به گزارش سلام نو به نقل از تریپ یار، کاروانسرای خانات بزرگترین کاروانسرای درون شهری تهران بوده است.این کاروانسرا در اواخر دوران ناصرالدین شاه قاجار بنا شده است و نزدیک به دو قرن قدمت دارد. معماری آن به شیوهٔ آجر کاری است و دارای دو بخش حیاط و راهروی ورودی است.
عمارت کاروانسرای خانات، بزرگترین بنا در نوع خود در داخل بافت مرکزی شهر تهران و همچنین داخل بافت تاریخی بوده که فاقد حریم مصوب می باشد.
این مکان به علت آتش سوزی سال ۱۳۵۷ بلااستفاده بود و در نهایت در اسفند ماه سال ۱۳۸۸ جهت برپایی جشن نوروزی بازگشایی مجدد شد.
کاروانسرای خانات در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است و اکنون از این مکان به عنوان بورس خشکبار استفاده می شود.
کاروانسرای خانات با قدمتی بیش از یک قرن، از نخستین کاروانسراهای درون شهری تهران بود که بدون هیچ گونه تخریب و ویرانی با مرمت و بازسازی مالکان شخصی همچنان به حیات خود ادامه می دهد.
درمورد وجه تسمیه کاروانسرا به اسم خانات شاید بتوان گفت وجه تسمیه آن به دلیل وجود حجره های زیاد کاروانسرا باشد زیرا که خان به معنای حجره است و خانات نیز به معنی حجرات می باشد.
لازم بذکر است در نقشه تهران که در سال ۱۳۰۹ ه ق توسط نجم الملک تهیه شده، عمارت این کاروانسرا وجود دارد.
کاروانسرای خانات حدود ده هزار مترمربع وسعت دارد و ۱۸۰ سال از عمر آن میگذرد.
کاروانسرای خانات در خارج از باروی صفوی شهر تهران در کنار راهی که از دروازه حضرت عبدالعظیم (ع) به شهر ری می رفت قرار داشت موقعیتی که در اثر توسعه شهر تهران در سال ۱۲۸۵ هجری قمری داخل محدوده شهر قاجار شد.
کاروانسرای خانات در زمینی به اضلاع چهارگوشه غیر متقارن قرار گرفته است.
صحن بنا از محوطه ای چهارگوش و متقارن شکل گرفته و به این ترتیب قناصی زمین از دید بازدیدکنندگان پنهان مانده است.
در صحن بنا حجره های متقارن با تعداد ۵۲ واحد، در هر ضلع ۱۳ حجره استقرار یافته است صحن دارای دو ایوان است.
ورودی اصلی با دالانی که در اطراف ان حجره های بزرگی قرار دارند به بازار امین السطان راه دارد.
خیابان امیر کبیر و خیابان ری و خیابان مولوی و خیابان وحدت اسلامی اضلاع حصار تهران را در جهات اربعه تشکیل می دادند و در این زمان حصار قدیمی تهران خراب و حصار جدیدی ناصری گرداگرد آن ساخته شد و بدین ترتیب ضلع جنوبی حصار از خیابان مولوی به خیابان شوش تغییر کرد و با توسعه شهر کاروانسرای خانات داخل تهران افتاد.
اراضی آن محدوده در سال های پایانی دوره ناصری تا اواخر قاجار به امین السلطان تعلق داشت. (صدر اعظم پادشاهان ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه و محمد علی شاه) کاروانسرای خانات در همین اراضی و ضلع شرقی میدان امین السلطان احداث گردید.
کاروانسرای خانات توسط موسی خان امین الملک در سال ۱۳۲۹ هجری قمری به آقای حاج سید علی اردهالی واگذار گردید و بعد از آن تاریخ تاکنون در مالکیت این خانواده باقی مانده است. در سال ۱۳۵۷ در آتش سوزی سوخت و چند سال بعددر مهرماه سال ۱۳۸۲، کاروانسرای خانات به عنوان بخشی از تاریخ پایتخت که یادآور دوران پرشکوه رونق بازرگانی بود به پیشنهاد سازمان میراث فرهنگی در آثار ملی به ثبت رسید و مرمت و بازسازی کاروانسرا با پیشنهاد خانواده اردهالی یکی از مالکان خصوصی کاروانسرا که مدیریت آن مکان را بر عهده دارد و تحت حمایت شهرداری منطقه ۱۲ و سازمان میراث فرهنگی در اواخر خرداد ۱۳۸۲ آغاز و در اسفند ۱۳۸۷ به انجام رسید.
بعد از ثبت جهانی نوروز در سال ۱۳۸۸ با همکاری سازمان میراث فرهنگی و شهرداری منطقه ۱۲، برای نخستین بار جشن ملی عید نوروز به مدت دو سال (سال های ۸۹ و ۹۰) در این کاروانسرا برپا شد.
شهرداری تورهای گردشگری را برای بازدید به این مکان می آورد. اردهالی همچنین بعد از بازسازی کاروانسرا، سفره خانه ای به سبک و سیاق قدیم در این مکان برپاکرد در سفره خانه، برنامه های قصه گویی و نقالی قرارداد.
محوطه زیبای کاروانسرای خانات با الگوی برگرفته طرح های باغ ایرانی فضای مناسبی را برای برگزاری مراسم آئین های ملی، مذهبی را ایجاد نموده و سفره خانه سنتی در ضلع جنوب شرقی آن قرار دارد.
فضای بیرونی کاروانسرای خانات که ایوان بیرونی اطراف دیوارهای کاروانسرا را تشکیل میداد، اکنون تبدیل به دکانهای فروش حبوبات و گیاهان دارویی و ادویه شده است. شیروانی های فلزی و تغییراتی که در فضای بیرونی انجام شده معماری بیرونی کاروانسرا را از میان برده است و تنها فضای داخلی کاروانسرا بازسازی و احیا شده است.
کاروانسرای خانات در همهمه این شهر جان سالم به در برد. آنها که بر سر جنگ خروس ها شرط می بستند ورودی کاروانسرا را تخلیه کردند و از کوچه مرغی ها هم دیگر خبری نیست.
در حال حاضر کاروانسرای خانات مانند گوهری تابناک به عنوان مکمل مجموعه تاریخی بازار تهران و یادگاری ارزنده دوران سربلندی و شکوه معماری ایران در مرکز تاریخی شهر تهران می درخشد تا به عنوان یادگاری از گذشته شهر که ضمن حفظ هویت تاریخی و معماری زیبای ایرانی، مرکز تجاری فرهنگی با عرضه هنرهای دستی، اقدام گردشگری، سوغات و ایجاد بازارچه و جمعه بازار صنایع دستی، عتیقه جات و هنرهای تجسمی مورد استفاده قرار گیرد.
وضعیت امنیتی منطقه:
داخل این کاروانسرا و رستوران امن است ولی در منطقه نا امن تهران واقع است. بنابراین مراقب اموال خود باشید اگر با خودرو شخصی میروید از پارکینگ این مکان استفاده کنید و بیرون پارک نکنید.
نظر شما