«بسیاری از اطرافیان دولت سیزدهم نیز از دولت سایه تبری می‌جویند نمونه آن سخنرانیِ علی باقری سرپرست وزارت امور خارجه بود که برای اولین بار از برجام در سازمان ملل به عنوان یک ابتکار موفق و خوب نام برد در حالی که دست و پایش نمی‌لرزید!» این بخشی از صحبت‌های حشمت الله فلاحت پیشه رییس پیشین کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس است که در واکنش به حاشیه سازیِ دولت سایه و مخالفان سرسخت برجام و FATF برای دولت پزشکیان مطرح می‌کند.
به گزارش سلام نو به نقل از خبرآنلاین، او در گفتگویی به مقاله‌های اخیر پزشکیان در تشریح سیاست خارجی‌اش اشاره می‌کند و آن را پالس مثبتی برای منطقه، غرب و شرق می‌داند و می‌گوید: «پزشکیان در تلاش است تنش‌زدایی با منطقه و غرب و شرق را با پشتوانه ملت انجام دهد.»
فلاحت پیشه بر این باور است که پزشکیان در واقع یک پیام کلی صادر کرد تا کشورها را در این قالب نیز جذب کند مبنی بر اینکه ایران آمادگی دارد در راستای سیاست تنش‌زدایی حرکت کند البته این پیام جهانی یقینا با پشتوانه منطقه‌ای همراه است.
او در ادامه این گفتگو به حضور ظریف در شورای سیاست خارجی، فرصت‌ها و دغدغه‌های پیش روی پزشکیان در حوزه سیاست خارجی، حضور پزشکیان در ایران و ترامپ در آمریکا، مخالفان برجام و FATF و ادعاها و حاشیه‌سازی آن‌ها و… اشاره می‌کند.
گفت و گوی حشمت الله فلاحت پیشه تحلیلگر سیاسی و نماینده پیشین مجلس را در ادامه می‌خوانید؛
آقای فلاحت پیشه! پیش بینی شما از سیاست خارجی دولت چهاردهم چیست؟ با توجه به دو سه مقاله اخیر پزشکیان در این باره و همچنین صحبت‌هایی که در زمان انتخابات مطرح کردند، ارزیابی خود از نگاه رئیس جمهوری منتخب به حوزه دیپلماسی را بفرمایید.
به طور مشخص آن چیزی که آقای پزشکیان مطرح می‌کردند، تنش‌زدایی در خارج و توسعه در داخل بود یعنی می‌توان گفت کلیت سیاست انتخاباتیِ اعلام شده از سوی او، توسعه در داخل و تنش‌زدایی در خارج بود. در مطلبی که اخیرا منتشر شد مبنی بر اینکه جهان را چگونه می‌بیند تلاش کرد اساس سیاست خارجی خود را مطرح کند.
دور زدن تحریم عملا کاسبیِ تحریم بود
بر این باورم که اگر از داخل به سمت عرصه بین الملل حرکت کنیم اساس سیاست خارجی ایشان، ایجاد نوعی وحدت گفتمانی در داخل است وحدتی براساس منافع ملی. نقدی هم در پشت ماجرای وجود دارد که این است که متاسفانه آن چیزی که در بسیاری از موارد تحت عنوان سیاست خارجی مطرح شده سیاست خارجی کشور نبوده است بلکه عمدتا یک سری منافع جناحی در آن حاکم بوده به ویژه اینکه نوعی کاسبیِ تحریم و تنش موجب شد که عملا تنش به یک امر محتوم در سیاست خارجی کشور تعریف شود و مسوولان سیاست خارجی به جای مقابله با تحریم تلاش کردند سازوکارهای دیگری را در پیش بگیرند و تحت عنوان دور زدن تحریم نیز عملا کاسبی تحریم شکل گرفته است.
پزشکیان می‌خواهد تنش‌زدایی با پشتوانه ملت باشد
بنابراین تلاش آقای پزشکیان در ابتدا این است که نوعی وحدت گفتمانی در این رابطه شکل بدهد و تنش‌زدایی را با پشتوانه ملت در پیش گیرد. در گام دوم و در عرصه منطقه ای، به نظر می‌رسد اگر بر این اساس حرکت کنیم، اولین حکم سیاست خارجی این است که تمام میزهای سیاست خارجی، همه تنش‌های کشور در منطقه را به صفر برسانند به بیان دیگر معیار ارزیابی کار دیپلمات‌ها و ماموران سیاست خارجی نه تنش زایی، بلکه تنش‌زدایی است.
لزوم به کارگیریِ دیپلمات‌هایی موفق با کارنامه تنش‌زدایی
وظیفه نخست آقای پزشکیان، به صفر رساندن تنش‌زدایی در منطقه و کاهش تنش با کشورهای منطقه است و طبیعتاً دیپلمات‌هایی موفق هستند و می‌توانند در این حوزه کار کنند که اساس کارشان و کارنامه‌شان تنش‌زدایی باشد.
در گام سوم و در عرصه جهانی چون همین پیام را با نوعی احتیاط بیشتر می‌توان مطرح کرد در مطلب ایشان هم این گونه بود که همین پیام تنش‌زدایی را با احتیاط بیشتری مطرح کرد و خطاب به آمریکا گفت که رفتارش را تغییر دهد و با اروپا بر سر رفع مشکلات و مسائل مختلف همکاری خواهد کرد این موضوعی بود که در مقاله آقای پزشکیان نمود بیشتری داشت.
پزشکیان نمی‌خواهد به سرنوشت خاتمی و روحانی دچار شود
مشخصا دغدغه اصلی آقای پزشکیان را چه می‌دانید؟
دغدغه‌ای که ایشان دارد که سرنوشت تنش‌زدایی او به سرنوشت تنش زداییِ دو دولت شبیه به خودش یعنی دولت خاتمی و دولت روحانی گرفتار نشود همانطور که می‌دانیم دولت آقای خاتمی با شعار گفت و گوی تمدن‌ها و آقای روحانی با شعار تنش‌زدایی آغاز کردند و گام‌هایی نیز در ابتدا برداشته شد اما بعد ازعدم درک این شعار از سوی کشورهای غربی و شکل دهی به جریانات سلفی در شرق و سپس در غرب ایران باعث شد که نوعی تنش به منطقه و ایران تحمیل شود که حتی بخش عمده‌ای از منابعی که دولت‌ها برای رفع مشکلات اقتصادی نیاز داشتند صرف اقدامات نظامی در خارج شد که تا حد زیادی اجتناب ناپذیر هم بود.
پیام تنش‌زدایی ایران در جهان شنیده خواهد شد اگر…
آقای پزشکیان تلاش خواهد کرد تا یک پیام کلی را صادر کند و کشورها را در این قالب نیز جذب کند مبنی بر اینکه ایران آمادگی دارد در راستای سیاست تنش‌زدایی حرکت کند البته این پیام جهانی یقینا با پشتوانه منطقه‌ای همراه است نوع ادبیاتی که مشخصا بین ایران و ترکیه و همچنین عربستان در زمان پس از رأی آوریِ آقای پزشکیان شکل گرفت نشان‌دهنده همین موضوع است که اگر در منطقه پیام تنش زداییِ ایران مورد پذیرش قرار گیرد امکان اعمال آن در عرصه جهانی نیز بیشتر فراهم و شنیده خواهد شد.
سیاست خارجی پزشکیان محدود به شرق نخواهد بود
این پیام تنش‌زدایی را در قبال چین و روسیه چطور می‌بیینید؟
در قبال چین و روسیه نیز آقای پزشکیان درباره گسترش همکاری‌های راهبردی سخن گفتند اما به نظر می‌رسد در سیاست خارجی آقای پزشکیان، حتی رابطه راهبردی با چین و روسیه هم که در دستور کار نیز است رابطه‌ای براساس احترام متقابل است چون ایران در زمان پزشکیان، گزینه‌های سیاست خارجی‌اش را محدود به شرق نخواهد کرد بلکه به سمت تنش‌زدایی نیز حرکت خواهد کرد و این باعث می‌شود که یکسری از برخوردهای یکسویه‌ای که در شرق علیه ایران شکل گرفت و طی سال‌های اخیر درباره موضوع جزایر سه‌گانه ایرانی شاهد بودیم شکل نگیرد و در عین حال در قبال چین و روسیه نیز طرفین تلاش می‌کنند در راستای گسترش مناسبات راهبردی از موضعی شفاف و برابرتر و متوازن حرکت کنند.
دولت پزشکیان نمی‌خواهد با نتیجه انتخابات آمریکا غافلگیر شود
همه این شرایط باید با یک انسجام و شتاب مقبولی شکل گیرد به این دلیل که ایران و مشخصا دولت پزشکیان نمی‌خواهد با نتیجه انتخابات آمریکا غافلگیر شود و هر آنچه که در سیاست خارجی شکل می‌گیرد با علم به این موضوع است که حتی اگر ترامپ در آمریکا روی کار بیاید سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، پیام تنش‌زدایی‌اش را به گونه‌ای گسترانده و مطرح کرده باشد که کشور به شرایط دوران اول ترامپ باز نگردد.
فرصت مهمی که پزشکیان دارد اما خاتمی و روحانی نداشتند
حضور ظریف در کنار پزشکیان و حضورش در شورای سیاست خارجی چقدر می‌تواند سیگنال مثبتی باشد مبنی بر اینکه دیپلماسی دولت چهاردهم دیپلماسی متفاوتی باشد؟
به نظر می‌رسد یکی از فرصت‌هایی که آقای دکتر پزشکیان دارد و دولت آقای خاتمی و آقای روحانی کمتر از این فرصت برخوردار بودند این است که در حال حاضر بخش عمده‌ای از نهادهای نظام به این نتیجه رسیدند که نیازمند انجام اصلاحاتی در سیاست داخلی و سیاست خارجی هستیم به بیان دیگر اصلاحات به عنوان یک درمان است در گذشته این نوع نگاه وجود نداشت بنابراین شاهدیم که بزرگترین مقابله با دولت‌های خاتمی و روحانی برای اصلاحات در داخل صورت می‌گرفت و بزرگترین موانع آن‌ها از داخل بود اما با این حال بنده معتقدم تجربه و آسیب‌های ناشی از یکدستی در سیاست خارجی و داخلی موجب شده که علاوه بر مردم، نهادهای مختلف کشور هم نیاز به اصلاحات را در دستور کار قرار دهند و این یک فرصتی برای دولت آقای پزشکیان است که می‌تواند از این فرصت به ویژه در سیاست خارجی استفاده کند.
حضور ظریف در رأس شورای راهبردی، رویکرد اصلی دولت پزشکیان در سیاست خارجی را نشان می‌دهد
آقای ظریف نیز فردی است که وقتی بحث تنش‌زدایی مطرح شد بخش اعظم مباحث مرتبط با برجام که امضای وی در آن بود عنوان شد در حال حاضر هم در راس شورای راهبردی گزینش کابینه قرار گرفته است بدین معناست که واضح است راهبرد اصلی دولت به ویژه در سیاست خارجی چیست.
بنابراین به نظر می‌رسد حتی جامعه جهانی هم به این موضوع واکنش منفی نشان نمی‌دهد البته واقعیتی که وجود دارد این است که دولت آقای پزشکیان حتما می‌داند که با کمین‌های جدی روبرو خواهد شد کمینی که قبلاً در شرق ایران در زمان خاتمی بنا شده بود سلفی‌گری از شرق، القاعده و طالبان، همچنین کمینی که در زمان آقای روحانی بود سلفی‌گری از غرب کشور یعنی از عراق و شامات.
مهمترین چالش پزشکیان در سیاست خارجی، بی‌اعتمادی به غرب است
و از نگاه شما مهمترین چالش آقای پزشکیان در عرصه جهانی چیست؟
خاتمی در دوره خود با تحریم‌ها دولت کلینتون از سال ۱۹۹۵ میلادی مواجه شد و آقای روحانی نیز با خروج ترامپ از برجام، با تحریم‌هایی مواجه شد. دولت آقای پزشکیان هرچند از سیاست خارجی دولت‌های گذشته استفاده می‌کند اما باید به گونه ای، سیاست خارجی خودش را با استفاده از همه امکانات گسترش دهد که غافلگیر نشود.
واقعیت این است که مهمترین چالش آقای پزشکیان در عرصه جهانی، بی‌اعتمادی به غرب است. بنابراین برای این موضوع حتما ایشان باید در سیاست خارجی یک رویکرد یکجانبه‌ای را در پیش نگیرد و لازمه کار این است که حتی وقتی که از تنش‌زدایی صحبت می‌کند در این تنش‌زدایی و سیاست خارجی اش، حتی گروه‌های مخالف خودش نیز صاحب نقش و جایگاه شوند. ایران دارای مولفه‌هایی از قدرت و نفوذ در منطقه است که همه اینها می‌تواند برای تنش‌زدایی به سود ایشان به کار گرفته شوند.
ایران هیچ گاه به دوران فشار و تحریم حداکثری باز نمی‌گردد اگر…
با توصیفاتی که کردید، روی کار آمدن ترامپ می‌تواند برای دولت پزشکیان دردسرساز باشد یا نه فضا متفاوت است؟
به هر حال اگر قبل از روی کار آمدن ترامپ، آقای پزشکیان بتواند سیاست تنش‌زدایی را در منطقه شکل بدهد و حتی مناسباتش را با کشورهای اروپایی و سازمان‌های بین المللی مانند آژانس بین المللی انرژی اتمی سامان بدهد ترامپ تحت هر عنوانی که روی کار بیاید به هیچ وجه قدرت گذشته را نخواهد داشت و هیچ گاه ایران به دوران فشار و تحریم حداکثری باز نمی‌گردد.
اینها مواردی است که در سیاست خارجی باید به آن توجه کرد سیاست خارجی آقای پزشکیان به گونه‌ای شکل گیرد که در مقابل تحولات همیشگی عرصه بین المللی مانند بی‌اعتمادی به آمریکایی‌ها مثل عهدشکنی آن‌ها غافلگیر نشود. عدم پیوستن به FATF یعنی کار با دلالان!
با در نظر گرفتن شرایط فعلی، سرانجام اف‌ای تی اف و برجام در دولت پزشکیان را چطور پیش بینی می‌کنید؟
با توجه به اینکه شعار اصلی دولت آقای پزشکیان، شفافیت است این شفافیت باید شکل بگیرد چه در قالب FATF داخلی و چه خارجی. واقعیتی که وجود دارد این است که اگر ایران بخواهد در اقتصاد خارجی‌اش صاحب نقش باشد نیازمند پیوستن به کنوانسیون‌های FATF است طبیعتأ در دولت آقای پزشکیان، خروج از لیست سیاه FATF در دستور قرار می‌گیرد.
در واقع آنچه که تحت عنوان FATF داخلی مطرح شده به هیچ وجه کارایی نداشته است. به عنوان مثال، در حال حاضر فقط ۳۲ درصد از نهادها و دستگاه‌های دولتی در سامانه پاکنا حضور دارند یعنی نظام انعقاد قرارداد و پرداخت حقوق و مزایای آن‌ها در این سامانه ثبت شده است علت‌عدم ثبت نیز تا حدود زیادی ناشی از تخطی‌های صورت گرفته است.
به عنوان مثال آخرین گزارش در این باره نشان می‌دهد که فقط یکی از شرکت‌های میانیِ نفتی صدها میلیارد تومان تخطی از قانون پرداخت‌ها داشته است یعنی پاداش‌هایی را پرداخت کرده که فراتر از مقرره‌های قانونی بوده است و ده قرارداد را بدون رعایت تشریفات منعقد کرده است بنابراین این وضعیت در زمان دولتی شکل گرفت که ادعای شفافیت داشت.
به هر حال آقای پزشکیان زمانی می‌تواند شعار شفافیت را عملی کند که صددرصد نهادهای دولتی و عمومی در سامانه پاکنا حضور داشته باشند یعنی هر ایرانی به طور مشخص می‌تواند بدون هیچ‌گونه منع و فیلتری بداند که در شرکت‌ها و دستگاه‌های دولتی، مقامات و منصوبان آن شرکت‌ها چقدر حقوق دریافت می‌کنند و چه مزایایی دارند و قراردادها چگونه منعقد می‌شود کما اینکه در حال حاضر ۳۲ درصد از این دستگاه‌ها این کار را انجام می‌دهند.
البته این وضعیت در داخل است در عرصه خارجی واقعیتی که وجود دارد این است که تا زمانی که ایران در لیست سیاه FATF قرار دارد دولت ایران مجبور است با دلالان کار کند این دلالان نیز داخلی و خارجی هستند معنای کلی‌عدم پیوستن به FATF این است یعنی کار کردن با دلالان.
بنابراین تداوم حضور در لیست سیاه FATF فقط خواست دلالان و کاسبان تحریم است که آقای پزشکیان به طور قطعی، با توجه به پیشرفت‌های قدرتمندی که در کنوانسیون‌های پالرمو و سی اف تی وجود دارد این مشکل را باید حل کند در غیر این صورت نمی‌تواند ادعای شفافیت داشته باشد.
تنش اصلی آمریکا با چین و روسیه است نه ایران
در موضوع برجام نیز ما کمتر از یک سال زمان به انقضای برجام داریم بخش اعظم احکام برجام منقضی شده است البته این موضوع بدین معنا نیست که در موضوع هسته‌ای تنش‌زدایی صورت نگیرد.
ایران قادر است ظرفیت‌های هسته‌ای‌اش را حفظ کند و از آن در راستای سیاست‌های توسعه‌ای و اقتصادی‌اش استفاده کند ولی در عین حال تحریم‌ها را تعدیل کند چون در دنیای امروز تنش اصلی، ایران نیست این امکان فراهم است، تنش اصلی آمریکا هم با ایران نیست تنش اقتصادی آمریکایی‌ها با چین است یا تنش سیاسی و نظامی با روسیه دارند و تنش راهبردی‌شان با این دو قدرت است و ایران در رأس تنش‌ها نیست این فرصتی است که باید از آن استفاده کرد بنابراین زمانی که آقای پزشکیان اعلام کرد که رابطه راهبردی با چین و روسیه را ادامه می‌دهد معنایش این نیست که برای تنش‌زدایی با غرب، نیازمند اجازه از شرق باشد.
فهرستی از خسارات وارده به کشور از ناحیه تحریم و قرار گرفتن در لیست سیاه FATF ارائه شود
با توجه به اینکه مخالفان سرسخت اف‌ای تی اف و برجام، مدعی داشتن ۱۴ میلیون رای هستند، آیا ممکن است برای دولت پزشکیان حاشیه‌سازی کنند؟
به هر حال بخش عمده‌ای که به آقای جلیلی رأی دادند (بنده به ۳۰ شهر در زمان انتخابات سفر کردم و بررسی کردم) در واقع جوانان خالص و مخلصی بودند که آن‌ها هم در قالب موضع گیری‌هایی که شکل گرفت تصور می‌کردند برجام و FATF می‌تواند خیانت باشد یا حداقل در راستای منافع ملی نباشد اما اولین کاری که دولت آقای پزشکیان باید انجام دهد یک فهرست منطقی از خسارات وارد شده به کشور از ناحیه تحریم و قرار گرفتن در لیست سیاه FATF ارائه دهد.
آقای پزشکیان باید دستگاه‌های مسئول در وزارت خارجه و وزارت اقتصاد و حتی بانک مرکزی را موظف کند و به طور دقیق اعلام کنند که تداوم تحریم و قرار گرفتن در لیست سیاه FATF چه آسیب‌هایی را متوجه منافع ملت کرده است این موضوع حتما باید انجام شود و بعد از این کار برای پایان دادن به این تحریم‌ها و خروج از لیست سیاه، اقدامات لازم صورت گیرد.
باقری از برجام نام برد بدون اینکه دست و پایش بلرزد!
تجربه نشان داده که حتی بسیاری از اطرافیان دولت گذشته هم از دولت سایه، تبری می‌جویند. سخنرانی آقای باقری در سازمان ملل به معنای برائت از دولت سایه بود ایشان وقتی در آنجا برای اولین بار از برجام به عنوان ابتکار موفق چند جانبه نام برد دست و پایش نمی‌لرزید و اعلام کرد که برجام یک کار خوب بود اما متاسفانه باید گفت اگر عملکرد دولت سایه به معنای از دست دادن فرصت احیای برجام و قرار گرفتن در لیست سیاه FATF بود این دولت سایه شاید دولت کشوری مثل روسیه باشد اما دولتِ ملت ایران نبود.
نظر شما