سلام نو - سرویس فرهنگ و هنر: قصه توقیف فیلم های سینمایی قدمتی طولانی در تاریخ سینمای ایران دارد و قوانین سخت گیرانه ای چه پیش از انقلاب و چه پس از انقلاب برای اکران فیلم ها وضع شده است، اولین قانون مدون آثار سینمایی به ۹۰ سال پیش و سال ۱۳۰۹ باز می گردد که به صورت کلی فیلم ها با تایید بلدیه آن زمان اجازه اکران می یافتند.
قضیه توقیف فیلم قاعده مشخصی ندارد و حتی بعضی از فیلم با رعایت موازین و خط قرمزهای سینما دچار این مشکلات شده اند و در ۴ دهه گذشته از انقلاب فیلم های زیادی با داشتن پروانه ساخت و پروانه نمایش به طرق گوناگون و توسط ارگان های مختلفی و به شیوه های متفاوتی از قبیل به پایین کشیدن فیلم از پرده، سانسور و یا تحریم که توسط ارگان های مختلف دچار مشکلات توقیف شدند، از حوزه هنری که مکانی برای کمک به هنرمندان است این توانایی را دارد که فیلم هایی خاصی را تحریم کند و اجازه نمایش به آن فیلم ها در سینماهای خود ندهد تا دادستانی و تشکل های موجود از قبیل انصار حذب الله و ...
گاهاً بعضی از فیلم ها پس از چند از سال از توقیف و برطرف کردن مشکلات و سانسور و حذف سکانس هایی از فیلم مجدد اکران عمومی شده اند، در ادامه به بررسی و معرفی فیلم های توقیف شده پس از انقلاب خواهیم پرداخت.
بیشتر بخوانید :
تاریخچه فیلم های توقیف شده سینمای ایران / صد سال سینما صد فیلم توقیفی / مجموعه اول
۱۱- مرگ یزدگرد
سال تولید : ۱۳۶۰
نویسنده و کارگردان : بهرام بیضایی
بازیگران : سوسن تسلیمی، مهدی هاشمی، امین تارخ، کریم اکبری مبارکه،علیرضا خمسه و ...
توضیحات :
بهرام بیضایی نمایشنامهٔ مرگ یزدگرد را سال ۱۳۵۸ نوشت و به نمایش درآورد و متنش را منتشر کرد و سال بعد نمایشنامه را به صورت کتابی جداگانه منتشر و سال ۱۳۶۰ آن را به صورت فیلم درآورد، این فیلم کارِ گروه فیلم لیسار است که با سرمایهٔ شبکه اول سیمای جمهوری اسلامی ایران تولید شده است، نخستین و واپسین نمایش همگانی فیلم در سال ۱۳۶۱ در نخستین جشنواره فیلم فجر بود.
خلاصه داستان :
موبد، سرکرده و سردار سپاه یزدگرد سوم در آسیابی نزدیک مرو گرد می آیند تا آسیابان، همسر و دختر او را به اتهام قتل پادشاه محاکمه کنند، روایت های آسیابان و همسر و دخترش با هم تعارض دارد : یکی می گوید پادشاه را به جرم تجاوز به همسرش کشته، دیگری می گوید جسدی که با جامه ی پادشاه بر میانه ی آسیاب افتاده آسیابان است که به دست پادشاه کشته شده تا همه تصور کنند که پادشاه مرده است، بیرون از آسیاب سپاه شاه مقتول با اعراب مسلمان درجنگ و گریزند، لحظه ای که داوری به پایان می رسد و صاحب منصبان سپاه حکم بر برائت آسیابان و خانواده اش می دهند سربازی خبر از پیشروی اعراب می آورد و همسر آسیابان می گوید که داوری به پایان نرسیده است و اینک داوران اصلی، با پرچم های سیاه، از راه می رسند.
۱۲- جایزه
سال تولید : ۱۳۶۱
نویسنده و کارگردان : علیرضا داوودنژاد
بازیگران : علی نصیریان، داوود رشیدی، جهانگیر فروهر و ...
این فیلم پس از یکسال توقیف در ۱ فروردین ۱۳۶۲ در سینماهای ایران اکران شده است.
یک کارمند آموزش پرورش بنام احمد مزرورقی برنده یک هواپیمای دوموتوره میشود، از آنجا که انتقال هواپیما به محل زندگی وی ناممکن است او با خانواده‌اش به تهران می‌آید ولی خرج زندگی و هزینه نگهداری هواپیما برایش زیاد است، مجبور میشود با خانواده‌اش تن به بازی در فیلم‌های تبلیغاتی بدهد و ...
۱۳- سفیر
نویسنده و کارگردان : فریبرز صالح
بازیگران : فرامرز قریبیان، جلال پیشواییان، کاظم افرند نیا، محمد تقی کهنموئی و ...
این فیلم با هزینه پانزده میلیون تومانی در سال ۱۳۶۱ به تهیه کنندگی بنیاد مستضعفان تولید شد و می توان به آن لقب سوپر پروداکشن داد و هیچ هنرپیشه زنی در این فیلم بازی نکرده است.
قیس بن مسهر با نامه‌ای از سوی حسین بن علی برای سلیمان بن صرد خزاعی راهی کوفه میشود که در راه توسط ماموران ابن زیاد والی کوفه دستگیر و به زندان می افتد، در زندان به وی گفته میشود که در صورت سخنرانی علیه حسین بن علی از زندان آزاد خواهد شد، وی با پذیرفتن این شرط به روی منبر رفته اما علیه یزید سخنرانی می کند و پس از این سخنرانی قیس به دستور ابن زیاد کشته می شود.
۱۴- برزخی ها
سال تولید : ۱۳۶۱
نویسنده و کارگردان : ایرج قادری
بازیگران : محمد علی فردین، ناصر ملک مطیعی، ایرج قادری، سعید راد، محمد علی کشاورز و ...
برزخی‌ها پس از انقلاب در سال ۱۳۶۱ با هشت میلیون تومان فروش رکورد فروش فیلم در ایران را شکست و بعد از مدتی از اکران برداشته شد و توقیف شد و پس از آن نیز محمدعلی فردین، ناصر ملک‌مطیعی ، ایرج قادری و سعید راد ممنوع از فعالیت شدند.
در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ گروهی مجرم عادی از زندان می‌گریزند، آنها که قصد دارند از کشور خارج شوند، در دهکده‌ای مرزی با مردی به نام سید یعقوب آشنا می‌شوند که می‌کوشد با اعمال و گفتارش زندانیان را از فرار بازدارد، آنها ابتدا موعظه‌های سید یعقوب را به ریشخند می‌گیرند، اما به مرور پس از تجاوز ارتش بیگانه به خاک میهن، تحت تأثیر فداکاری سید یعقوب و اهالی دهکده قرار می‌گیرند و از روستا دفاع می‌کنند و جان خود را از دست می‌دهند.
۱۵- حاجی واشنگتن
نویسنده و کارگردان : علی حاتمی
بازیگران : عزت الله انتظامی، اسماعیل محمدی و ...
حاجی واشنگتن فیلمی از علی حاتمی که در سال ۱۳۶۱ در ایران ساخته شد و همان سال توقیف شد و بعد از گذشت سال‌ها از زمان اولین نمایشش در اولین جشنوارهٔ فجر، در سال ۷۷ به نمایش عمومی درآمد، این فیلم داستان زندگی غم‌انگیز حسینقلی خان صدرالسلطنه نخستین سفیر ایران در بلاد «آمِریکا» را روایت می‌کند و باید در آمریکا ساخته می‌شد اما به دلیل مشکلات سیاسی دو کشور گروه سازنده ناچار شدند فیلم را در ایتالیا دنبال کنند.
شخصیت اصلی فیلم عزت الله انتظامی در نقش حسین قلی خان یا همان حاجی واشنگتن است، که موقعیت کمیکش در ابتدای فیلم، هرچه جلوتر می‌رود، تراژیک تر و غمبارتر میشود.
در سال ۱۳۰۶ هجری قمری حاج حسینقلی خان نوری صدرالسلطنه، از سوی ناصرالدین شاه با سمت نخستین ایلچی (سفیر) ایران در ایالات متحده آمریکا به همراه مترجمش میرزامحمود راهی آن دیار میشود، به دستور حسینقلی خان که از ملاقات با وزیر خارجه و رئیس‌جمهور وقت آمریکا ذوق زده شده، ساختمان بزرگی به عنوان سفارتخانه اجاره میشود و چند خدمتگزار نیز استخدام می‌شوند، حسینقلی خان و مترجمش از هتل پارادایز به آنجا نقل مکان می‌کنند و میرزامحمود که در واقع به منظور تحصیل طب با ایلچی همراه شده، حاج حسینقلی خان را که در سفارت هیچ مراجعه کننده‌ای ندارد ترک می‌کند و به دانشگاه می‌رود، به تدریج بودجه سفارتخانه قطع میشود و حاجی به ناچار خدمتگزاران را اخراج می‌کند، حاجی که از دوری دخترش سخت بی‌تاب است و احساس تنهایی می‌کند، رئیس‌جمهور را در لباس ساده یک کابوی در سفارتخانه می‌بیند و پذیرایی کاملی از او می‌کند و گزارش این دیدار را با جزئیات ثبت می‌کند، اما در پایان درمی‌یابد که رئیس‌جمهور پس از پایان دوره ریاست جمهوری‌اش انتخابات را به رقیب واگذار کرده و حالا کشاورزی است که به دلیل علاقه به پسته ایرانی، آمده تا روش کاشت و برداشت آن را از حاجی بپرسد، مراجعه‌کننده بعدی سفارتخانه یک سرخ‌پوست فراری است که برای پناهنده شدن به حاجی روی آورده‌است، حاجی زیر فشار دولت آمریکا و نیز میرزامحمود که ادامه تحصیلش را به دلیل رفتار حاجی در خطر دیده، قرار می‌گیرد؛ اما تسلیم نمی‌شود و سرانجام با فراخوانده شدن حاجی به وطن، مأموریت اولین سفیر تحقیرشده ای که خود را یک تبعیدی به مکانی دور از کشور می‌پندارد، به پایان می‌رسد و در تهران مقامی تازه برای حاجی در نظر گرفته شده است.
۱۶- صف
سال تولید : ۱۳۶۳
نویسنده و کارگردان : علی اصغر عسگریان
بازیگران : عنایت الله شفیعی، حسین ایری، حسن پور شیرازی، منوچهر حامدی و ...
کشتی گیر جوانی به نام عظیم آرزو دارد در مسابقات بین المللی کشتی بر سکوی قهرمانی بایستد و از موقعیت به دست آمده استفاده و از بالای سکو برضد نظام سلطنتی افشاگری کند، او پس از انقلاب و با آغاز جنگ ایران و عراق به جبهه می رود و معلول می شود.
۱۷- باشو غریبه کوچک
سال تولید : ۱۳۶۴
کارگردان : بهرام بیضایی
بازیگران : سوسن تسلیمی، عدنان عفراویان، پرویز پور حسینی، فرخ لقا هوشمند، اکبر دودکار و ...
باشو، غریبهٔ کوچک در رأی‌گیری‌های گوناگونی بهترین فیلم تاریخ سینمای ایران شناخته شده‌است، این فیلم در سال ۱۳۶۹ پس از پنج سال توقیف بر پرده رفت و پس از سه دهه از ساخت در بهار۱۳۹۴ نیز هم دوباره اکران شد.
خلاصه داستان :
داستان پسری جنوبی و جنگ‌زده را روایت می‌کند که در فرار از جنگ ایران و عراق، به طور اتفاقی به شمال ایران می‌رسد و زنی گیلانی او را پناه می‌دهد.
۱۸- جعفر خان از فرنگ برگشته
سال تولید : ۱۳۶۶
نویسنده و کارگردان : علی حاتمی
بازیگران : عزت الله انتظامی، محمد علی کشاورز، حسین سرشار، ایرج راد، رصا ارحام صدر و ...
توضیحات :
این فیلم بر اساس نمایشنامه جعفرخان از فرنگ آمده نوشته حسن مقدم بازنویسی شده است، گرچه خط داستان و شخصیت‌ها همان است اما نمایشنامه مقدم و فیلمنامه حاتمی تفاوت هایی دارد، جای شخصیت‌های مثبت و منفی با هم عوض میشود، زمان نوشتن نمایشنامه اواخر دوره قاجار ولی زمانی که فیلم نشان می‌دهد اواخر دوران پهلوی است و در نمایشنامه جعفرخان شخصیتی تحصیل‌کرده، مبادی آداب معاشرت، آشنا به بهداشت فردی و داناست و در مقابل اعضای خانواده‌اش در ایران افرادی بی‌سواد، خرافاتی، دور از بهداشت و نادان هستند، اما در فیلم، جعفر خان شخصیتی غرب‌زده، بی‌عاطفه، بی‌ریشه، خیالاتی و نادان است، اما خانواده‌اش در ایران که در میان آنها فرنگ رفته‌های دیگری هم وجود دارد افرادی هستند ریشه‌دار، پرعاطفه و دانا.
جعفر خان، فرزند حاج اکبر، از فرنگ بازمی گردد و پدر با دیدن سر و وضع نامتعارف او در می یابد که باید خود را به آب و آتش بزند تا بتواند از جعفر همانی بسازد که می خواهد، کوشش پدر ناموفق می ماند زیرا ...
۱۹- باد سرخ
سال تولید : ۱۳۶۷
نویسنده و کارگردان : جمشید ملک پور
بازیگران : جهانگیر الماسی، فیروز بهجت محمدی، جعفر والی، حسین کسبیان و ...
نخلو همسر جوانش، شروه، را در جزیره می گذارد و خود برای تأمین معاش خانواده راهی بنادر آن سوی آب می شود و به خانه باز می گردد، شروه تلاش می کند او را از دست بادهای مرموز برهاند و بابای زار جزیره به شروه می گوید برای بیرون راندن باد سرخ از تن نخلو لحظه به لحظه بدتر می شود، این بار بابای زار پیشنهاد می کند شروه بچه ای را که آبستن است در دریا سقط کند و پس از سقط کردن بچه حال شروه نیز مثل نخلو می شود.
۲۰- مشق شب
نویسنده و کارگردان : عباس کیارستمی
بازیگران : بابک احمدپور، فرهنگ اخوان، محمدرضا نعمت‌زاده و ...
این فیلم تحقیقی است مصور درباره تکالیف شب بچه ها، فیلم از زبان خود بچه ها به طرح این موضوع می پردازد و بی اطلاعی آنها از روش های جدید تدریس و سیاست های آموزشی در مدارس، مهمترین مسائل در این زمینه هستند که در فیلم مطرح می شوند.
