هشدار! هاری در کمین صاحبان حیوانات خانگی

فهیمه سادات آقامیر*: علاوه بر این به منظور بررسی دقیق تر، از بافت مغز گربه نیز نمونه به عمل آمد. نتایج حاکی از آن بود که ویروس هاری در این حیوان از ابتدای نگهداری تاکنون مثبت بوده است. با این حساب نخستین گربه خانگی مبتلا به هاری در خراسان رضوی شناسایی شد.

هاری یک بیماری حاد و کشنده ویروسی سیستم عصبی مرکزی است . این بیماری مشترک بین انسان و دام است که قابل پیشگیری است اما قابل درمان نیست. همه پستانداران خون گرم و گوشتخواران اهلی و وحشی مستعد ابتلا به ویروس هاری هستند و ممکن است به منبع عفونت انسان تبدیل شوند. سازمان بهداشت جهانی (WHO) هاری را به عنوان یکی از کشنده ترین بیماری های عفونی در جهان معرفی کرده است. این بیماری هنوز باعث مرگ ده ها هزار نفر در سال می شود.

این سازمان تخمین می زند که سالانه ۵۹۰۰۰ نفر (یا ۱۶۰ نفر در روز) بر اثر هاری می میرند و بیش از ۲۹ میلیون نفر پس از قرار گرفتن در معرض حیوانات مشکوک به هاری تحت درمان قرار می گیرند. کودکان بین ۵ تا ۱۴ سال قربانیان مکرر هستند.

عفونت انسان با هاری از طریق بزاق، معمولاً از طریق گاز گرفتن، خراش یا تماس مستقیم ترشحات و دفع حیوانات آلوده به ویروس هاری با مخاط (مانند چشم، دهان یا زخم های باز) به افراد و حیوانات سرایت می کند

در حال حاضر هیچ درمان موثری پس از شروع علائم وجود ندارد. هنگامی که علائم بالینی ظاهر می شود، هاری تقریباً ۱۰۰٪ کشنده است.  ده ها هزار مورد هاری انسان هر ساله در سراسر جهان گزارش می شود که بیشتر آنها در کشورهای در حال توسعه آسیا و آفریقا رخ می دهد و عمدتاً مردم جوامع کم برخوردار را تهدید می کند جایی که واکسیناسیون سگ های خانگی به طور گسترده اجرا نمی شود و دسترسی به درمان پس از مواجهه محدود است. در کشورهای در حال توسعه پستاندارانی که ویروس هاری را منتقل می کنند عمدتاً شامل سگ، گربه و حیوانات وحشی هستند. سگ ها و گربه های اهلی منبع اصلی عفونت هستند و خطر قابل‌توجهی از انتقال را نشان می‌دهند. در سال‌های اخیر، در میان حیوانات خانگی، گربه‌ها بیشترین آمار آلودگی را به ویروس هاری داشته‌اند و آن به این خاطر است که صاحبانشان آن‌ها را در برابر بیماری هاری واکسینه نمی‌کنند.

در حیوانات، شاخص ترین نشانه ابتلا به هاری، تغییرات رفتاری حاد و فلج پیشرونده است. حیوانات ممکن است نشانه هایی از رفتار پرخاشگرانه و یا بی حالی و فلج را نشان دهند.

در انسان، اولین نشانه هاری ممکن است شامل سردرد، تب، اضطراب و گزگز یا تغییر حس در نزدیکی محل گزش حیوان باشد. در بیشتر موارد انسانی، همچنین با گشاد شدن مردمک ها، حساسیت غیرمعمول به صدا و نور و تغییرات دما، و همچنین تشنج، توهم، آب هراسی ( اسپاسم هنگام لمس یا حتی دیدن آب)، کما و آنسفالومیلیت، مشخص می شود.

هاری تنها بیماری است که در آن پروتکل ایمونوپروفیلاکسی پس از مواجهه (درمان پس از مواجهه ) در انسان وجود دارد. درمان شامل شستن کامل محل گزش با آب و صابون و در صورت امکان با ضد عفونی کننده ویروس کش (مثلاً پوویدون ید یا اتانول) به مدت حداقل ۱۵ دقیقه، و به دنبال آن ایمن سازی غیرفعال با ایمونوگلوبولین ها و واکسیناسیون برای ایمنی فعال است، در هر صورت، شدت فرآیند عمدتاً به محل و نوع گزش و سرعت پروفیلاکسی پس از مواجهه بستگی دارد بنابراین، اهمیت آگاهی از جمعیت در معرض خطر آن و توانایی واکنش به آن، از اصول مهم برای نجات جان افراد به حساب می آیند.

ساده ترین روش پیشگیری از هاری پرهیز از گاز گرفتن و ایجاد خراش توسط پستانداران به ویژه گونه های پرخطر مخزن هاری است. با این حال، دستیابی به این امر دشوار است، زیرا قرار گرفتن تصادفی در معرض این حیوانات رایج است.

از جمله اقدامات دیگر پیشگیرانه شامل واکسیناسیون سایر جمعیت های حیوانی که مسئول انتشار هاری هستند یا با انسان ها در تماس هستند (عمدتاً گربه ها،سگ ها و ...)، آموزش جوامع در مورد هاری و راههای پیشگیری از آن، نکته مهم دیگر این است که صاحبان حیوانات خانگی و دامپزشکان می توانند با اطمینان از واکسینه شدن حیوانات خانگی، شرکای کلیدی در مبارزه جهانی علیه هاری باشند. بیماری هاری با واکسیناسیون صحیح و برنامه های آگاه سازی ۱۰۰ درصد قابل پیشگیری است.

*دانشجوی دکترای ویروس شناسی پزشکی دانشگاه تربیت مدرس