سلام نو _ سرویس گردشگری: نقش رستم شیراز محوطه‌ای تاریخی در کوه‌های فارس است و کهن‌ترین بناها، آرامگاه‌ها، نقش برجسته‌ها و کتیبه‌های ایران باستان در آن قرار گرفتهاند. در اطراف نقش رستم، مناطق تاریخی دیگری نیز قرار دارند که منبع تاریخی مهمی برای شناختن تاریخ و تمدن ایران در دوره پیش از میلاد و اوایل سال‌های میلادی به شمار می‌روند.
تمایز نقش رستم نسبت به سایر جاذبه‌های تاریخی فارس، قرار گرفتن آثاری از سه دوره تاریخی برجسته در آن است. منطقه نقش رستم برای پادشاهان هخامنشی و ساسانیان جایگاه ویژه‌ای داشته است و به همین دلیل بسیاری از آثار به جا مانده از این دوره‌ها را در نقش رستم می‌توان یافت.
آشنایی با نقش رستم
«نقش رستم» مجموعهای از یادگارهای باستانی است که در روستای «زنگی‌آباد» از توابع شهرستان «مرودشت» استان «فارس» قرار دارد. این میراث کهن و باستانی در نزدیکی تخت جمشید، یادگارهایی از دوران های پادشاهی عیلام همچون دیوارنگاره شاه و شهبانو و نیز دیوارنگاره هایی از شاهنشاهان هخامنشی و ساسانی را در خود دارد.
نام دیگر نقش رستم «سه‌گنبدان» بوده که نام کوهی در همان نزدیکی است. از جمله نامهای دیگر این محوطه باستانی می‌توان به «کوه حاجی‌آباد»، «کوه استخر» و «کوه نِفِشت» یا «دوگنبدان» اشاره کرد که در گزارش های تاریخ نویسان باستانی از آن‌ها یاد شده است. این جایگاه تاریخی در نیمه نخست سده بیستم به دست باستانشناسانی چون «هرتسفلد» و «اشمیت» کاوش شد.
«کعبه زرتشت» یا «بُن خانَک» سازهی سنگی چهارگوشی است با گستره کم و بیش ۵ متر درازا و ۵ متر پهنا و ۱۲ متر بلندا که با پلکانی با ۳۰ پله ساخته شده است. بن خانک به دوران شاهنشاهی هخامنشی باز میگردد و گمانه زنی های گوناگونی پیرامون کاربرد این ساختمان تا امروز انجام شده است. کعبه زرتشت دیوارنوشته ایی به سه خط پهلوی اشکانی، پهلوی ساسانی و یونانی از شاهنشاه شاپور یکم ساسانی و موبدان موبد ساسانی، «کرتیر» دارد.
آرامگاه داریوش بزرگ شاهنشاه هخامنشی، دخمه ای کنده شده در سنگ کوه در نمایی چلیپایی با چهار ستون گاوسر است. درگاه با راهرویی به ۳ اتاق و هر یک با ۳ گور میرسد. بر بالای درگاه، داریوش بزرگ با کمانی در دست بر اورنگ پادشاهی ایستاده که همراهانی نیز در کنارش هستند. تخت داریوش را بیست و هشت تن به نشان بیست و هشت ساتراپی هخامنشی بر دست دارند.
در کنار شاهنشاه بزرگ آتشدان شاهی است با نماد «فروَهر» در بالا. روبروی شاه خورشید در حال طلوع کردن است. دو دیوارنوشته به خط فارسی باستان، عیلامی و اکدی بر این آرامگاه نوشته شده است: «خدای بزرگی است اهورامزدا که شادی را برای مردم آفریده است؛ به یاری اهورا مزدا من دوست و خواهان راستی هستم و دشمن ناراستی... آنچه راست است آرزوی من است»، «منم داریوش شاه، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه کشورهای بسیار... شاه این سرزمین پهناور...».
دیگر آرامگاههای هخامنشی
سه آرامگاه دیگر در از شاهنشاهان هخامنشی در نقش رستم قرار دارند؛ آرامگاههای «خشایارشا»، «اردشیر یکم» و «داریوش دوم» که هر سه همانند و در کنار آرامگاه داریوش بزرگ ایستادهاند.
هفت دیوارنگاره از شاهنشاهان ساسانی نیز در دامنه ی کوه بر سنگ نگاشته شده است. نخستین دیوارنگاره از اردشیر بابکان است، با ۵۰ متر پهنا و ۴ متر بلندا، که برجستگی این نکاره تا ۱۵ سانتیمتر میرسد. شاه بنیانگذار ساسانیان سوار بر اسبی است که تاج شاهنشاهی را از موبدان موبد میگیرد. دست چپ شاه به نماز بر اهورامزدا قرار گرفته شده است و تاج شاهانه نواری بلند دارد. بر سینه اسب شاهنشاه در این دیوارنگاره دیوارنوشتی هست «این سوار خدایگان شاهنشاه ایران از چهر خدایان پسر بابک».
در سوی راست تاجگذار اردشیر، دیوارنگاره شاهنشاه بهرام دوم با هشت تن از یاران نگارش شده است. دستان شاه بر دسته ی شمشیر آرام گرفتهاند و دو بال از دو سوی تاج قرار دارند.
زیر آرامگاه داریوش دوم هخامنشی، دیوارنگاره ی سوم با نزدیک به ۹ متر پهنا ساخته شده است. در این نگاره پیروزی بهرام دوم شاهنشاه ساسانی در نبرد با یکی از دشمنان نشان داده شده است. دشمن سرنگون شده، نیزهاش شکسته و یکی از یاران نیز پشت سر شاه در تاخت است.
دیوارنگاره نبرد هرمز دوم شاهنشاه ساسانی زیر آرامگاه اردشیر یکم هخامنشی است.
آخرین بنای جذابی که در نقش رستم به معرفی آن می‌پردازیم کعبه زرتشت است که دقیقا مقابل آرامگاه داریوش دوم ساخته شده است. بسیاری معتقدند این بنا پرستشگاه بوده اما هنوز این ادعا صددرصد مورد تایید همگان نیست.
به خاطر دین زرتشتی ایرانیان باستان و مکعبی بودن اثر، حدودا ۱۵۰ سال قبل این بنا را کعبه زرتشت نامگذاری کردند. همچنین این بنا شباهت زیادی به تصاویر حکاکی شده بر روی سکه‌های دوران ساسانی و بنای زندان سلیمان( با کاربری پرستشگاه) دارد که کاربری آتشگاه و پرستشگاه کعبه زرتشت را تقویت می‌کند.
با وجود این نشانه‌ها برخی باستان‌شناسان کعبه زرتشت را یک آرامگاه می‌دانند زیرا این بنا شباهت زیادی با مقبره کوروش داشته و ساختار در ورودی آن هم تکی و سنگین است. همچنین برخی‌ها معتقدند کعبه زرشت گنج‌خانه‌ای بوده که در آن اشیای ازرشمند و اسناد مهم نگهداری می‌شده و برخی دیگر کاربری این بنا را وسیله‌ای برای سنجش زمان می‌دانند.
در ساخت کعبه زرتشت از سنگ‌های مرمر سفید و بزرگ استفاده شده که بدون ملات روی یکدیگر قرار گرفتهاند و در میان آن‌ها سنگ‌های خاکستری و سیاه طاقچه‌هایی را تشکیل داده‌اند. در قسمت شمالی این بنای باستانی یک ردیف پله وجود دارد و زیر بنا هم سکویی سه پله‌ای با قاعده مربع شکل دیده می‌شود. این بنا در گذشته با نام «بن خانه» شناخته می‌شد و مکانی مقدس بود.
نظر شما