سلام نو _ سرویس گردشگری: منظر باستان شناسی ساسانی فارس دربرگیرنده ی ارزشمندترین آثار تاریخی، معماری و شهرسازی شامل کاخ ها و قلعه ها، غارها و نقش برجسته های مربوط به دوران ساسانی (۲۲۴ تا ۶۵۸ بعد از میلاد) است که در مناطق تاریخی فیروزآباد، بیشاپور و سروستان قرار دارند.
از نقاط برجسته ی هنری این منظر می توان به شیو ه های ایوان سازی، نخستین نمونه های گنبدسازی روی بناهای چهارگوش، به کار بردن خشت و لاشه سنگ با ملات ساروج و هنر سنگ تراشی اشاره کرد.
علاوه بر وجود بناهایی با سبک ساسانی آثاری از الگوها و ساختارهای مربوط به دوران هخامنشی، اشکانی و همچنین سبک رومی، که تأثیر بسزایی بر معماری و سبک های هنری عصر اسلامی داشته اند، نیز در این مجموعه مشهود است.
ثبت مجموعه باستانی ساسانی در یونسکو
این آثار یکی از چهار اثری هستند که در جلسه نهم تیر ۱۳۹۷ کمیته میراث جهانی یونسکو به ثبت جهانی رسیدند تا تعداد آثار ایرانی ثبت شده در میان میراث جهانی یونسکو به عدد ۲۳ و آثار استان فارس به عدد ۵ برسد.
از سه سال پیش تمرکز برای ارائه مستندات این پرونده و مطالعات در مرکز تهیه پرونده‌های ثبت میراث جهانی به‌صورت فشرده آغاز و نزدیک به ۱۰۰۰ صفحه سند برای ارائه به یونسکو آماده شد. ایران در آذر ۱۳۹۵ خورشیدی پرونده آثار ساسانی استان فارس را طی یک سند هزار صفحه‌ای به یونسکو فرستاد و این پرونده در نهایت در چهل و دومین نشست جهانی یونسکو در بحرین به‌همراه ۳ اثر دیگر از ژاپن، کره‌ی جنوبی و هند به ثبت جهانی رسید.
محور ساسانی فارس با ۸ اثر شاخص معماری، دو شهر تاریخی، ۸ نقش برجسته، یک قلعه و دو کاخ در فهرست جهانی به ثبت رسید. البته ثبت جهانی این آثار در حالی بود که تا پیش از برگزاری جلسه شانس ایران برای ثبت جهانی این پرونده ضعیف ارزیابی شده بود.
محمدحسن طالبان معاون میراث فرهنگی کشور هم پیش از رفتن به بحرین که مقصد برگزاری جلسه یونسکو بود، با اشاره به تغییر بسیاری از اعضای شورای میراث جهانی و عدم شناخت نسبت به افراد جدید، از احتمال مخالفت یونسکو با ثبت جهانی محور ساسانی فارس خبر داده بود، اما بررسی‌های ایکوموس (شورای جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی) ثابت کرد آثار تاریخی ایران بسیار با ارزش است و باید به ثبت جهانی برسند.
نمایندگان هر یک از کشورهای عضو این کمیته به بررسی پرونده ایران پرداختند، برخی از آن‌ها ایرادات وارده ایکوموس به این پرونده را درست خواندند و برخی دیگر بر اهمیت دوره تاریخی و این پرونده تاکید کردند. بیشترین ایراد گرفته شده نمایندگان درباره پلان مدیریتی این پرونده بود که باید اصلاح شوند.
هیئت ارزیاب اعزامی یونسکو برای ثبت جهانی محور ساسانی فارس متشکل از دو کارشناس ارشد یونسکو و دو باستان‌شناس ایتالیایی و آلمانی بودند که از محور ساسانی بازدید کردند. با توجه به پیشنهاد ثبت موقت مجموعه ساسانی فارس در یونسکو در سال ۱۳۸۵، قرار بود در این ثبت موقت هر یک از آثار ساسانی به‌صورت مجزا ثبت شود، اما از آنجا که سالانه ۲ اثر از هر کشور می‌تواند به ثبت جهانی برسد، تصمیم بر آن شد که ۵ آثار ساسانی که در فارس قرار دارند در قالب منظر باستانی ساسانیان به ثبت یونسکو برسد.
در این جلسه کشورهای زیادی از آسیا، کشورهای اروپایی از جمله اسپانیا و حتی کشورهایی مانند آذربایجان و بحرین نیز حضور داشتند و به ثبت این جاذبه‌ها رای مثبت دادند. سازمان میراث جهانی یونسکو در بیانیه‌ای با اشاره به آثار مطرح شده در پرونده‌ی ثبت جهانی «منظر باستان‌شناسی ساسانی» نوشته است که این مجموعه، از ارزشمندترین نمونه‌های معماری و شهرسازی امپراتوری ساسانی در دوره‌ای مهم از تاریخ معماری و شهرسازی بشر محسوب می‌شود.
بازدید از مجموعه باستانی ساسانی فارس
این سازه‌ها، کاخ‌ها و شهرها به اوایل و اواخر دوره پادشاهی ساسانی، که از ۲۲۴ تا ۶۵۸ بعد از میلاد، در سراسر این منطقه گسترش یافت، مربوط می‌شوند. این سایت‌ها شامل، شهر گور، پایتخت ساخته‌شده توسط بنیان‌گذار سلسله، اردشیر بابکان، شهر بیشاپور، شهر و سازه معماری جانشینش، شاپور یکم و سروستان، کاخ بهرام پنجم پانزدهمین شاه ساسانی هستند.
سایر آثار شامل غار شاپور، کاخ اردشیر بابکان، قلعه دختر فیروزآباد، سنگ‌نگاره پادشاهی اردشیر بابکان و نقش برجسته پیروزی اردشیر بر اردوان هم در این فهرست قرار دارند.
طبق مطالعات باستان‌شناسی جایگاه فارس در مقام پایتخت حکومت چهارصد ساله‌ی ساسانیان پر رنگ است. منطقه‌ی فارس بیشترین حجم آثار باستانی دوره ساسانی را در خود جای داده و با تخمین حداقلی می‌توان گفت بیش از سه هزار اثر دوره ساسانی در استان فارس وجود دارد.
مهم‌ترین اثر ساسانی در این استان که پیوند دهنده‌ی معماری ساسانی و اسلامی به حساب می‌آید، نخستین گنبد جهان در فیروزآباد فارس است. شاخص‌ترین آثار باستانی حکومت ساسانی شامل شهرهای مهمی مثل بیشاپور، فیروزآباد، سروستان و داراب و وجود سی نقش برجسته و همچنین مهم‌ترین محورهای ارتباطی امروز منطقه فارس، در دوره ساسانی است.
با توجه به نیاز به گسترش صنعت گردشگری در کشور و فواید و مزیایایی که این امر در صورت اجرا شدن حساب شده و درست می تواند داشته باشد ثبت جهانی محور ساسانی فارس می تواند عامل تاثیر گذاری در این امر باشد. گردشگران خارجی در سفرهای خود به دنبال بازدید از آثاری هستند که نامشان را شنیده باشند و ثبت جهانی شده باشند.
اکنون که این امر در کشورمان محقق شده امیدواریم با تلاش های زیاد امکان حضور و شرایط مناسب برای گردشگران مهیا شود و شاهد رشد منطقه باشیم.
نظرات