سلام نو _ سرویس گردشگری: بازار تهران در بافت قدیمی شهر و در خیابان ۱۵ خرداد قرار دارد که هنوز هم قلب تپنده اقتصاد تهران محسوب میشود. بازار تهران از نظر اقتصادی، تاریخی و فرهنگی مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی است و بازدیدکنندگان میتوانند ساعتها در سراها، تیمچهها و بازارچههای مختلف آن به گشت و گذار بپردازند و از دیدن زیباییهای این بازار بزرگ لذت ببرند.
در ادامه بازار تهران و بخشهای مختلف آن را به طور کامل معرفی میکنیم.
سیر تاریخی بازار تهران
درباره تاریخچه بازار تهران و زمان دقیق ساخت این بازار اختلافنظرهایی وجود دارد. برخیها بازار فعلی تهران را اثری به جا مانده از دوران قاجار، به خصوص دوره ناصرالدینشاه میدانند و برخی دیگر معتقدند این اثر از دوران صفوی و زمان شاه طهماسب صفوی بر جای مانده است. یک نجیبزاده و جهانگرد انگلیسی به نام توماس هربرت که در سال ۱۱۰۸ یعنی همزمان با دوران صفوی از این بازار بازدید کرده بود در نوشتههایش بازار تهران را بدون سقف توصیف کرده است.
در دوران صفوی و در زمان پادشاهی شاه طهماسب تهران یک شهر کوچک و ییلاقی در نزدیکی شهر معروف ری بود. شاه طهماسب برای زیارت حضرت عبدالعظیم زیاد به شهر ری میرفت. در همین رفت و آمدها او به تهران علاقهمند شد و دستور داد حصاری در طراف این شهر با ۴ دروازه کشیده شود. برای ساخت این حصار که بعدها به حصار طهماسبی معروف شد از دو منطقه تهران که امروزه با نامهای چاله میدان و چاله حصار شناخته میشوند خاک جمعآوری شد.
همچنین یک قلعه حکومتی نزدیک به حصار طهماسبی وجود داشت که یک خندق بین شهر و قلعه فاصله انداخته بود. با گذشتن زمان در اطراف این خندق دستفروشان، دکهها و حجرهها شروع به فروش کالا کردند و این محل به بازار خندق معروف شد. بازار خندق در دوره صفویه و زندیه با همین نام به کار خود ادامه داد و مورد توجه پادشاهان قرار گرفت. بسیاری از پژوهشگران به علت نزدیک بودن بازار تهران به حصار طهماسبی هسته اولیه بازار را مربوط به دوره صفویه میدانند.
در دوره قاجار بازار تهران گسترش پیدا کرد و بخشهای زیادی به آن اضافه شد. آغامحمدخان بعد از انتخاب تهران به عنوان پایتخت، قسمتهای مختلف بازار مانند دالانها، حجرهها و کاروانسراها را بازسازی کرد. بعد از او و در زمان فتحعلی شاه مسجد جامع بازار، چهار سوق بزرگ و کوچک و بازار مروی و چهل تن ساخته شدند.
در زمان محمدشاه قاجار بازار بینالحرمین ساخته شد و در دوره ناصرالدینشاه ورودی اصلی بازار یعنی بازار بزرگ به بخشی از این مجموعه اضافه شد. همچنین ناصرالدینشاه قاجار ورودیهای دیگر بازار را سازماندهی کرد و دستور ساخت بازارچه مروی و تیمچه صدراعظم را داد. بازارچه معیر، بازارچه قوامالدوله، بازارچه نایبالسلطنه و بازار کربلایی عباسعلی کمرگچی هم بخشهای دیگری بودند که در زمان قاجار به بازار تهران اضافه شدند.
ویژگیهای جالب بازار تهران
در ابتدا بازار تهران بدون سقف بود که در طی سالها و توسعه زندگی شهرنشینی این بازار نیز دچار تغییرات اساسی شد و قسمتهای زیادی در این ساختمان تاریخی نوساز شده و تغییر یافتند. امروزه قسمتهایی مانند بازار امیر، سر در سبزه میدان، چهارسوق بزرگ و مسجد جامع از آثار بجامانده محسوب میشوند.
در حال کلی، معماری این بازار بدین صورت است که با ۲۲۰ سال قدمت دارای معماری به سبک قاجار است و قسمتهای قدیمی بازار دارای معماری طاقی و گنبدی شکل در قسمتهای سقف دارند و نور نیز از طریق سوراخهای آجرها به داخل میتابد، همچنین میتوان گفت بازار بزرگ تهران دارای معماری خاص و پیچیده سنتی است.
این بازار بزرگ در بخش جنوبی تهران واقع شده که از سمت جنوب به مولوی، از غرب به گلوبندک، از شمال به پامنار و از شرق به آبمنگول و کوثر محدود میشود.
بازار بزرگ تهران دارای قسمتهای مختلفی است، مانند تیمچه، بازار، راسته، پاساژ، مغازه، رستوران، مسجد، تکیه. بازار تهران دارای راسته و بازارچههای زیادی در درون خود است که هرکدامشان در حرفه خاصی فعالیت دارند. در ادامه میخواهیم این قسمتها را برایتان معرفی کنیم تا معنی این کلمات واضح شوند:
• راسته به گذرگاه اصلی و فرعی گفته میشود که مسیری طولانی است و در هر دو طرف مغازهها واقع شده اند.
• سرا در واقع یک حیاط میانی با حجرههایی دور تا دور است که دارای شکل، تعداد طبفات، رواق و ایوان متفاوتی است.
• تیمچه نیز به فضای سرپوشیده ای گفته میشود که یک کالای خاص عرضه میکنند.
• چهارسوق به محل تقاطع دو راسته اصلی گفته میشود و این قسمت دارای معماری و تزئینات متفاوتی است.
در طول سالها، معماری این بازار تغییرات زیادی داشته است و با بازسازیها و اضافه شدن بخشهای جدید به طور جدی در معماری این بازار تغییر ایجاد گردیده است. از بازارهای معروف میتوان به بازار امیر، بازار آهنگران، بازار بزرگ، بازار بین الحرمین، بازار پردیس، بازار خیاطها، بازار پرسپولیس، بازار دروازه نو، بازار زرگرها، بازار رضا، بازار کفاشها، بازار طوسی، بازار کیش، بازار مسگرها، بازار لوازم التحریر، بازار نجارها و بازار قیصریه اشاره کرد.
همچنین چند مورد سرا نیز در بازار تهران وجود دارند، مانند سرای احمدی، سرای افراشته، سرای حاج حسن، سرای عباسی، سرای مشکات، سرای وزیری و سرای نقالخانه، در ادامه به تیمچهها دسترسی خواهید داشت که اسامی تیمچهها نیز عبارتند از تیمچه حاجب الدوله، تیمچه ابوتراب و تیمچه باوفا.
یکی از جاهای زیبا و پر رفت و آمد در بازار تهران چهار سوق است که در نزدیکی مسجد جامع قرار دارد و مکانی هشت ضلعی با سقفی کوتاه و گچ بریهای بسیار زیبایی است، همچنین این بازار با معماری و بافت قدیمی خود جزو آثار ملی به شمار میرود.
سبزه میدان یکی از میدانهای معروف در بازار است و این بخش در دوره صفویه ساخته شده و در زمان قاجار مورد بازسازی قرار گرفته است. مسجد امام خمینی یا مسجد جامع یا مسجد شاه با قدمتی بیش از ۲ قرن به ثبت ملی رسیده است. در کنار مسجد جامع، تیمچه ای به نام حاجب الدوله وجود دارد که با معماری بی نظیر خود یادگاری از دوره ناصر الدین شاه است و در سال ۱۳۵۶ نیز به ثبت ملی رسیده است.
نظر شما