دهان و دندان همیشه در معرض آلودگی‌ها و خطرات زیادی هستند که می‌تواند حفره‌های کوچکی را درون آن‌ها به وجود بیاورد و این حفره‌ها در نهایت به پوسیدگی تبدیل میشود که علت آن ترکیبی از عوامل مثل باکتری‌های درون دهان، غذاهای مضر و نوشیدنی‌های قند دار می‌باشد که به دیواره دندان آسیب می‌زند.
حفره‌ها و پوسیدگی‌های دندانی سلامت دندان را تا حد زیادی به خطر می‌اندازد که این موضوع در بین کودکان و نوجوانان و افراد سال خورده بیشتر است و البته که این اتفاق ممکن است برای نوزادان نیز رخ دهد.
این حفره‌ها در صورت درمان نشدن، بزرگ‌تر می‌شوند و در عمق بیشتری از دندان نفوذ می‌کنند و در نتیجه باعث دندان درد شدید، عفونت و در نهایت باعث از دست دادن دندان میشود که ملاقات‌های منظم با دندانپزشک، مسواک زدن و عادت‌های نخ دندان کشیدن می‌تواند بهترین راه پیشگیری از این اتفاقات باشد.
نشانه‌ها و علائم
نشانه‌های حفره‌های دندانی بسته به محل و گستردگی آن‌ها متفاوت می‌باشد. زمانی که حفره‌ای در دندان شروع به شکل گیری می‌کند، در مرحله اول ممکن است هیچ نشانه‌ای نداشته باشد و زمانی که مدت بیشتری از پوسیدگی می‌گذرد، می‌تواند علائمی را داشته باشد:
- دندان درد، درد ناگهانی و حالتی شبیه تیر کشیدن دندان
- حساسیت دندان
- درد خفیف تا شدید هنگام خوردن یا نوشیدن مواد غذایی شیرین، داغ یا سرد
- حفره‌های قابل رویت در دندان
- لکه‌های قهوه‌ای، سیاه یا سفید روی دندان
- درد هنگام جویدن
- گیر کردن غذا بین دندان و پاره شدن نخ دندان
- درد گرفتن دندان در صورت فشار دادن دندانها روی هم
- بوی بد دهان
- بوی بد دهان
برخی از سطوح دندانها به دلیل وضعیت خاصشان بیشتر دچار پوسیدگی می‌شوند. این سطوح عبارتند از:
شیارهای سطح جونده
شیارهای باریک و عمیق سطح جونده دندانهای آسیا برای زندگی و رشد میکروب‌ها محیط مناسبی هستند بنابراین دندانها از این محل دچار پوسیدگی می‌شوند.
سطوح بین دندانی
سطوح بین دندان به این علت که به دلیل‌عدم نفوذ موهای مسواک خیلی تمیز نمی‌شود و ممکن است باقی مانده غذا در آن بماند بنابراین این ناحیه دچار پوسیدگی میشود.
طوق دندان یا ناحیه اتصال لثه با دندان
در این ناحیه به علت تجمع میکروب‌ها، پوسیدگی دندان و بیماری لثه ایجاد میشود.
چه زمانی به دندانپزشک مراجعه کنیم؟
شاید هرگز متوجه تشکیل حفره‌ها در دندان خود نشوید و به همین دلیل باید ملاقات‌های منظمی با پزشک داشته باشید تا داخل دهان شما عاری از میکروب و آلودگی باشد و همچنین هرگونه درد در دهان و دندان را به پزشک نشان دهید.
پوسیدگی دندان چرا و چگونه ایجاد میشود؟
در ایجاد پوسیدگی چهار عامل اصلی مانند میکروب ها، مواد قندی، مقاومت شخص و دندان و زمان نقش دارند. بدون میکروب، پوسیدگی در دندان اتفاق نمی‌افتد. در صورت حضور میکروب‌ها و نبود مواد قندی، شدت وقوع پوسیدگی زیاد نیست. در افرادی که مقاومت طبیعی نسبت به بیماری دارند، وجود میکروب‌ها و مواد قندی، پوسیدگی ایجاد نمی‌کند. میکروب‌ها و مواد قندی و کمبود مقاومت شخص و دندان نیز به تدریج سبب خرابی دندان میشود. مراحل پوسیده شدن دندان عبارتند از:
- تشکیل پلاک‌های دندانی:
پلاک‌های دندانی یک لایه قابل مشاهده روی دندان هستند که این لایه‌ها در اثر مصرف شیرینی‌ها و تمیز کردن نامناسب دندانها به وجود می‌آید و زمانی که مواد شیرین را از روی دندان خود تمیز نکنید، باکتری‌ها به سرعت از روی آن تغذیه می‌کنند و پلاک‌ها تشکیل می‌شوند و پلاک‌ها در مدت زمان طولانی به لثه‌ها می‌رسند که برداشتن آن‌ها سخت‌تر میشود.
- حمله پلاک‌های دندانی:
اسیدهای موجود در پلاک‌های دندان در گوشه خارجی آن بیشتر هستند و این اسیدها در مواقعی به دندانهای فرد حمله می‌کنند و لایه رویی دندان را فتح می‌کنند و به لایه زیرین می‌رسند که این پلاک‌ها ممکن است به طور مستقیم به عصب برسند و باعث ایجاد حساسیت شوند.
- خرابی مداوم:
همزمان که پوسیدگی دندان بیشتر میشود، باکتری و اسید جای بیشتری را در دندان می‌گیرد و به لایه درونی‌تر که شامل رگ‌های خونی و عصب‌ها است، نفوذ می‌کند. این پالپ‌ها به مرور زمان متورم می‌شوند تا جایی که جایی برای باد کردن ندارند و سپس به عصب فشار وارد می‌کنند و درد را برای دندان به وجود می‌آورند که این درد می‌تواند به ریشه استخوان نیز برسد.
میکروب‌های ایجاد کننده پوسیدگی دندان
همه میکروب‌های موجود در دهان، موجب پوسیدگی دندان نمی‌شوند. اگر دندان تمیز نشود، میکروب‌ها لایه‌ای بر روی دندان به نام پلاک میکروبی تشکیل می‌دهند که لایه‌ای نرم و غلیظ است و از باکتری‌های مختلف و سلول‌های موجود در دهان تشکیل میشود و به راحتی و شستشو با آب از سطح دندان جدا نمی‌شود.
به مرور زمان انواع مختلفی از میکروب‌ها وارد پلاک میکروبی می‌شوند و سبب بیشتر شدن بیماریزایی آن میشود. پلاک میکروبی قابل دیدن نیست و بی‌رنگ است. برای از بین بردن پلاک میکروبی باید دندانها را به طرز صحیح مسواک کرد.
آثار مخرب پلاک میکروبی دهان
پلاک روی دندان سبب عوض شدن رنگ طبیعی و شفاف دندان میشود.
پلاک موجب پوسیدگی دندان میشود.
پلاک موجب بیماری لثه و سایر بافتهای نگهدارنده دندان میشود.
پلاک به جرم سخت دندان تبدیل میشود.
عوامل خطر پوسیدگی دندان
هرکس می‌داند که دندانش در معرض پوسیدگی و ایجاد حفره می‌باشد اما موارد زیر این ریسک‌ها را افزایش می‌دهد:
- محل دندان:
پوسیدگی اغلب در دندانهای عقبی بیشتر است چرا که این دندانها ریشه‌های ضخیم‌تری دارند و اجزای بیشتری از مواد غذایی را به خود جذب می‌کنند و در نتیجه آن‌ها سخت‌تر و راحت‌تر می‌پوسند.
- غذاها و نوشیدنی‌های خاص:
موادی مثل بستنی، شیر، عسل، شکر، نوشابه، میوه‌های خشک، کیک، کلوچه شکلات‌های سفت و چیپس می‌تواند پوسیدگی دندان را جلو بیاندازد.
- تنقلات:
میان وعده‌ها معمولا شامل نوشیدنی‌های قند دار و تنقلات مضر می‌باشد که باکتری‌ها را به جان دندان می‌اندازد. میکروب‌های موجود در پلاک میکروبی از قند موجود در غذاها استفاده کرده و آنرا به اسید تبدیل می‌کنند. این اسید مینای دندان را حل کرده و پوسیدگی آغاز میشود. هرچه مواد قندی بیشتر و در دفعات زیادتر مصرف کنیم و مواد قندی چسبنده‌تر و از نوع قند ساکاروز (قند معمولی) باشند، پوسیدگی بیشتر ایجاد میشود.
- غذا دادن به نوزاد هنگام خواب:
زمانی که هنگام خواب نوزاد به او بطری پر از شیر بدهیم یا هر مایع دیگری حاوی قند یا بدون آن را بدهیم، باعث میشود که مواد تشکیل دهنده آن روی دندان او بماند و باکتری‌های روی دندان از آن تغذیه کنند و در نتیجه پوسیدگی دندان در او افزایش می‌یابد.
- مسواک نزدن به اندازه کافی:
اگر دندان خود را سریعا بعد از نوشیدنی و غذا تمیز نکنید، پلاک‌ها به سرعت روی دندان شما تشکیل میشود.
- استفاده نکردن از فلوراید:
فلوراید حاوی مواد معدنی مفید است که به جلوگیری از حفره‌های دندانی کمک می‌کند. فلوراید حاوی مواد موجود در خمیر دندان و دیگر شوینده‌های دندانی می‌باشد.
- کودکان و افراد سالخ ورده:
پوسیدگی دندان در بین این دو گروه بیش از بقیه می‌باشد. در بین این دو، کودکان در معرض خطر بیشتری هستند.
- دهان خشک:
خشکی دهان به دلیل کمبود بزاق می‌باشد که همین بزاق از پوسیدگی دندان جلوگیری می‌کند. مواد موجود در بزاق حاوی اسیدهای مبارزه کننده با باکتری‌های دهانی هستند و داروهای خاص نیز می‌تواند این بزاق را کاهش دهد.
- سوزش معده:
سوزش یا رفلاکس معده نیز می‌تواند اسید بیشتری را در دهان شما به جریان بیاندازد و در نتیجه این اسیدها به دشمنانی برای دندان شما تبدیل شوند و پوسیدگی آن‌ها را جلو بیاندازند.
مشکلات پوسیدگی دندان شامل موارد زیر است:
- درد
- ورم دندان
- باد کردن لثه
- دندان آسیب دیده یا شکسته
- مشکلات جویدنی
- تغییرات خاص در دندان
هنگام شدید شدن پوسیدگی علائم زیر در فرد دیده میشود:
- همیشگی شدن درد
- کاهش وزن یا مشکل شدید در غذا خوردن و جویدن
- از دست دادن دندان
- دمل دندانی
زمان و سرعت ایجاد پوسیدگی
پوسیدگی دندان در یک روز ایجاد نمی‌شود، بلکه برای حل شدن مینا و از بین رفتن بافت نرم مینا زمان زیادی لازم است. ۲ تا ۵ دقیقه بعد از خوردن غذا و رسیدن مواد قندی به میکروب‌های پلاک زمان لازم است تا اسید ایجاد شود. در طی مدت ۱۰ دقیقه میزان اسید به بالاترین مقدار رسیده و سپس ۲۰ تا ۶۰ دقیقه همانگونه باقی می‌ماند و سپس رفته رفته به حال عادی برمی گردد.
محیط پلاک میکروبی با هر بار غذا خوردن، اسیدی میشود و تا زمانی که این محیط اسیدی به حالت عادی باز گردد، با خوردن مجدد، محیط دهان دوباره اسیدی میشود، اینگونه دندانها دچار پوسیدگی میشود.
راه‌های پیشگیری از پوسیدگی دندانها
بهداشت مناسب دهان و دندان می‌تواند این مشکل را تا حد زیادی کاهش دهد. در این قسمت راهکارهایی را برای پیشگیری از این مشکل به شما معرفی می‌کنیم:
- بعد از خوردن یا نوشیدن مواد غذایی مسواک با خمیردندان فلوراید بزنید. حداقل دو بار در روز این کار را انجام دهید و همچنین نخ دندان را نیز فراموش نکنید.
- دهان خود را بشویید.
- مرتب به دندانپزشک مراجعه کنید.
- آب تصفیه شده بنوشید.
- غذاهای سالم و سبزیجات را فراموش نکنید.
- بیش از حد تنقلات نخورید.
- از درمان‌های انتی باکتریال استفاده کنید.
چه نوع پر کردن را باید برای دندانم انجام دهم؟
انواع مختلفی از لوازم و تجهیزات برای درمان پوسیدگی‌ها وجود دارد که رایج‌ترین آن‌ها استفاده از آمالگام و کامپوزیت است. از دندانپزشک خود بپرسید که پیشنهاد او چیست و خودتان نیز تحقیقات لازم را انجام دهید تا ببنید کدام یک را ترجیح می‌دهید.
دندانپزشک چه نوع درمانی را برای پیشگیری از ایجاد ناراحتی به من تجویز خواهد کرد؟
بسته به نوع پیچیدگی حفره و پوسیدگی دندان شما، درمان لازم برای دهان یا لثه با بی‌حسی اعمال میشود یا این که ممکن است پزشک از گاز نیتروس اکسید استفاده کند.
آیا می‌توان حفره یا پوسیدگی را به طور کامل در یک جلسه درمان کرد؟
دندانها با پوسیدگی شدید نیاز به بیش از یک جلسه پر کردن دندان دارند. این پروسه‌ها در لایه درونی، بیرونی، و نیر گوشه‌ها کار می‌کند که مرحله اول معمولا برای آماده کردن دندان و مرحله دوم نیز برای شروع پروسه اصلی می‌باشد.
نظر شما