سلام نو _ سرویس گردشگری: مسجد کبود یکی از آثار تاریخی تبریز است که در قرن نهم هجری توسط صالحه خانم دختر جهانشاه قراقویونلو ساخته شد. این مسجد زیبا در زلزله ۱۱۹۳ هجری قمری خراب شد و فقط ایوان و ورودی اصلی آن باقی ماندند.
این قسمت های باقی مانده نشان دهنده شکوه و جلال این مسجد هستند. کاشی های آبی رنگ ایوان که نام مسجد را به خود داده اند دارای طرح های پیچیده و زیبایی هستند. در مسجد خطاطی های هنرمندانه نیز دیده می شوند. کاشی کاری درون و برون مسجد همچنان در حال بازسازی است. در حال حاضر مسجد کبود یکی از جاذبه های تبریز به شمار می رود.
سیر تاریخی مسجد کبود
این مسجد به دلیل کاشی‌کاری‌های زیبایش که طیف وسیعی از رنگ آبی لاجوردی تا فیروزه ای را شامل می‌شود به نام هایی چون مسجدکبود، فیروزه ی اسلام نیز معروف است که بی شباهت به مسجد شیخ لطف الله نیست. باستان شناسان قدمت آن را به سال ۸۴۵ خورشیدی نسبت داده اند زمانی که سلسله قراقویونلو روی کار بوده اند.
در کتب تاریخی به جای مانده از آن دوران مدت زمان ساخت این مسجد را ۳۰ سال نوشته اند که نشان دهنده بنایی شگفت انگیز بوده است.
تبریزیکی از شهرهایی بود که همیشه بر اثر زلزله‌های متعدد آسیب‌های فراوانی را متحمل می‌شد و در این میان خطر بیشتر را آثار باستانی متحمل می‌شدند. اما با تمام زلزله‌هایی که شهر تبریز تا کنون به خود دیده به خصوص زلزله‌ای که در سال ۱۱۹۳خسارات جدی به بار آورد هنوز تعدادی آثار باستانی با قدمت تاریخی قابل توجه به جای مانده است.
اما مسجد کبود که همانند دژی استوار و محکم بود نیز از زلزله‌های تبریز در امان نبوده است و بخش‌های بسیاری از آن مورد آسیب‌های جدی قرار گرفته است.
مسجد زیبایی که تا حدود ۱۵۰ سال تنها جز خرابه‌هایی از آن به جای نمانده بود سرانجام در سال ۱۳۱۸ دوباره مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت و به دست معمارارن بزرگی چون استاد محمدرضا جانی دوباره به این مسجد بخشیده شد تا همگان با دیدن این مکان با هنر و معماری ایرانیان پس از اسلام آشنا شوند.
معماری دیدنی مسجد کبود تبریز
مسجد کبود بنایی چندمنظوره محسوب می شود که با شیوه معماری آذری ساخته شده است؛ سبکی در معماری ایرانیِ پس از اسلام که منسوب به آذربایجان است و کاشی کاری، گره سازی درهم (۱)، گچبری و مقرنس کاری از ویژگی های آن به شمار می روند.
این بنا به عنوان مسجد-مقبره یا مسجد-بقعه کاربرد دارد چرا که هم مسجد است و هم در بخش جنوبی آن مقبره هایی وجود دارند. از سوی دیگر باید به نام دیگر این بنا نیز توجه داشت؛ نام مظفریه که مونث است برای مساجد به کار نمی رفته است و این نامگذاری می تواند حکایت از چندکاربردی بودن این بنا داشته باشد.
این مسجد برخلاف سایر مساجد هم دوران خودش، فاقد میانسرا بوده و برای سازگاری با آب و هوای تبریز به صورت برونگرا و تمام مسقف ساخته شده است. این سازگاری باعث شده تا همه فضاها در تمام فصول سال قابل استفاده باشند.
در حدود ۳۰ سال طول کشیده تا این مسجد بنا شود و مهندسان و معماران برای ساخت آن همکاری کرده اند.
محاسبات دقیق، عظمت گنبد، طرح شبستان و ... نشان از این دارند که سازندگان به علوم مختلف از جمله هندسه و ریاضی به خوبی اشراف داشته اند.
سردر، مناره، گنبد، شبستان و آرامگاه خانوادگی در قسمت جنوبی مسجد، بخش های اصلی این مجموعه را تشکیل می دهند که در اثر تخریب ها، تغییراتی نیز داشته اند. بنای این مسجد از آجر است و در ساخت بعضی قسمت ها از سنگ های کمیابی استفاده کرده اند.
بد نیست بدانید در مرمت مسجد سعی شده تا از آجر و کاشی و سنگ های مرمرِ باقی مانده، در جاهای اصلی خود استفاده شود.
طراحی شگفت‌انگیز مسجد کبود در تبریز
این مسجد منحصربفرد نماینده ای از معماری کهن ایرانی ست و تنها اثر به جای مانده از دورە‌ی فرمانروایی قراقویونلوها در پایتخت آن ها یعنی تبریز است. این مسجد آنقدر زیبا و جذاب است که با وجود همه ی صدماتی که در این مدت دیده اما هنوز هم هنر دوستان را شگفت زده می کند.
چیزی که این مسجد را تا این حد معروف و زیبا کرده استفاده از کاشی های معرق و نقش و نگارهای پرجزئیاتی است که در طراحی داخلی و خارجی آن به کار رفته و اثری اعجاز انگیز را خلق کرده است.
اگر به پیرامون شبستان بزرگ نگاه کنید برجستگی هایی از آیه های کامل سوره فتح را می بینید که این طور که به نظر می آید به این دلیل زینت بخش شبستان شده تا یادبودی از پیروزهای جهانشاه باشد. حتی بر روی کتیبه ی سر در هم اسم جهانشاه حک شده که قبلا با روکشی از طلا پوشیده شده بود.
پیرامون گنبدخانه ی مسجد را شبستان در بر گرفته و مسجد هیچ میانسرایی ندارد. مسجد کبود تبریز با مسجد گوهر شاه مشهد قابل مقایسه است چون هر دوی آن ها در یک دوره ی تاریخی ساخته شده اند.
معمار مسجد کبود آن را به گونه ای ساخته که کاملا با آب و هوای تبریز سازگار باشد و در هر دوره ای از سال بشود از تمام قسمت های آن استفاده کرد.
این مسجد در ابتدا فقط یک مسجد تنها نبود و در مجموعه مظفریه در کنار صحن، خانقاه و کتابخانه قرار داشت اما امروز همه ی قسمت های دیگر به جز این مسجد از بین رفته اند. بیشتر قسمت های مسجد کبود از آجر ساخته شده هرچند که در قسمت هایی از آن سنگ های کمیاب هم استفاده شده است.
با نگاهی به بقایای مسجد کاملا مشخص است که همه ی آجرها با گچ بند کشی شده اند. این مسجد یک صحن مربعی، حوض بزرگی برای وضو و شبستان های زیبایی در طرفین دارد. بنای اصلی مسجد که طرحی مربعی شکل دارد درست در جلوی صحن برپا شده که در گذشته گنبدی آجری روی آن را پوشانده بود.
نظر شما