بازدید از کنیسه حییم را از دست ندهید

سلام نو _ سرویس گردشگری: عبادتگاه کلیمیان “کنیسه” یا “کنیسا” نام دارد.

کنیسه حییم نخستین کنیسه‌ ای است که در سال ۱۲۹۲ شمسی (۵۶۷۴ عبری) در خارج از محله عودلاجان که مرکز اصلی سکونت یهودیان تهران بود ساخته شده است.

کنیسه حییم در یکی از مناطق تاریخی و گردشگری تهران خیابان سی تیر قرار گرفته است.

کنیسه حییم به جهت ویژگی های معماری و ساختاری، یکی از یادگار های معماری اواخر سده گذشته به حساب می آید.

به همین دلیل نیز در سال ۱۳۸۳ خورشیدی با تلاش های انجمن کلیمیان تهران و حمایت های سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، در آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

کنیسه حییم تهران

منطقه عودلاجان در ارگ قدیم تهران اولین محله سکونت کلیمیان بوده است. این افراد در حوالی خیابان سیروس و نزدیکی بیمارستان سپیر ساکن بودند.

گفته می‌ شود در آن دوران هیچ ‌یک از افراد کلیمی، خارج از این محدوده ساکن نمی‌ شدند. این افراد همانند دیگر اقشار مذهبی همواره به دنبال مکانی برای عبادت خود بودند.

کنیسه حییم نخستین کنیسه ‌ای بود که در سال ۱۲۹۲ شمسی (۵۶۷۴ عبری) در خارج از محله عودلاجان که مرکز اصلی سکونت یهودیان بود، توسط آقایان اسحاق صدق و اسحاق مراداف در یکی از کوچه ‌های فرعی خیابان سی تیر (قوام‌ السلطنه سابق)، کوچه سیمی ساخته شد.

این کنیسه اولین کنیسه خارج از محله عودلاجان است. «این دروازه خداوند است، عادلان داخل خواهند شد.» جمله ‌ای که بالای عبادتگاه اصلی این کنیسه به خط عبری نوشته شده است.

پیروان آیین یهودیت پیش از آن بیشتر در محدودهٔ محله ‌های یهودی ‌نشین یعنی محله عودلاجان کنیسه داشتند.

کنیسه ‌های قدیمی ‌تر بیشتر در خیابان سیروس وجود دارند که قدمت آنها به ۲۰۰ سال پیش برمی‌ گردد.

کنیسای حییم نتیجه تحولات مشروطه است که طی آن یهودیان در مجلس دارای وکیل شدند.

قدمت کنیسای حییم بیش از یک قرن است. بعد ها در اطراف این کنیسه، جامعه یهودی به تدریج ساخته شدند.

در جنگ جهانی دوم مهاجران لهستانی وارد ایران شده و یهودیان ایرانی مهماندار یهودیان لهستان می ‌شوند و در کنار کنیسه حیییم، لهستانی‌ ها یک کنیسه مختص خود به نام کنیسه دانیل می‌ سازند.

بعد ها این کنیسه هم در اختیار یهودیان ایرانی قرار گرفت.

قابل توجه است که در اماکن مذهبی فرق کلیسا و کنیسه تفاوت دو مذهب یهود و مسیح با اداب و رسوم متفاوت است.

کلیسا عبادتگاه مسیحیان و کنیسه عبادتگاه یهودیان است. به تبع تفاوت در باورها و آیین ‌های مذهبی مسیحیت و یهودیت، معماری عبادتگاه آنها نیز تفاوت دارد.

مهمترین تفاوت کلیسا و کنیسه باور مردمانی است که برای عبادت به این اماکن مراجعه می‌ کنند وگرنه از لحاظ مفهومی ماهیت کلیسا و کنیسه و حتی مسجد یکسان است و هر سه مکانی برای عبادت ادیان محسوب می ‌شوند.

کنیسه های ایران نیز مانند دیگر بناهای مذهبی از سبک معماری خاصی برخوردار بودند.

در ساخت این نوع عبادتگاه دو اصل درونگرایی و مرکز گرایی از اهمیت ویژه‌ ای برخوردار بوده است.

مطابق اصل درونگرایی، دیوارهای بیرونی بنا ساده و بی ‌آلایش احداث می‌ شوند. زیرا اصل بر درون بنا است و مبادی ورودی تنها مسیر عبور برای رسیدن به درون بنا هستند.

مرکز گرایی یا محور گرایی اصل دیگری است که در ساخت کنیسا رعایت می ‌شود.

بر این اساس، نقطه کانونی کنیسا بخش “میشکان” است که از لحاظ مذهبی اهمیت خاصی دارد. در نتیجه تمامی اجزای ساختمان به گونه ‌ای طراحی می‌ شوند که به محوریت میشکان خدشه وارد نشود.

پلان این بنا مانند دیگر کنیسه های ایران مستطیلی در راستای شرقی-غربی است.

زیرا این بنا باید در راستای قبله یهودیان یعنی بیت المقدس احداث شود.

در ایران برای قرارگیری به سمت بیت المقدس ساختمان باید در جهت شرقی-غربی احداث شود.

در واقع ساختمان به سمت مغرب که جایگاه نگهداری تورات مقدس است ساخته شده است.

جایگاه نگهداری تورات مقدس به عبارتی محراب این عبادتگاه است که در زبان عبری “هخال” نامیده می ‌شود.

در ضلع شمالی و جنوبی بنا دو ایوان ستون ‌دار طراحی شده است. وجود این ایوان‌ ها سبب شده نور کافی برای فضای مرتفع سالن اصلی تأمین شود.

آدرس کنیسه حییم

آدرس: خیابان سی تیر، نرسیده به موزه آبگینه، کوچه سیمی، نبش کوچه شهید حسن شاطری

دسترسی: این مجموعه دسترسی آسانی دارد و بهترین راه برای رسیدن به مجموعه استفاده از سرویس حمل‌ونقل عمومی است.

متروهای، امام خمینی (ره) و حسن‌آباد در نزدیکی مجموعه قرار دارند. از مترو حسن‌آباد و از طریق خیابان حافظ تا مجموعه حدود 15 دقیقه پیاده راه است.

بازدید از کنیسه‌ها همانند عبادتگاه‌های مذاهب دیگر اصول و شرایط خاص خود را دارد بنابراین در هنگام بازدید از این مجموعه‌ها به باورها و شرایط حاکم بر آن‌ها احترام بگذارید.

ذکر این نکته ضروری است که بازدید از برخی از این امکان مذهبی هنگام برگزاری مراسم دعا و نیایش ممنوع است و به طور معمول بازدید از کنیسه‌های تهران باید با هماهنگی انجمن کلیمیان تهران صورت گیرد.

برخلاف کلیساها در کنیسه‌ها تزیینات چندانی به چشم نمی‌خورند و آنچه وجود دارد اِلمان‌هایی است که نشانی از باورها و اعتقادات مذهبی کلیمیان دارد.

تزیینات کنیسه حییم در اطراف هخال متمرکز شده است؛ در این محدوده گچ‌بری‌ها و آیینه‌کاری‌های زیبایی به چشم می‌خورد؛ نقوش گیاهی (ازجمله خوشه انگور)، نقوش هندسی، هفت شمع (منورا) و ستاره داوود برخی از گچ‌بری‌های به‌کاررفته در این بناست که ترکیب آن با رنگ آبی دیوارها و پرده‌ مخمل زرشکی هخال زیبایی آن را دو چندان کرده است.