سلام نو _ سرویس گردشگری: مسجد جامع شِش ناو از مساجد قدیمی ایران در استان مرکزی است که در محله فَم شهر تفرش واقع شده است. بنای اولیه مسجد متعلق به دوره سلجوقی است که در دوران بعد قسمت هایی نیز به آن افزوده شده است.
ششناو مانند مسجد جامع ساوه از نخستین مساجد اوایل اسلام است. قدیمی ترین و شاخص ترین بنای این مسجد مناره ای است که آنرا متعلق به قرن پنجم هجری و اوایل عهد سلجوقیان دانسته اند.
قابل ذکر است که تک مناره ششناو، تکیه ششناو و حمام سنتی که اکنون به زورخانه تبدیل شده، همگی در کنار هم مجموعه تاریخی ششناو را تشکیل می دهند که بازدید از آن خالی از لطف نیست. مسجد شش ناو تفرش در تاریخ ۱۹/ ۵ /۱۳۷۹ با شماره ۲۷۷۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آشنایی با مسجد جامع شش ناو در تفرش
این مسجد در محله تاریخی «فم» تفرش واقع شده است. علت انتخاب نام ششناو برای مسجد، وجود قناتی در زیر مسجد است که توسط شش عدد ناو در بیرون مسجد و پس از عبور از زیر درخت چناری بزرگ و قدیمی، تقسیم شده و به محله‌های اطراف جریان پیدا می‌کند. قدمت قنات به قرن سوم هجری قمری باز می‌گردد.
مسجد ششناو به شکل مستطیل و در دو طبقه ساخته شده است و دارای یک شاه‌نشین است که از سه طرف به گذرگاه‌های عمومی راه دارد. این مجموعه از یک مناره‌ی آجری، یک گنبد بزرگ، دو شبستان، ایوان، صحن، قنات و چند حجره و تکیه تشکیل شده است.
جلوی در این مسجد قدیمی، یک درخت چنار کهنسال و یک قنات وجود دارد که صفای خاصی به ورودی مسجد داده است.
برای ورود به صحن مسجد باید از داخل یک تکیه بزرگ گذشت که حدود ۳۰۰ مترمربع مساحت دارد، دو طبقه است و سقف و ستونهای چوبی دارد. قدمت این تکیه به دوران قاجار برمی‌گردد.
این تکیه که از گذشته در ماه محرم و صفر به عنوان مکانی برای تعزیه‌خوانی مورد استفاده قرار می‌گرفته است، حجره‌هایی برای نشستن تماشاگران دارد و صفه یا سکوی برجسته‌ای در وسط آن قرار گرفته که نمایش تعزیه روی آن اجرا می‌شود. نخل، علم و کتل‌های مراسم عزاداری ماه محرم نیز در این تکیه نگهداری می‌شوند.
کاشیکاری و مقرنس‌کاری‌های سقف و دیواره ایوان مسجد، یکی از شاهکارهای مهم معماری سلجوقی در استان مرکزی است.
مناره مسجد سه متر قطر و بیست متر ارتفاع دارد که درون آن پلکانی مارپیچ تعبیه شده است. این مناره در شمال غربی مسجد واقع شده و طبق برخی منابع، قدمت آن از قدمت بنای مسجد بیشتر است. این مناره را متعلق به قرن پنجم هجری یعنی اوایل عصر سلجوقی می‌دانند.
دیوار آن تماما از آجر ساخته شده و تنها تزیین مناره، کتیبه‌ای آجری بر فراز آن است که به خط کوفی نوشته شده است. متأسفانه جز عبارت «لا اله الا الله» چیزی در کتیبه باقی نمانده و بقیه‌ی حروف از بین رفته‌اند.
مقصوره مسجد از بناهای دیگری است که بر فراز آن گنبدی کلاه‌خودی به سبک گنبدهای عصر سلجوقی دیده می‌شود. قاعده گنبد هشت ضلعی و عنقی استوانه‌ای شکلی به ارتفاع ۵ متر و قطر ۱۶ متر دارد. این گنبد با آجرتراش ساخته شده است.
در سردر صحن، ایوانی به دهانه‌ی ۵ متر، عمق ۴ متر و ارتفاع ۷ متر وجود دارد که با پوششی از مقرنس گچی تزیین شده است. در پاکار پوشش ایوان، کتیبه‌ای به خط نستعلیق به تاریخ ۱۲۷۷ هجری قمری وجود دارد. در این کتیبه اشاره‌ای به بانی بنا «محمد ابراهیم بن عباس» شده است.
معماری جالب مسجد جامع شش ناو
بنای اولیه مسجد شش ناو تفرش در دوره سلجوقیان ساخته شد و در دوره های بعد، بخشهای دیگری بدان اضافه شدند. این مسجد به شکل مستطیل بوده و دو طبقه دارد. مسجد شش ناو تفرش همچنین شامل یک شاه نشین است که به معابر عمومی از سه جهت راه دارد.
از جمله اجزای این مسجد مناره آجری، گند بزرگ، دو شبستان، ایوان، صحن، قنات و چند حجره و تکیه هستند. در ورودی این مسجد، درخت چنار قدیمی قرار دارد که فضای بسیار دلنشینی را رقم زده است.
از طریق تکیه بزرگ داخل مسجد که حدودا ۳۰۰ مترمربع و دو طبقه است و ستونهای چوبی دارد، می توان وارد صحن مسجد شد.
ساخت این تکیه به زمان قاجار برمی گردد. در گذشته، از این تکیه برای اجرای تعزیه خوانی در ماه های محرم و صفر استفاده می شد و حجره ها برای نشستن افراد و سکوی میانی برای اجرای تعزیه هست. وسایل عزاداری ماه محرم در این تکیه نگهداری می شوند.
از شاهکارهای معماری در دوره سلجوقی، کاشیکاری و مقرنس کاری های سقف و دیواره ایوان مسجد هستند. قطر مناره این مسجد ۳ متر و ارتفاع آن ۲۰ متر بوده و در این مناره پلکان مارپیچی قرار دارد. طبق برخی منابع، این مناره قدمت بیشتری از بنای اصلی مسجد دارد، یعنی حدود قرن ۵ا هجری.
این مناره در شمال غربی مسجد قرار دارد. دیوارهای این مناره از آجر بوده و تنها تزئین این مناره، کتیبه ای به خط کوفی است که در بالای آن قرار دارد. تنها چیزی که در این کتیبه مشخص است، لا اله الا الله بوده و بقیه نوشته هایش از بین رفته اند.
مقصوره مسجد از آجر تراش بوده و قاعده ۸ ضلعی دارد. سر در صحن، دارای ایوانی بوده که دهانه آن ۵ متر، عمق ۴ متر و ارتفاع ۷ متر دارد و تزئین آن با مقرنسهای گچی هست. در پاکار پوشش ایوان، کتیبه ای به قدمت سال ۱۲۷۷ هجری دیده می شود که خط آن نستعلیق بوده و در آن به بانی این بنا یعنی محمد ابراهیم بن عباس اشاره شده است.
در این مسجد، آرامگاه یک از اصحاب امام حسن عسگری (ع) وجود دارد که در قرن ۶ هجری قمری او را به خاک سپرده اند. در زمان قاجار، مسجد جامع شش ناو علاوه بر اینکه مکانی برای اقامه نماز بوده، از حوزه های مهم تدریس علوم دینی نیز بشمار می آمد.
نظر شما