سلام نو _ سرویس گردشگری: جالب است بدانید شهر شوش تا اوایل دوره پهلوی مرکز استان خوزستان بوده است. به دلیل موقعیت ویژه ای که شهر شوشتر دارد و عبور رودخانه کارون و دز باعث شده که در این شهر یک سیستم آبیاری پیچیده و عظیمی وجود بیاید که قدمت آن به دوران هخامنشیان و ساسانیان بازمی‌گردد.
این سازه متشکل از پل‌ها، بند، آبشار، کانال و تونل‌های بزرگی است که به صورت بسیار هماهنگ و منظمی با هم دیگر در ارتباط هستند و نقش هدایت کردن آب را دارد این مجموعه زیبا و کم نظیر با هدف بیشترین استفاده از آب ایجاد شده است. اما امروزه تنها بخشی از آن باقی مانده است.
مجموعه آبی شوشتر از بزرگترین مجموعه‌های صنعتی قبل از انقلاب صنعتی است که در نوع خود نه تنها در ایران بلکه در جهان نیز بی‌نظیر است و نام خود را در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسانده است.
آشنایی با سیستم آبی تاریخی شوشتر
عنوان بزرگترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی، وصفی است که مادام دیولافوا از سازه‌های حیرت‌انگیز و اعجاب‌آوری که در شوشتر دیده است در سفرنامه خود آورده است. اغراق آمیز نخواهد بود اگر سازه های آبی شوشتر را یکی از عجایب جهان باستان بدانیم. این مجموعه از چنان عظمت و شگفتی برخوردار است که با دیدن آن، پی به نبوغ سازندگان آن خواهید برد.
سازندگان سازه های آبی شوشتر از نبوغ و دانش فنی زیادی در زمینه مهندسی هیدرولیک برخوردار بوده‌اند و با مدیریت و کنترل آب، اقدام به بهره‌برداری صحیح و اصولی از منابع آبی کرده‌اند. آن‌ها با احداث سازه های آبی متعدد، انحراف و انتقال آب رودخانه کارون؛ کاملا هوشمندانه از آب نهایت استفاده را برده‌اند و از آن برای آشامیدن، آبیاری زمین‌های کشاورزی و صنعت استفاده کرده‌اند.
اگرچه احتمال می‌رود سنگ بنای سازه های آبی شوشتر در زمان هخامنشیان گذاشته شده باشد، قدمت این مجموعه شگفت‌انگیز به عصر ساسانی برمی‌گردد و ساخت‌وساز آن را به پادشاهانی چون اردشیر اول و شاپور نسبت می‌دهند؛ اما به‌طور کلی این مجموعه در طی زمان و در دوره‌های مختلف کامل‌تر شده و بخش‌هایی به آن اضافه شده است. بر اساس اسناد و مدارک در عهد قاجار نیز مرمت و بازسازی در این اثر صورت گرفته است.
هر یک از سازه های آبی شوشتر کارکرد و کاربرد خاص خود را دارند که در ارتباط با یکدیگر، مجموعه‌ای به هم پیوسته را تشکیل می‌دهند. در ساخت و معماری سازه های شوشتر نیز مصالحی چون سنگ، آجر و ملات ساروج به کاررفته است. این سازه‌ها، روزگاری موجب رونق صنعت و کشاورزی بودند و نقش مهمی در حمل و نقل، ارتباطات و بازرگانی داشتند.
سازه های آبی شوشتر، آب را یکسان و برابر به همه شهر رسانده و از فوران رود کارون جلوگیری می‌کردند. همچنین هوای خنکی را پدید می‌آورند که از راه شوادون‌ها که در گویش شوشتری به سردابه و زیرزمین گفته می‌شود، آب را به خانه‌های مردم می‌فرستادند. افزون بر آن، زمین‌های کشاورزی سیراب می‌شدند و چرخ‌های آسیاب برای تهیه آرد گندم به کار می‌افتادند.
چند بخش در سازه‌های آبی شوشتر
آسیاب آبی
با مسدود کردن سد گرگر، سطح آب بالا می آید و سه تونل حفر شده در سنگ را پر می کند سپس آب این تونل‌ها به کانال‌های متعددی تقسیم می‌شود و به قسمتی می‌رود که أسیاب های آبی قرار گرفته، بعد از چرخاندن آسیاب نیز همانند آبشار به حوضچه‌هایی سرازیر می‌شود که منظره چشم نوازی را ایجاد می‌کند.
بند میزان
به دلیل پایین بودن سطح آب برای آبیاری زمین‌های کشاوری نیاز داشتند سطح آب را بالا بیاورند از این رو بند میزان را روی رودخانه ایجاد می‌کنند تا با مسدود کردن جریان آب سطح آب بالا بیاید.
کلاه فرنگی
کلاه فرنگی برجی است در نزدیکی رودخانه که در زمان قاجار ساخته شده است. این مکان محلی برای نظارت به کارگران، میزان و شدت آب در پهنه رودخانه است.
رودخانه گرگر
این رودخانه در شمال شهر شوشتر قرار گرفته است. جالب است بدانید این رودخانه به صورت دستی در دوران هخامنشیان ساخته شده است تا حجم آب کارون را برای امنیت شهر کم کند.
پل بند برج عیار
این بند در پایین ترین قسمت آبشارها قرار گرفته است و قدمت آن به زمان اسانیان باز می‌گردد، اعتقاد بر این است که این برج با آندوخنه و ذخایر طلای یک زن ساخته شده از این رو نام این برج را عیار به معنی ظرفی برای نگهداری طلا نام گذاری کرده اند.
پل شاه علی
این پل بازمانده از دوران صفویه است. که دارای طاقی‌های متعددی است اما در حال حاضر ۳ طاق آن باقی مانده است. بعد از احداث پل جدید که شوشتر را به اهواز وصل می‌کند پل شاه علی دیگر تسنفاده ای ندارد.
پل بند شادروان
عده ای پل بند شادروان را قدیمی ترین پل هان یاد می‌کنند. این پل که دارای ۴۴ دعانه بوده است که به مرور زمان بخشی از آن از بین رفته است.
بند ماهی بازان
نام دیگر این بند، بند خداآفرین است شاید به دلیل اینکه ساخته دست نیست و به صورت طبیعی بر روی رودخانه گرگر ایجاد شده است
بند دختر
آخرین بند در تنگه‌کوهستان استکه رود کارون از آن عبور می‌کند. بندهای بسیار دیگر هم مانند بند دارا ، بند خاک و بند شرابدار هم از دیگربندهای این مجموعه عظیم می‌باشد.
سیکا
سیکا محلی برای استراحت و تفریح است که در قسمت غری این مجموعه قرار دارد و دسترسی به آن از طریق پله‌هایی که به صورت دسترس در سنگ کنده شده است امکان پذیر است. در داخل این مکان حوض ۸ ضلعی دیده می‌شود که کانال های کوچکی به آن می‌رسد و سپس آب آن به سمت رودخانه هدایت می‌شود.
نظر شما