قطاربندی و فرمهای هندسی و سه ردیف مقرنس سادهاست. دیوارهای داخلی آن دارای تزیینات نقاشی بهرنگ فیروزهای بوده که در گذر زمان از بین رفته و فقط بخش کمی از آنها باقی مانده است.
معماری و مرمت گنبد کبود مراغه
گنبد کبود ده پهلو است و دارای گنبدی مخروطی بوده که در گذر زمان از بین رفتهاست. این گنبد از دو بخش سردابه و اتاق اصلی تشکیل شدهاست.گنبد کبود از نظر ترکیب کلی مشابه سایر مزارهای موجود در مراغه است و شامل شبستانی مرتفع بر زیربنایی از سنگ میشود که سردابی در آن قرار دارد.
در ساخت این بنا از آجرهای سرخرنگ و کاشیهای فیروزهای استفاده شده است و در بخشهای مختلف آن نیز سنگهای سفید به چشم میخورد.
اطلاعات زیادی در خصوص معمار گنبد کبود در دست نیست. این برج، ساختاری ۱۰ ضلعی دارد و پهلوهای آن دارای طاقنما و حاشیهکاری دندانهای است و در کناره آنها پایههای ستونمانندی به چشم میخورد. این پایهها مانند سطح بیرونی طاقنماها، با تزییناتی مرکب از آجر و سفال و کاشی فیروزهای رنگ در طرحهای هندسی، بهشکل بدیعی آرایش شدهاند. این بنا مملو از تزیین است؛ بهطوری که «آرنولد تالبوت ویلسون» در سفرنامهاش مینویسد:
تزیین گنبد کبود بیش از اندازه است و اهمیت تزیین در اینجا بر سبک ساختمان ارجحیت دارد.
در طول سالهای گذشته تلاشهای بسیاری برای بازسازی محوطه این بنا صورت گرفته است؛ ولی اغلب آنها بینتیجه بودهاند. بازسازی این بنا از سال ۱۳۹۵ هجری شمسی شروع شده؛ اما هنوز مرمت آن بهدلایل مختلف به اتمام نرسیده است و به همین دلیل بازدیدکنندگان نمیتوانند از داخل این بنا دیدن کنند.
بهدلیل قرارگیری گنبد کبود و برج مدور در مرکز مراغه، ساختمانهای مختلفی اطراف آن را پوشاندهاند و از بخشهای مختلف شهر، دید زیادی نسبت به آنها وجود ندارد و در واقع این دو اثر تاریخی در مکانی محفوظ قرار گرفتهاند. تفاوت معماری و زیبایی گنبد گبود و برج مدور، اطلاعات بسیاری را فاش میکند. بر اساس کتیبه برج مدور که به زبان کوفی نوشته شده است، این برج در سال ۵۶۳ ساخته شده و تنها با گذشت چند سال از آن اثر دیگری به نام گنبد کبود در کنار آن احداث شده است. شیوه معماری و تزیینات به کار رفته در آنها بسیار تفاوت دارند و بر این اساس در فاصله زمانی مذکور تغییرات بسیاری در شیوه معماری صورت گرفته است.
بازدید از گنبد کبود
گردشگران برای این که بتوانند از این بنا تاریخی دیدن کنند بایستی بلیط تهیه کنند، و در فاصله اندکی از این گنبد نیز مرکز خرید و یک رستوران واقع شده است لذا گردشگران برای دستیابی به خدمات رفاهی و جایگاهی برای استراحت موقت مشکلی نخواهند داشت.
متاسفانه تابلوهای راهنمای مناسبی برای گنبد کبود در نظر گرفته نشده است و برای رسیدن به خیابان فرعی این گنبد باید از مردم میهماننواز مراغه کمک بگیرید.
دسترسی به این بنا از یک خیابان کمعرض میسر است و گاهی اوقات پیداکردن جای پارک مناسب کمی سخت به نظر میرسد.
در حال حاضر (سال ۱۴۰۰ هجری شمسی)، بهخاطر مرمت گنبد کبود امکان بازدید از آن وجود ندارد و اطراف محوطه برج حصارکشی شده است.
نظرات