به گزارش سلام نو نام کامل آن بزرگوار، «فاطمه بنت حِزام» است و از آنجایی که مادر چهار فرزند: اباالفضل(ع)، عبدالله، جعفر و عثمان بوده، به «اُمّ‌البَنین» شهرت یافت که همگی فرزندانش در صحرای کربلا و همراه با سیدالشهدا به شهادت رسیدند.
امام صادق(ع) در روایتی درباره ایشان فرمود: «بُکی الحُسَینُ علیه السلام خَمسَ حِجَجٍ، و کانَت امُّ جَعفَرٍ الکلابِیهُ تَندُبُ الحُسَینَ علیه السلام و تَبکیهِ و قَد کفَّ بَصَرُها؛ بر حسین علیه‌السلام پنج سال گریسته شد.
اُمّ جعفر کِلابی (امّ‌البنین) برای حسین علیه‌السلام مرثیه می‌سرایید و می‌گریست تا اینکه چشمانش نابینا شد.» (منبع: الأمالی للشجری: ج ۱ ص ۱۷۵)
حضرت ام البنین (س) در زمان حیات همیشه خود و فرزندانشان را خادم حضرت زهرا (س) و فرزندانشان می‌دانستند و در واقعه عاشورا هم هر وقت خبر شهادت یکی از پسرانشان را می‌آوردند سوال می‌کردند از حسین (ع) چه خبر.
وفات ام البنین ۱۴۰۲ چه روزی است
تاریخ وفات حضرت ام البنین در تقویم شمسی :
روز چهار شنبه ۶ ماه دی سال ۱۴۰۲
تاریخ وفات حضرت ام البنین در تقویم قمری:
۱۳ ماه جمادی الثانی سال ۱۴۴۵
تاریخ وفات حضرت ام البنین در تقویم میلادی :
۲۷ روز دسامبر سال ۲۰۲۳
از تاریخ وفات ام البنین اطلاع دقیقی در دست نیست. معروف است که او در ۱۳ جمادی الثانی ۶۴ق از دنیا رحلت فرمودند. شیرزنی که فرزندان خود را در راه دفاع از حریم ولایت به میدان نبرد فرستاد و پس از شهادت آنان، با صبر و بردباری اسوه زنان در طول تاریخ شد.
حضرت ام البنین سلام الله علیها بعد از زینب کبری (علیهاالسلام) دار فانی را وداع گفت، اما در سال ارتحال او اختلاف نظر وجود دارد، به طوری که عده ای آن را سال ۷۰ هجری قمری بیان کرده اند و عده دیگری تاریخ وفات آن مادر فداکار را، سیزدهم جمادی الثانی سال ۶۴ هجری قمری دانسته اند که نظر دوم از شهرت بیشتری برخوردار است.
او در قبرستان بقیع در کنار سبط رسول خدا، امام حسن (علیه السلام)، و فاطمه بنت اسد و دیگر چهره های درخشان شریعت محمدی (صلی الله علیه و آله) به خاک سپرده شد.
ده سال پس از شهادت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و حضرت فاطمه (سلام الله علیها)، امیرالمومنین تصمیم به ازدواج گرفتند و گویی عاشورا در برابر دیدگانش بود.
علی بن ابیطالب علیه السلام آنگاه که قصد ازدواج کردند به برادر خویش، عقیل بن ابی طالب که در علم «انساب» معروف بود فرمودند: «زنی را برای من اختیار کن که از نسل دلیر مردان عرب باشد تا با او ازدواج کنم و او برایم پسری شجاع و سوارکار به دنیا آورد.»
عقیل، بانو ام البنین از خاندان بنی کلاب را که در شجاعت بی مانند بود، برای حضرت انتخاب کرد. و در پاسخ برادر گفت: «با ام البنین کلابیه ازدواج کن زیرا در عرب شجاعتر از پدران و خاندان وی نیست.»
ثمره ازدواج حضرت علی علیه السلام با ام البنین، چهار پسر رشید بود به نام های: عبّاس، عبدالله، جعفر و عثمان که به دلیل داشتن همین پسران، او را ام البنین، یعنی مادر پسران می خواندند.
فرزندان ام البنین همگی در کربلا به شهادت رسیدند و نسل ایشان از طریق عُبیداللّه فرزند حضرت ابوالفضل علیه لسلام ادامه یافت.
درباره حضرت ام البنین علیها السلام
حضرت ام البنین علیهاالسلام گریه و نوحه خوانی را وسیله و راهی برای فریاد زدن به مظلومیت امام حسین علیه‌السلام و اهل بیت علیهم‌السلام برگزیده بود.
او چنانکه اندکی پیش‌تر گذشت، عبیدالله فرزند حضرت عباس را با خود می‌برد و به بقیع می‌آمد و بر «کشتۀ اشک ها»، اقامۀ ماتم می‌نمود و با گریه ای حزن آور، بر فرزندان خویش می‌گریست.
حضرت ام البنین علیهاالسلام حسرت و آرزوی آن را داشت که ای کاش او و فرزندانش و همۀ اهل زمین فدای امام حسین علیه‌السلام می‌شدند، اما امام زنده می‌بود.
حضرت ام البنین علیهاالسلام از این حرکت چند هدف را در نظر داشت: اوّل: اقامۀ عزاداری بر سرور شهیدان، ریحانۀ پیامبر، امام حسین علیه‌السلام، و بزرگداشت و تعظیم شعائر الهی.
دوّم: برای مردم از شجاعت امام و فرزندانش و همچنین از مظلومیت شان پرده بردارد و با آنان بر تاریخ افتخار ورزد.
سوم: اتفاقات کربلا و ستم‌هایی که بر آل پیامبر وارد شد و فجایعی که هر مخلوقی از آن شرم دارد را بیان کند. او این مهّم را با این روش و در قالب گریۀ عاطفی بیان می‌کرد و اینچنین، اعتراض خویش به وضعیت موجود و حکومت طاغوت را اعلام می‌داشت.
چهارم: حاکمان ستمکار را رسوا می‌ساخت. حاکمانی که بر همۀ امور امّت تسلّط داشته، مردم را گمراه می‌نموده، در گذر زمان، حقیقت‌ها را وارونه می‌ساختند. پس حضرت ام البنین علیهاالسلام با این روش، حقّ و حقیقت را آشکار می‌کرد.
پنجم: مردم را علیه بنی امیه و گناهانشان برمی انگیخت و خونخواهی شهیدان اهل بیت علیهم‌السلام را می‌کرد.
ششم: با آنکه مزار حضرت عباس و برادرانش در کربلا بود، امّا حضرت ام البنین علیهاالسلام به بقیع می‌رفت تا مردم در آنجا گرد آیند و ستم‌هایی که بر امام حسن علیه‌السلام و حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها رفته بود، برایشان یادآوری شود و خاطرات مردمان با پیامبر در آن مکان را برایشان بازسازی نماید و آنان را از موضع‌گیری‌های مسلمانان صدر اسلام در دفاع از پیامبر و خاندانش، که هم اکنون در این مقبرۀ مقدس جای گرفته بودند، آگاه سازد.
هفتم: او نوه اش عبیدالله بن عباس را با خود می‌آورد؛ به این خاطر که وی واقعۀ کربلا حضور داشت. عبیدالله شاهدی عینی و دلیل و برهانی زنده بود تا ماجرای کربلا را برای مردم و برای نسل‌های آینده، روایت کند و کودکان همسن و سال او و نیز مردان و زنان بزرگسال نزد او اجتماع کنند.
سرانجام، زندگی سراسر فضیلت، مهر، عاطفه و مبارزه حضرت ام البنین علیهاالسلام، در حدود ده سال بعد از حادثه کربلا به پایان رسید.
آن بانوی بزرگوار پس از حادثه جانسوز کربلا، بار رسالت سیاسی و اجتماعی خویش را در زنده نگه داشتن حماسه جاویدان عاشورای حسینی به زیباترین شکل ممکن به انجام رسانیدتاریخ درگذشت این بانوی نامداردر هیچ یک از کتاب‌های معروف تاریخی و روایی نیامده است.
سنّ وی در هنگام وفات نیز مشخص نشده است. در کتاب ستاره درخشان مدینه؛ حضرت ام البنین علیهاالسلام، سال وفات آن حضرت، سال ۷۰ه. ق آورده شده است، بی آنکه به مدرک معتبری استناد دهد.
نویسنده کتاب سیدۀ نساءالعرب نیز با توضیحاتی، سال وفات ایشان را سال ۶۴ه. ق دانسته است.
سرانجام، زنی که عمری را در راه عشق به ولایت اهل بیت علیهم‌السلام گذراند، جام زندگانی جاویدان نوشید و از غم دنیا آسوده شد؛ بانویی که در زندگانی اش سراسر مهر و عاطفه و مبارزه بود؛ بانویی که همسر شهید، مادر شهید و یکی از پیام رسانان خونین عاشورا بود و همه چیز خود را در راه خدا، خالصانه تقدیم کرد.
وی را در قبرستان بقیع و در کنار آرامگاه امام مجتبی، فاطمه بنت اسد، به خاک سپردند. سنّ او را در هنگام وفات می‌توان میان ۶۰ تا ۶۵ حدس زد.
تولد و وفات حضرت ام البنین
نام و نسب فاطمه کلابیه:
نام او فاطمه بود که بعدها پس از ازدواج با حضرت علی (علیه السلام) با کنیه "امُّ البنین" (مادر پسران) مشهور شد.
پدر و مادرش از خاندان بنی کلاب از اجداد بزرگ حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) بودند و دارای خوبی ها و صفات خانوادگی مشترک بودند فاطمه دختری پاکدل وباتقوا بود.
فضایل اخلاقی، کمالات انسانی، نیروی ایمانی، ثبات و پایداری، شکیبایی و بردباری، بصیرت و دانایی، نطق و سخندانی او را به شایستگی، بانوی بانوان کرده بود.
حزام بن خالد بن ربیعة بن وحید بن کعب بن عامر بن کلاب [۱]پدر ام البنین است او مردی شجاع و دلیر و راستگو بود که شجاعت از صفات ویژه اوست.
وی از استوانه های شرافت در میان عرب به شمار می رفت و در بخشش، مهمان‌نوازی، دلاوری و رادمردی و منطق قوی مشهور بود.
مادر بزرگوار ام البنین، ثمامه (یا لیلی) دختر سهیل بن عامر بن جعفر بن کلاب (از اجداد رسول خدا (ص) و امیرالمومنین(ع))[۲] است که در تربیت فرزندان کوشا بوده و تاریخ از وی چهره درخشانی را به تصویر کشیده است.
بینش عمیق، دوستی با اهل بیت و دوستی با فرزندان در کنار وظیفه مهم مادری و چونان معلمی دلسوز آموختن باورهای اعتقادی و مسایل مربوط به همسرداری و آداب معاشرت با دیگران از جمله ویژگی های خاص این بانو است.
در بسیاری از کتب تاریخی نام یازده تن از مادران وی ذکر شده است که همگی از خانواده های شریف و اصیل عرب بوده اند و به واقع مصداق بارز شجره طیبه می باشند شجره ای که اصل آن در زمین است و فرع آن در آسمانها و حاصل و نتیجه این درخت پاک همانا عباس بن علی و عثمان بوده اند.
خاندان این بانو از خاندان‌های ریشهدار و جلیل‌القدر بود که به دلیری و دستگیری معروف بودند و هر یک در بزرگی و شرافت به گونه ای مشهور گشته اند و ما جهت اختصار به برخی از ویژگی های آنان می پردازیم. مورخان در مورد شرافت نسب ام البنین می نویسند: «تاریخ پدران و دایی های ام البنین را به ما می شناساند و ما دانستیم که آنان از سوارکاران شجاع عرب بوده و شرافت و آقایی (سیادت) آنها به حدی بوده است که حتی پادشاهان نیز به آن اذعان داشته اند.» در مورد نَسب مادری ابوالفضل العباس(علیه السلام) در کتب تاریخی مطالب زیادی هست، شاید بتوان با یک جمله تصویری از خاندان «ام البنین» ترسیم کرد و آن اینکه پدران و مادران و خاندان ام البنین در شجاعت، کرم، اخلاق، هنر و وجاهت اجتماعی و بزرگواری پس از قریش، سرآمد قبایل گوناگون عرب بوده اند.
ام البنین(س) و تولدی نورانی:
در کتب تاریخی نوشته اند: حَزام بن خالد به همراه جمعی از «بنی کلاب» به سفر رفته بود. در یکی از شبها به خواب فرو رفته و در عالم رؤیا دید که در زمین سرسبزی نشسته است و مرواریدهای درخشانی از اطراف بر دستان او می ریزد و او از زیبایی آنها متعجب می شود.
سپس مردی را می بیند که به سوی او می آید ـ از طرف بلندی ـ و هنگامی که به او می رسد سلام می کند و حزام او را جواب می دهد. آن مرد به او می گوید: این مروارید را به چه قیمت می فروشی؟ حزام نگاه کرد و آن درّ زیبا را در دستان خود دید؛ رو به مرد کرده و گفت: من قیمت این درّ را نمی دانم که به شما بگویم، شما آن را به چه قیمت خریداری؟ مرد گفت: من نیز نمی دانم قیمت او را ولی این هدیه ای است که یکی از پادشاهان عطا کرده است. و من ضامن هستم برای تو به چیزی که از درهم و دینار بالاتر است.
حزام گفت: آن چیز چیست؟ مرد گفت: تضمین می کنم که او شرافت و سیادت ابدی دارد و بهره و بزرگی از او است. حزام گفت: آیا این را برایم ضمانت می کنی. و مرد پاسخ داد: آری. و حزام در پایان به مرد گفت: و تو اکنون واسطه در این امر می شوی.
و مرد نیز گفت: و من واسطه می شوم؛ او را به من اعطاء کرده اند و من به تو عطا می کنم.
وقتی حزام از خواب بیدار شد رؤیای خود را برای بنی کلاب گفت و خواستار تعبیر آن شد. یکی از خاندان وی گفت: اگر رؤیای صادقه باشد دختری روزی تو خواهد شد که یکی از بزرگان او را عقد خواهد کرد و به سبب این دختر مجد و شرافت و آقایی نصیب تو خواهد شد.
و هنگامی که او از سفر برگشت، ثمامة بنت سهیل، همسر باوفای او، که حامله بود وضع حمل کرده و دختری چونان مروارید درخشان وزیبا به دنیا آورد.
حزام پس از آگاه شدن از تولد دخترش به خود گفت: «قد صدّقت الرؤیا» و از این بشارت شاد و مسرور شد.
نام او را «فاطمه» نهاد، و به رسم عرب کنیه ای برای وی برگزیدند که «ام البنین» بود.
به هر حال پس از این رؤیای صادقه فاطمه، مادر فضلیت ها، به دنیا آمد و دوران کودکی را چونان دیگر کودکان گذراند و در دامان مادری مهربان و پاک و پدری شجاع که دارای سجایای اخلاقی فراوان بودند رشد کرد.
مورخان در مورد مادر بزرگوار فاطمه این گونه می نویسند:«ثمامه، مادر ام البنین، بانویی ادیب و کامل و عاقل بود. آداب عرب را به دخترش آموخت و هر آنچه مورد نیاز یک دختر است در زندگانی از مسایل مربوط به خانه داری و اَدای حقوق و همسرداری و غیره را به او یاد داد.»
تاریخ تولد ام البنین:
در مورد تاریخ دقیق ولادت حضرت ام البنین اطلاعی در دست نیست و تاریخ نگارانْ سال ولادت او را ثبت نکرده اند، ولی یاد آور شده اند که تولد پسر بزرگ ایشان، حضرت ابوالفضل علیه‌السلام، در سال ۲۶ ق اتفاق افتاده است.
برخی از تاریخ نگارانْ زمان ولادت ایشان را در حدود پنج سال پس از هجرت (در حوالی کوفه) تخمین میزنند.
ازدواج حضرت ام البنین
در خاندان و تبار پاک ام البنین چند ویژگی مهم وجود دارد که همگی در وجود عباس(علیه السلام) به ظهور رسید.
الف: شجاعت و دلاوری که در کربلا زیباترین چهره خویش را نمایاند.
ب: ادب و متانت و عزت نفس که در زندگانی ۳۴ ساله عباس بن علی به وضوح دیده می شود.
ج: هنر و ادبیات که ام البنین از «دایی » خویش لبید شاعر به ارث برده بود و فرزند عزیزش عباس(علیه السلام) از مادر ادیبه خود.
د: ایثارگری و احترام به حقوق دیگران که نمود آن در عشق به ولایت و امامت متجلی شد.
ه: وفا و پایبندی به تعهدات.
تصمیم گیری حضرت علی (علیه السلام) به ازدواج:
ده سال پس از رحلت حضرت رسول(صلی الله علیه و آله) و حضرت فاطمه(س)، بنابر وصیت خود حضرت فاطمه وقتی علی(علیه السلام) به فکر گرفتن همسر دیگری بود، عاشورا در برابر دیدگانش بود.
عقیل یکی از کسانی بود که نظر و گفته اش در علم انساب حجت بود و در مسجد حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) برای وی حصیری می گذاردند که بر آن نماز می کرد و قبائل عرب برای شناخت و آگاهی از علم انساب به دورش جمع می شدند و او در پاسخ مراجعات، بسیار سریع الانتقال بود.
از این روست که علی بن ابیطالب (علیه السلام) آنگاه که قصد ازدواج دارد به برادر خویش، عقیل بن ابی طالب که در علم «انساب » معروف بود و ذهن و سینه اش گنجینه ای از اسرار خاندان گوناگون عرب بوده می فرماید: «زنی را برای من اختیار کن که از نسل دلیرمردان عرب باشد تا با او ازدواج کنم و او برایم پسری شجاع و سوارکار به دنیا آورد.» عقیل، بانو ام‌البنین از خاندان بنی‌کلاب را که در شجاعت بی مانند بود، برای حضرت انتخاب کرد.
و در پاسخ برادر گفت: «با ام البنین کلابیه ازدواج کن زیرا در عرب شجاعتر از پدران و خاندان وی نیست.» عقیل همچنین از دیگر خصوصیات بارز خاندان بنی کلاب می گوید و امام این انتخاب را پسندید و عقیل را به خواستگاری نزد پدر ام‌البنین فرستاد.
نظر شما