سلام نو _ سرویس گردشگری: گناباد مرکز شهرستان گناباد واقع در جنوب استان خراسان رضوی است.
بارها در شاهنامه فردوسی، از گناباد یا جنابد یاد شده و این مکان را محل جنگ‌های توران و ایران دانسته‌اند.
به گفته شاهنامه، «پیران ویسه» وزیر کاردان افراسیاب در گناباد به خاک سپرده شده و مدفن او هم‌اکنون در گناباد است.
از دیگر مواردی که می‌توان اشاره کرد، گذر ناصرخسرو از بخش کوهستانی کاخک گناباد و روستای کلات و کوهپایه‌های سلسله جبال قهستان تا قائن که دارای درختان پسته کوهی فراوان بوده و در سفرنامه خود به آن اشاره کرده است.
در کتاب تاریخ حافظ ابرو، خراسان در سده‌های ۸ و ۹ هجری قمری به دوازده ولایت تقسیم شده که گناباد، مرکز ولایت قهستان بوده است.
در شهر گناباد آب‌انبارهای عظیمی وجود داشته است که حداقل سه مورد آن‌ها در توسعه شهری تخریب شده است.
آب‌انبار مرکز گناباد (آب‌انبار حسینیه گناباد) در خیابان سعدی (شریعت سابق) تا سال ۱۳۶۳ فعال و مورد بهره‌برداری مردم بود.
در زمستان آب برف و یخ را روانه این آب‌انبار می‌کردند و در تابستان آب سرد و خنک می‌نوشیدند و به این آب‌انبار یخچال خانه هم می‌گفتند.
گویا در تابستان‌های قدیم به مردم، یخ هم می‌فروخته‌اند.
جاذبه‌های تاریخی گناباد
آتشکده گناباد
در آبادی گیسور گناباد آتشکده‌ای وجود دارد که از دوران هخامنشیان بر جای مانده است. در اطراف این آتشکده چند قلعه باستانی به نام‌های قلعه دختر شورآباد، قبر پیران و پشن قرار دارد. این قلعه‌ها به دوران پیش از اسلام تعلق دارند.
مسجد جامع گناباد
از بناهای ارزشمند دوره خوارزمشاهیان در خراسان مسجد جامع گناباد است که در کوی شرقی (قصبه) این شهر قرار دارد.
مسجد جامع با نقشه‌ای دو ایوانی شامل سر در تزئینی، صحن یا میانسرا، ایوان شمالی و جنوبی، رواق و سه شبستان ستون‌دار است.
ایوان اصلی یا ایوان قبله در سمت جنوبی صحن واقع شده که با چهار طاق گهواره عرضی و چهار قوس دارای تزئیناتی آجری شامل دو قطار پیچ، نوارهای اسلیمی و یک حاشیه کتیبه قرآنی به خط بنایی است که در پایان عبارت «تسع و ستمائه ۶۰۹ ه.ق» ذکر شده است. کتیبه داخل ایوان نیز حاوی نام بانی خیر و سازنده مسجد است.
همچنین در ایوان اصلی مسجد جامع محراب با نقوش هندسی گیاهی و کتیبه‌هایی به خط معلقی مشاهده می‌شود. در ضلع شرقی ایوان شرقی شبستانی است موسوم به قرآن که پوشش سقف آن روی چهار ستون قرار دارد.
قنات قصبه؛ شکوه مهندسی
در شهرستان گناباد از گذشته‌های دور به خاطر موقعیت اقلیمی بیش از ۴۰۰ قنات ساخته شده است که معروف‌ترین و مهم‌ترین آن‌ها قنات قصبه گناباد است.
بعد از این قنات به ترتیب کاریز رهن، قنات خوششویی، کاریز زیبد، قنات علی‌آباد، قنات بیدخت، کاریز بیلند و کاریز دیزق از جمله مهم‌ترین کاریزهای شهر هستند.
از گذشته تا به امروز مردم این منطقه به لطف این قنات‌ها توانسته‌اند زندگی کنند و از طریق مهندسی آبیاری هوشمندانه این قنات‌ها کشاوزی به حرفه اصلی آن‌ها تبدیل شده است.
قنات قصبه قدیمی‌ترین و عمیق‌ترین قنات جهان است و در فهرست آثار یونسکو به ثبت رسیده است.
با توجه بر مستندات تاریخی و سفرنامه ناصر خسرو در ابتدا نام این قنات کیخسرو بود که با گذر زمان چندین بار تغییر کرده است.
قنات قصبه با نام شاهکار آبی در دنیا معروف است. میزان آبدهی این کاریز ۱۳۰ لیتر در ثانیه است که از ۲ رشته اصلی و ۶ شاخه فرعی ایجاد شده است.
عمق چاه مادر این کاریز ۳۰۰ متر و طول آن بیش ۳۳ متر است.
گناباد قدمت تاریخی طول و درازی دارد و در بیشتر منابع تاریخی روایت شده که احداث این قنات با جنگ بزرگ کیخسرو مرتبط است.
با استناد بر تحقیقات کارشناس باستان‌شناسی لباف خانیکی، در اطراف دهانه چاه‌های قنات قصبه تکه‌های سفالی پراکنده دیده می‌شوند که تخمین قدمت آن‌ها نشان می‌دهد مسیر اولیه و اصلی قنات در زمان هخامنشیان حفر شده است و با گذر زمان و افزایش خشکسالی رشته‌های دیگر قنات را به وجود آورده‌اند.
به گفته لباف خانیکی مسیر اصلی کاریز از قصبه شهر ۱۳۱ هزار و ۳۵ متر طول دارد.
گویا این قنات به طور مداوم در حال ریزش بوده و به همین دلیل بومیان منطقه مجبور می‌شوند، از بخش ۶۸۳ متری، قنات قصبه را تبدیل به دو کانال کنند تا اگر به خاطر ریزش قنات یکی از کانال‌ها بسته شد، آب از کانال دیگر خارج شود.
وقتی به بازدید از قنات قصبه رفتید فراموش نکنید که از مهم‌ترین جاذبه‌های آن یعنی ساعت آبی و چرخ دستگاه هم بازدید کنید.
ساعت آبی قصبه و چرخ دستگاه قصبه دو تا ابزارهای مهم این شاهکار تاریخی هستند.
ساعت آبی ایرانی در زندگی کشاورزی مردمی که در حاشیه مناطق کویری زندگی می‌کردند، نقش پررنگی داشته است.
چون با وجود سادگی در تعیین زمان، دقت بالایی داشته و حتی در هیچ جای دنیا ساعت آبی به اندازه ایران دقیق، مفید و اثرگذار نبوده است.
ابزار بعدی چرخ است که با استفاده از طناب و یک سطل بزرگ به نام دلو خاک را از دل چاه بیرون می‌کشیدند.
این ابزار که به آن چرخ چاه گفته می‌شد ۲ نوع دارد: «یک سره» و «دوسره». معمولا از چرخ چاه دوسره برای کندن چاه‌هایی با عمق بالا استفاده می‌کردند.
نظر شما