شناخت زیباییهای شب یلدا در فرهنگ ایرانی - اسلامی

زینب السادات رفیعی پورعلوی*: برگزاری مراسم شب یلدا در ایران تاریخ چند هزار ساله دارد . ایرانیان ، آخرین شب پاییزرا که طولانی ترین شب سال است جشن می گیرند. آیین ها و رسومات مختلفی درشب یلدا  وجود دارد که مسلما این آداب و رسوم در طی گذر زمان تغییراتی یافته است . معلومات تاریخی اثبات شده از اینکه ایرانیان باستان چگونه شب یلدا را جشن می گرفتند وجود ندارد . واژه معنایی یلدا نیز، اگرچه برخی سخن هایی راجع به آن گفته اند  کاملا دقیق معلوم نیست . در ایران امروز شب یلدا همراه با مراسم های زیبایی در در شهرها و روستا های ایران جشن گرفته می شود . ایرانیان ،شب یلدا را عیدی ایرانی و ملی می دانند. آدابی که در شب یلدا انجام می شود همراه با شور و نشاطی است که با چیدمان میوه ، گردهمایی اقوام و دوستان،حافظ و شاهنامه خوانی ،برگزاری جشن های ومهمانی های شاد  اتفاق می افتد. رسوم زیبا ومطلوب امروز یلدا ، امری کاملا منطبق بر مبانی بشر دوستانه اسلام است . اسلام ، شادی صحیح  را نوعی شکر گذاری  می داند و اهمیت بسیار زیادی به دیدار با خویشاوندان می دهد . شادی بهتر است با شاد کردن دوستان ، آشنایان ، نیازمندان تبدیل به زنجیره ای شادی آور و گسترده شود به گونه ای که حس شادکامی در همه ایام به خصوص ایام عید برای همه مردم محسوس باشد . عید یلدا را می توان همراستا با اهداف بشردوستانه فرهنگ ایرانی اسلامی به شمار آورد . سوالی مطرح می شود که فرهنگ ایرانی – اسلامی  چه معنایی دارد ؟ واقعیت آنست که اسلام اگرچه  چارچوب های خاص و اصول محکم و ثابتی دارد ولی در بین مردم سرزمین های مختلف به گونه های مختلفی فرهنگ سازی شده است . واژه عقل در قرآن کریم 49 بار تکرار شده است . مسلمان های واقعی دارای ذهنی فعال هستند  به گونه ای که مسائل مختلف را با پردازش عقلی و کمک از علم مورد پردازش قرار می دهد . انسان ها به دلیل خصوصیات مختلف احساسی و رفتاری ، برداشت های مختلفی از اوامر اسلامی دارند. شادی صحیح که در اسلام به نوعی شکرگذاری تلقی می گردد برای افراد با رو حیات مختلف ، متفاوت برداشت می شود . بنابراین ما میتوانیم بگوییم که اسلام دارای مدل های فرهنگی و فردی و اجتماعی  گوناگون است .

برای مثال ممکن است دو خواهر دوقلو که هر دو هم معتقد به اسلام هستند . به گونه های متفاوتی اعمال اسلامی مانند پوشش ، نماز، نیکی به پدر و مادر و ... را انجام دهند . یک فرد در خانه نماز بخواند و دیگری خود را ملزم به خواندن نماز در مسجد بداند . فردی پوشش مانتو ودیگری چادر را انتخاب کند . اسلام این دو خواهر دوقلو ،دارای دو مدل متفاوت می شود . وقتی به سطح فرهنگ های اجتماعی و ملی می رسیم ملاحظه می کنیم که اسلام با مدل های متفاوتی در دنیا شناخته می شود . اسلام مدل اماراتی ، اسلام مدل عربستانی ، اسلام مدل ترکی ، اسلام مدل طالبانی ، اسلام مدل داعشی و ... برخی مدل های اسلامی از جذابیت و برخی از تنفر در سطح افکار عمومی جهان برخوردار است . در ایران ، سعی در ترویج مدل ایرانی – اسلامی  است . مدلی منطبق بر عقل، بنا به تأکید قرآن که تمامی مبانی بشردوستانه را در بر می گیرد . مدلی عام و گسترده که برای ایرانیان غیر مسلمان هم که مبانی انسانی را مد نظر قرار می دهند جالب و مورد قبول ودارای  مشروعیت است . فرهنگ ایرانی –اسلامی به گونه ای است که در راستای اهداف بشر دوستانه خود نسبت  به هر نژاد ، قومیت ، دین ، مذهب ، فرهنگ مردمان مختلف ، احسان را به صورت فراگیر به تک تک مردم انجام می دهد .  فرهنگ ایرانی – اسلامی مطلوب در برگیرنده آداب ،رسوم ، رفتارهای فردی و اجتماعی است که با مبانی عقل ،مبحثی که در اسلام به آن تأکید مکرر شده است همخوانی دارد . این فرهنگ آداب و رسوم ایرانیان باستان را که همراستا با مباحث عقلی و انسان دوستی است مطلوب می شمارد و اگر از لحاظ عقلی برای جامعه مضر تلقی کند درپی بازسازی و اصلاح آن ونه از بین بردن اصل آن فرهنگ است. برخی بر این عقیده بودند که نام یلدا عوض شود که به هیچ وجه مطلوب به نظر نمی رسد . به نظر می رسد تغییر نام زیبا و باستانی  یلدا ، توهین به هویت تاریخی مردم ایران است . به جای تغییر نام یلدا،بهتر است توضیحاتی راجع به انجام رفتارهای مطلوب که سزاوار است در شب یلدا انجام شود تبلیغ ، توضیح وفرهنگ سازی شود. آدابی مانند برگزاری جشن و سرور با حضور اعضای خانواده ، دوستی ، آشتی کردن ، مهر ورزیدن ، کمک صحیح به نیازمندان به گونه ای که عزت نفس آنها خدشه دار نگردد و... بسیار پسندیده است که ،این گونه امور را به اسم رسوم زیبای یلدا،  متناسب با فرهنگ ایرانی – اسلامی ترویج دهیم .                                                                              

کارشناس فرهنگی -سیاسی