سلام نو _ سرویس گردشگری: مساجد جامع عمدتا به بزرگ‌ترین مسجد هر شهر اطلاق می‌شود که برای گردهمایی‌های عبادی، سیاسی و مراسم‌های مذهبی به کار می‌رود. مسجد جامع اردستان که یکی از جاهای دیدنی اردستان محسوب می‌شود، علاوه بر اهمیت مذهبی، از جذابیت‌های تاریخی بسیاری نیز برخوردار است.
آشنایی با مسجد جامع اردستان
مسجد جامع اردستان یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی این شهر است که ساخت آن را به معمار مشهور، «استاد محمود اصفهانی» نسبت می‌دهند.
این مسجد یکی از قدیمی‌ترین مساجد ایران محسوب می‌شود که از آن به‌عنوان نخستین مسجد دوطبقه تاریخ اسلام و دومین مسجد چهار ایوانی جهان اسلام نیز یاد می‌کنند.
این بنا در گذشته یک آتشکده بود که بعدها به مسجدی چهار ایوانی تبدیل شد. مسجد جامع اردستان که در دوره سلجوقی ساخته شده، در سال ۱۳۱۱ با شماره ثبت ۱۸۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مسجد جامع اردستان در زمان ساسانیان یک آتشکده یا معبد بود که بعدها به مسجد شبستانی تبدیل شد.
این مسجد دارای یک صحن در مرکز، شبستان‌های ستون‌دار در چهار طرف حیاط، دیوار خشتی محصورکننده و سردر بود؛ ولی هلاکوی مغول در جریان قتل و غارت قرن هفتم هجری قمری اردستان، بنا را به‌صورت نیمه ویران درآورد.
تاریخچه ساخت مسجد جامع اردستان را می‌توان به سه دوره قسمت کرد:
دوره اول: بنا از یک آتشکده گنبدی شکل به یک مسجد شبستانی به سبک خراسانی (در قرن سوم هجری قمری) تبدیل شد که گنبد فعلی مربوط به سبک رازی است.
دوره دوم: مسجد شبستانی به مسجد کوشک‌مانند (در قرون سوم و چهارم هجری قمری) تبدیل شد.
دوره سوم: مسجد کوشک‌مانند در دوره سلجوقی (در قرن ششم هجری قمری) تقریبا خراب و به‌شکل یک مسجد چهار ایوانی به سبک رازی (با توجه به نظرات مرحوم پیرنیا) احداث شد.
اطلاعات کامل و مشخصی از بانی مسجد در دسترس نیست؛ اما به گفته بعضی از مردم «عمربن عبد العزیز آل ابی دُلَف» بانی مسجد است. در کتیبه‌ها و منابع بررسی شده نام چند نفر دیگر نیز وجود دارد که عبارت‌اند از سلطان بیک، میرمحمد سعید اردستانی، علی بن احمد طباطبایی و محمد مهدی حکیم الملک.
نام استاد «محمود بن محمد اصفهانی» به‌عنوان معمار ایوان جنوبی و نام استاد «حیدرعلی معمار اردستانی» به‌عنوان معمار ایوان شمالی در کتیبه‌ها حک شده است.
ویژگی مسجد جامع اردستان
مساحت این مسجد ۸۵/۳۴۰ متر مربع است که دارای ۵ در ورودی است که از این درها با دهلیزهایی از گوشه صحن مستطیلی وارد حیاط مسجد می‌شوید. از این ۵ در، درب شماره ۱ قدیمی‌ترین در و درب شماره ۴ به حسینه‌ای که در شرق مسجد و متصل به آن است و در ایام عزاداری به ویژه عاشورا مورد استفاده قرار می گیرد، دسترسی دارد.
در سمت غری مسجد نیز مدرسهای مشتمل بر حجره‌های دوطبقه است و مناره این مسجد در سمت شمال‌غربی آن قرار دارد. این مسجد درای شبستان ستونداری است که اصلی ترین شبستان مسجد شبستان جنوبی است که طبق کتیبه گنبدخانه، ابوطاهر در سال ۵۵۳ ه.ق آنرا بنا کرد؛ این همان کتیبهای است که قدیمی‌ترین تاریخ برای ساخت مسجد در آن نوشته شده است که با بسم الله ... شروع شده و ابتدای آیه ۱۸ سوره توبه در آن حکاکی شده است؛ هم این کتیبه و هم کتیبهای که در ایوان جنوبی است به خط نسخ هستند.
در کتیبه ایوان جنوبی تاریخ ۵۵۵ ه. ق همراه با آیتالکرسی حک شده است.
از کتیبه‌های دیگر کتیبه محراب‌های سه گانه شبستان جنوبی است که به علت سائیدگی تاریخ آن مشخص نیست. این محراب‌های سه گانه گچبری شده یکی بزرگ و اصلی است و دوتای دیگر کوچکترند که گچبری‌های آن همراه با نقوش هندسی کار دست صنعتگران سلجوقی است.
اما از تزئینات گچبری که مربوط به دوره نخستین اسلامی است گچبری است که در گوشه جنوب غربی حیاط مسجد قرار دارد.
این مسجد به دستور عمر بن عبدالعزیز آل ابی دُلَف توسط استاد محمود بن محمد اصفهانی و حیدرعلی معمار اردستانی بنا گردیده است و در مرمت دوره صفوی تزئینات کاشی آن مشخص است.
مسجد جامع اردستان در سال ۱۳۱۱ با شماره ثبت ۱۸۰ به عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسیده است.
نظر شما