سلام نو _ سرویس گردشگری: از آثار به یادگار مانده از دوران گذشته که معماری آن جای بحث و تامل دارد و یکی از جاذبه های دیدنی و تاریخی محسوب می شود، وجود یخ چال ها یا یخ دان ها دربسیاری از نقاط کشورمان است.
این یخچال ها که تعداد آن هم در کشورمان کم نیست ساخت و بنای آن به دوره ای برمی گردد که هنوز بشر به تکنولوژی امروزی دست نیافته بود.
یکی از این دست سازها که حاصل خلاقیت و فکر مردمان گذشته است یخچال میبد است.
در کشورمان از پیشینه تاریخی این یخچال ها یا یخ دان ها و قدمت آن تا پیش از صفویان اطلاعات دقیقی در دست نیست و محققان در این زمینه به اطلاعات موثق و درستی هنوز دست نیافتند.
اما در متون و منابع تاریخی و نوشته های پیش از دوره صفویه واژه ی یخ فراوان به کار رفته و در اشعار و قصه های آن دوران این واژه دیده می شود ولی اینکه این یخ به شکلی درست می شده و راه تولید یخ چگونه بوده هیچ توضیحی در منابع دیده نمی شود.
در مورد یخچال خشتی میبد
از سازه های بسیار جالب سازگار با محیط که ایرانیان در این مرز و بوم ساخته اند، یخچال های خشتی هستند.
هدف از ساخت یخچال ها نگه داری یخ در گرمای بالای محیط بوده است و معمولا این یخچال ها در شهر های گرمسیر و کویری ایران دیده می شوند.
یکی از این یخچال ها در شهر میبد قرار دارد که دیوار سایه انداز بزرگش با طول ۴۲ متر و ارتفاع ۸ متر توجه را به خود جلب می کند.
وقتی وارد فضای یخچال می شوید یک گودال بزرگ با دهانه ۱۳ متر و ارتفاع ۶ متر می بینید که اطراف آن یک سکوی یک و نیم متری ساخته اند که مردم می توانستند روی آن بایستند، این گودال همان مخزن اصلی یخ زیر گنبد است.
استفاده از یخچال ها در طول سال ۲ نوبت بوده است، یکی تابستاان برای برداشت یخ و دیگری زمستان برای جمع آوری یخ. برای مثال در فصل زمستان آب قنات را به سمت حوضچه های پشت سایه انداز هدایت می کردند تا آب یخ بزند و قالب های یخی بزرگ بسازد، سپس قالب ها را در ابعاد کوچک تر خرد کرده و به زیر گنبد می بردند تا برای تابستان و روز های گرم از آن ها استفاده کنند. این شاهکار معماری در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
یخچال میبد که یک بنای خشتی تاریخی در شهرستان میبد استان یزد است یکی از آثاری است که جزء دیدنی ها و جاذبه های میبد به حساب می آید.
همان طور که گفیتم قدمت و پیشینه این یخچال ها به درستی مشخص نیست و محققان با احتمالات و گمان این یخچال را به دوره قاجار یا پیش از آن و تا دوره صفویه نسبت می دهند که یکی از اندک یخچال های یادگار مانده در یزد است.
ساختمان این بنا از گل و خشت است و شامل بخش هایی مثل حوض یخ بند، دیوارهای سایه انداز، مخزن و گنبد یخچال است.
ساخت دیواره های جنوبی، غربی و شرقی آن سبب می شد که در فصل زمستان باعث ایجاد سایه ای سرد و خنک در بخش شمالی یخچال شود که در شب های سرد زمستان با ریختن آب قنات به حوض بصورت تدریجی و مداوم در طول این شب های سرد، قطعه های بزرگ یخ تولید می شد و بعد از شکستن یخ ها به مخزن یخ که زیر گنبد یخچال قرار دارد انتقال داده می شد.
آدرس یخچال خشتی میبد
یخچال خشتی میبد در فاصله ۵۰ کیلومتری شمال یزد، در کنار راه کاروان‌سرا و در جوار چاپارخانه، آب‌انبار و رباط شاه عباسی میبد قرار دارد.
- آدرس: استان یزد، میبد، بلوار قاضی میرحسین، روبه‌روی کاروان‌سرای شاه عباسی و چاپارخانه
یخچال خشتی میبد یکی از بناهای دیدنی تاریخی و از زیباترین یخچال‌های خشت و گلی به حساب می‌آید که از دوره صفویه در کهن شهر میبد باقی مانده است. این یخچال خشتی در تاریخ ۱۶ دی ۱۳۷۵ هجری شمسی با شماره ثبت ۱۸۲۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
یخچال میبد از نوع یخچال‌های دارای گنبد است که در میان این نوع از یخچال‌ها از حیث ابعاد، بزرگ‌ترین محسوب می‌شود. گنبد یخچال میبد از نوع دورچین با خشت خام و ارتفاع حدود ۱۵ متر است. ضخامت پوسته گنبد در پایین‌ترین ارتفاع به ۲۴۰ سانتی‌متر و در بالای گنبد به‌اندازه طول یک خشت (۲۰ سانتی‌متر) می‌رسد.
مخزن یخ این یخچال به‌شکل گودالی بزرگ با قطر دهانه حدود ۱۳ متر و قطر مقطع ۶٫۵ متر است و عمقی حدود پنج متر دارد. گرداگرد این گودال، سکویی به عرض ۱٫۵ متر برای رفت‌وآمد تعبیه شده است. دیوارهای سایه‌انداز این یخچال با ضخامت دو متر و ارتفاع هشت متر هستند. طول دیوار سایه‌انداز اصلی ۴۲ متر و طول دیوارهای جانبی آن ۲۰ متر است.
این بنای دیدنی در دوره صفویه ساخته شد و در تاریخ ۱۶ دی ۱۳۷۵ هجری شمسی با شماره ثبت ۱۸۲۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. یخچال میبد با معماری متفاوت و کاربری بسیار مهم خود، نقش مخزن خنک‌کننده را داشت که برای تامین یخ در تابستان به کار می‌رفت.
نظر شما