سلام نو _ سرویس گردشگری: یکی از زیباترین آثار به جا مانده از دوران قاجار در شهر ایلام و در میان بافت مدرن شهر واقع شده که با نام کاخ فلاحتی شناخته می شود و در دهه اخیر کاربری خود را به موزه تغییر داده است. جزئیات معماری این بنا نه تنها اهالی ذوق و علاقه مندان بلکه مردم عادی را نیز جذب خود می کند.
سیر تاریخی کاخ فلاحتی
از ۳ قرن پیش، حکومت خودمختار والیان در منطقه ایلام و پشتکوه برقرار بوده است. از معروف‌ترین این والیان می توان از حسین خان، غلامرضا خان (موسس کاخ فلاحتی ایلام) و حسین قلی خان ابوقداره نام برد. این افراد با روابط بخصوصی به پادشاهان قاجاری وابسته بودند و سالانه مالیات و تفنگچیان زیادی را در اختیار حکومت مرکزی قرار می دادند.
در حقیقت به این وسیله بود که از شاهان قاجار حکم والیگری منطقه را می گرفتند و خودمختار بر عشایر منطقه حکومت می کرند. مرکز حکومت آن ها تحت تأثیر موقعیت خاص زمانه مکان ثابتی نداشت. آخرین والی منطقه در سال ۱۳۰۹ شمسی توسط پهلوی اول سرکوب شد و به عراق پناهنده شد. از آن پس حسین آباد با نام جدید ایلام در تقسیمات کشوری جای گرفت.
گفته می شود که کاخ فلاحتی به دستور والی ایلام غلامرضاخان ابوقداره ساخته شده که در دوران قاجار خاندان قدرتمندی به حساب می آمدند و کاخ های ییلاقی متعددی را برای سکونت خود ساخته بودند. در واقع این کاخ در واپسین سال های قاجاری و در فضای باصفای باغی ساخته شد که امروزه اثری از آن باغ نمانده و با بافت مدرن امروزی محاصره شده است.
اگر نام کاخ کشاورزی یا موزه کشاورزی شنیدید، منظور همین کاخ فلاحتی است. یافته های باستان شناسی در تپه علی کش استان ایلام نشان داد که قدمت کشاورزی در این منطقه به ۱۰ هزار سال پیش برمی گردد و به همین خاطر این اشیا به کاخ فلاحتی منتقل شدند تا برای عموم به نمایش گذاشته شوند و در سال ۱۳۹۰ موزه افتتاح شد.
این کاخ بنا به دستور والی غلامرضاخان در سال ۱۳۲۶ هجری قمری (یا ۱۲۷۸ شمسی) احداث شده است. قبل از این که کاخ احداث شود در این زمین و اطراف آن باغ های پر از میوه و فضای فوق العاده دل نشین قرار داشت که احتمالا به همین دلیل هم برای ساخت کاخ فلاحتی ایلام انتخاب شده است.
البته متاسفانه امروز هیچ اثری از آن باغ ها باقی نمانده است و تا چشم کار می کند ساختمان، خیابان، دود و ماشین است و به همین دلیل شکوه و زیبایی آن دوره خود را از دست داده است. بدلیل قرار گیری کاخ در فضای سازمان جهاد کشاورزی استان، کاخ کشاورزی هم نامیده می شود.
غلامرضا خان فیلی، پسر حسینقلی خان ابوقداره و والی لرستان پشتکوه در زمان ناصرالدین شاه قاجار بود، او درسال ۱۲۸۱ قمری و در دیرکوندهای بالاگریوه یاغی را شکست داد و سرزمین آنان را فتح کرد و از سوی ناصرالدین شاه قاجار لقب فتح السلطان را دریافت کرد.
در جریان جنگ جهانی اول منطقه پشتکوه از شر دشمنان در امان ماند و تحت مدیریت غلامرضاخان والی نظم خود را از دست نداد، در حالی که سایر نواحی غرب ایران دچار ویرانی شدند.
ویژگی‌های جالب کاخ فلاحتی
زمینی که کاخ در آن ساخته شده است، مساحتی در حدود ۸۱۰ مترمربع دارد. خود کاخ نیز زیربنایی بالغ بر ۳۳۷ مترمربع را دارا است. وارد کاخ که شوید، یک هال بزرگ در وسط آن قرار دارد و در اطراف آن دو اتاق تو در تو دیده می‌شوند. در جلوی این هال میانی یک ایوان قرار دارد که هم اتاق‌ها و هم هال به این ایوان ورودی دارند.
دو سمت این اتاق‌ها به صورت چند ضلعی بیرون آمده‌اند و همچنین در میان آن‌ها دو تراس نیز وجود دارد.
پنجره‌هایی نیز در هر دو طرف وجود دارند که به لطف ظرافت‌های طراحی همچون طاق نیم دایره‌ای و گچ بری‌های هنرمندانه با نقش و نگارهای گل و گیاه و انسان بسیار زیبا به چشم می‌آیند که این نشان از درک هنری بالای معمار و طراح این بنا دارد. اگر به داخل اتاق‌ها بروید، سادگی و طراحی بدون تزیین آن‌ها کاملا در نظرتان مشهود خواهد بود.
در مورد تراس کاخ نیز باید گفت که سقف آن بر دو ستون تکیه زده و استوار شده است. نکته جالب دیگر در طراحی بنا در سرستون‌های این قسمت است. این سرستون‌ها به شیوه کوفی ساخته شده‌اند و بسیار زیبا هستند. سقف کاخ فلاحتی که شیب‌دار بوده و پوششی از ورق گالوانیزه نیز دارد، به صورت طاق ضربی با تیرهای چوبی و ملاط اندود ساخته شده است.
از مصالح عمده‌ای که در ساخت این کاخ زیبا استفاده شده است، می‌توان به سنگ‌های تراشکاری شده، گچ، چوب و آجرهای مربعی اشاره کرد.
ضمن این که کف بنا نیز با آجر فرش شده بود، ولی متاسفانه به دلیل خراب شدن سطح و عدم حفظ و رسیدگی مناسب، بعدا با موزاییک مرمت شده است. همچنین همان گونه که پیش از این هم اشاره کردیم، ورق گالوانیزه نیز در سقف کاخ استفاده شده است.
کاخ فلاحتی تقریبا در وسط نقشه شهر ایلام و در خیابان «آیت‌الله عبدالرحمن حیدری ایلامی» واقع شده است. برای دانستن نحوه دسترسی به این کاخ می‌توانید موقعیت دقیق آن را در نقشه زیر مشاهده کنید:
نظر شما