سلام نو _ سرویس گردشگری: خوشبختانه سازندگان این سازه ارزشمند آن را به‌گونه‌ای ساخته‌اند که همچنان با بیش از هزار سال از احداث، بسیار مقاوم عمل کرده و نمی‌توان اثری از خرابی یا آسیب را در آن مشاهده کرد. برج دربی کوچک دارد که به سمت جنوب باز می‌شود و برفراز آن کتیبه‌ای ساخته شده از گچ مشاهده می‌شود. کتیبه به خط کوفی است و به نظر می‌رسد که روی آن، نام بانی را حک کرده‌اند.
آشنایی با برج زیباتر چهل دختر دامغان
محل قرارگیری برج و سبک معماری آن از ویژگی‌های خاصی برخوردار است که در ادامه به شرح آن‌ها می‌پردازیم:
از آن‌جا که سطح زمینِ برج اندکی نسبت به زمین‌های مجاور پایین‌تر است بنای برج از فاصله‌ی دور دیده نمی‌شود. از طرف دیگر، قرارگیری این برج در پشت امام‌زاده موجب شده است که این بنای تاریخی تا حدودی از دید عموم مخفی بماند.
برج چهل دختر دامغان، دوار و بدنه‌ی آن به شکل استوانه است و در ساخت آن از اصول ریاضیات بهره برده‌اند. مصالح مورد استفاده در آن نیز آجرهای ظریفی هستند که به گونه‌ای هنرمندانه کنار هم چیده شده‌اند.
چینِش این آجرها به صورتی است که گویی هیچ‌گونه ملاتی بین آجرها وجود ندارد. علاوه بر آن، بدنه‌ی استوانه‌ای شکل برج از پایین به بالا کم‌کم تغییر قطر می‌دهد که این ساختار بسیار جالب توجه است. قسمتی از بدنه‌ی برج به مدخل ورودی اختصاص دارد که دارای ارتفاع ۲.۵ متر و عرض ۲ متر است. این مدخل به یک دهلیز کوچک شباهت دارد.
در دو طرف مدخل، ستون‌های کوچک و استوانه‌ای شکلی وجود دارند که بر روی آن‌ها تاق‌های هلالی شکلِ زیبایی مشاهده می‌شوند. این ستون‌ها بر روی یک قاعده‌ی چهارگوش به ارتفاع ۲۵ سانتی‌متر قرار گرفته‌اند. علاوه بر آن، ستون‌های کوچک اطراف مدخل دارای تزیینات بسیار زیبایی نیز هستند. این تزئینات با آجرهای نیمه‌ی آغشته به ملات انجام شده اند.
این بنای تاریخی در گذشته با استفاده از دو عنصر آب و خاک بنا شده بود. مطابق با اصول معماری بناهایی که بدین ترتیب ساخته می‌شوند، از معماری عریان ایرانی پیروی می‌کنند که با استفاده از آجر به کمال می‌رسند.
استفاده از خشت خام در بدنه‌ی این ساختمانی دوار موجب شده بود که قسمتی از آن در گذر زمان و بر اثر عوامل طبیعی فرو بریزد. سپس، شخصی به نام «ابو شجاع» با حفظ طرح اولیه، آن را با آجر مرمت کرد. او در ضمن این مرمت، سقف گنبدی شکلی نیز برای آن تعبیه نمود.
هم اکنون، این برج دارای گنبدی بزرگ است که نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. علاوه بر آن، از سایر خصوصیات جالب توجه این برج استفاده از الگوهای هندسی و خطاطی در بدنه‌ی آن است. این الگوها به قرون ۱۱ و ۱۲ میلادی مربوط می‌شوند که از آن‌ها در تزیین مدارس، مساجد و مقبره‌ها استفاده می‌کردند.
ارتفاع این برج از سطح زمین تا نوک گنبد ۱۵ متر، قطر داخلی آن ۵.۵ متر و محیط خارجی آن ۲۳ متر است. در قسمت خارجی برج، کتیبه‌ای نیز وجود دارد که نام سازندگان به خط کوفی در آن به چشم می‌خورد. ورودی برج که در قسمت جنوبی آن واقع شده، دری کوچک است که کتیبه‌ای گچبری شده در بالای آن وجود دارد.
بر روی این کتیبه نام بانی اثر با خط کوفی مشاهده می‌شود. با عبور از این ورودی در مرکز برج، مقبره‌ای از گچ مشاهده می‌شود که صاحب آن مشخص نیست.
فضای درونی برج چهل دختر
طرح درون برج به شکل دایره و بدنه آن نیز همانند نمای خارجی به صورت استوانه‌ای است. از بخش داخل برج، پوششی به شکل قبه آن را مستور کرده است که در مرکز این قبه سوراخی که مسدود شده است، مشاهده می‌شود. کل بدنه را با گچ پوشانده‌اند و قسمت کف آن را نیز با آجر فرش کرده‌اند. همانگونه که پیش‌تر نیز بیان شد، داخل برج قبری ساده قرار دارد که تناسبی با ساختمان برج نداشته و به نظر می‌رسد در دورانی بعد از ساخت برج، در این بخش قرار گرفته است. معماران و باستان‌شناسان، ساخت بناها را که از ترکیب دو عنصر آب و خاک تشکیل شده است، معماری عریان ایرانی می‌نامند و معتقدند که این نوع معماری شگفت‌انگیز، با آجرکاری به نهایت کمال می‌رسد. ایشان براین باورند که ساخت آجرهای مقاوم در برابر آب، فشار و رنگ‌های متنوع و مختلف بر اساس تجربه آن هم از نوع کاملا آگاهانه و نیز بهره‌مند از علم شناخت جنس خاک و ترکیبات آن بدست خواهد آمد.
آجرکاری که با به‌کارگیری آن در بنا، می‌توان هنرمندی و ذوق مردان سازنده اثر را مشاهده کرد. ذوق و هنری که با ارائه نماهای تزئینی آن هم متناسب با شکل و هیئت کلی ساختمان، ظهور می‌کند و تماشاگر را محو دیدن می‌سازد. این زیبایی و این هنر به خوبی در برج چهل دختر دامغان پیاده شده و به اوج و کمال رسیده است. همچنین در این اثر کهن، از خط به جای تصویر آن هم برای تزئین استفاده شده است که خود از شاخصه‌های معماری ایرانی در عصر میانه است؛ عصری که در آن زمان ایرانیان و هنرمندان ایرانی از خط کوفی در نوشتن و کلام به طور معمول استفاده می‌کردند و این نوع تزئین در برج چهل دختران، تزئینی همراه با قداستی بی‌نظیر را به ارمغان آورده است. باتوجه به اسناد و متون ثبت شده به نظر می‌رسد که برج همانند بسیاری از بناهای عصر میانه که بیشتر به منظور آرامگاه، زیارتگاه و یادبود ساخته می‌شد، به عنوان یک آرامگاه خانوادگی احداث شده است.
نظرات