سلام نو – محمدعلی صف‌آرا: در حالی که توجه همه مردم به مسائل و مشکلات یارانه بود برخی نمایندگان مجلس طرحی را تحت عنوان «استفاده بهینه از اشیاء باستانی و گنج‌ها» مطرح کردند، طرحی که تعجب تمام علاقه‌مندان به میراث فرهنگی را در پی داشت.
ماجرای این طرح چیست؟ ۴۶ نماینده مجلس با ارائه این طرح خواهان این هستند تا ضمن حفظ اشیاء تاریخی، اشتغال‌زایی هم رخ دهد. مشکل اصلی این جا است که بند سوم این طرح وزارت میراث فرهنگی را موظف می‌کند که برای دارندگان مدرک فوق لیسانس یا دکترای رشته باستان‌شناسی یا تاریخ و رشته‌های مشابه یا پروانه مسؤولیت فنی باستان‌شناسی صادر کند.
نصرالله پژمانفر، نایب رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس و تدوین کننده اصلی طرح گفته هدف اش از تدوین این طرح، جلوگیری از فساد بوده است. این در حالی است که مخالفان این طرح را گسترش دهنده قاچاق اشیاء عتیقه و در تعارض با قوانین فعلی کشور می‌دانند.
مسئولین سابق میراث فرهنگی کشور نیز مخالفت جدی با این طرح داشتند. سید محمد بهشتی در اظهار نظری تند مدعی شد که حفاران غیرمجاز و قاچاقچیان یا به مجلس نفوذ کرده‌اند یا موفق شده اند که نمایندگان را تحت‌تاثیر خواسته‌های نامشروع خود قرار دهند.
البته مطرح شدن این طرح برای علاقه‌مندان حوزه میراث فرهنگی چندان بی‌سابقه نبود. سال ۱۳۸۹ بود که حمید بقایی، رییس وقت سازمان میراث فرهنگی پیشنهاد راه اندازی بازار خرید و فروش اشیاء تاریخی در جزیره کیش و قشم را داد. به نظر می‌رسد طرح بقایی در مجلس جدید باز تولید شده و با همان نگاه می‌خواهد ایران را به هاب منطقه‌ای خرید و فروش آثار باستانی تبدیل کند.
طرح حراج اشیاء تاریخی به حیثیت کشور ضربه زد
اردشیر اروجی، مدیرکل سابق آمار و برنامه‌ریزی سازمان وقت میراث فرهنگی و گردشگری، در گفت‌وگو با سلام نو طرح «استفاده بهینه از اشیاء باستانی و گنج‌ها» را ناپخته و آسیب‌زا دانست و تاکید کرد که این طرح از یک سو به میراث آیندگان ضربه می‌زند و از طرف دیگر برند گردشگری ایران را تخریب می‌کند.
این کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری با بیان این که طرح مطرح شده در مجلس شورای اسلامی واقعا ناپخته بود گفت: اگر قرار بر مطرح کردن چنین طرحی بود باید ابتدا با کارشناسان میراث فرهنگی مشورت شده و آسیب‌های طرح شناسایی می‌شد. البته وقتی طرح تخصصی مربوط به یک دستگاه بدون اطلاع و مشورت آن دستگاه طرح می‌شود به طور طبیعی باید انتظار ناپختگی را نیز داشت. حتی وزیر میراث فرهنگی نیز گفت که از طرح خبر نداشته و از طریق رسانه‌ها از آن مطلع شده است.
وی با اشاره به اینکه نمایندگان می‌گویند که از مطرح کردن چنین طرحی نیت خیر داشتند، ادامه داد: برخی از امضا کنندگان طرح از حامیان میراث فرهنگی بودند و برخی نیز بعد از این که متوجه اشکالات شدند امضای خود را پس گرفتند.
اروجی با تاکید بر اینکه طرح استفاده بهینه از اشیاء باستانی و گنج‌ها آسیب‌های زیادی به میراث فرهنگی می‌زند و فضایی که ایجاد شده به حق است، ادامه داد: البته شاید بعضی از مسائلی که در بین عموم مردم مطرح می‌شود درست نباشد، اما باید اذعان کرد که این طرح زمینه تجاوز به محوطه‌ها و اشیا تاریخی را فراهم می‌کند و کنترل این تجاوزها بسیار مشکل خواهد شد.
وی با اشاره به سابقه گنج‌یابی در ایران گفت: از زمان قاجار قراردهایی مبنی حفاری تجاری در کشور ما مطرح بود، اما پس از انقلاب، شورای انقلاب اسلامی منع حفاری تجاری را اعلام کرد. حالا چطور شده است که این بحث به شکل دیگری می‌خواهد باز شود؟ این طرح پر از نکات منفی است و محل سواستفاده قرار خواهد گرفت. خیلی از کسانی که از این طرح خوشحال شدند حفاران و قاچاقچیان عتیقه هستند.
این کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به اینکه تمام نهادهای مرتبط مسائل میراث فرهنگی به این طرح اعتراض کردند، گفت: معاون وزیر گردشگری و میراث فرهنگی هم از مجلس خواست که این طرح را کنار بگذارد. واقعا بهتر بود این طرح مطرح نشود چون مطرح شدن این طرح به خودی خود به ضرر حیثیت فرهنگی کشور است و تا همین‌جا هم آسیب‌های داخلی و خارجی خود را زده است.
وی با اشاره به قوانین بین‌الملل درباره میراث تاریخی کشورها گفت: بر اساس قواعد یونسکو وقتی اشیاء تاریخی یک کشور به کشور ثالث می‌رسند و کشف می‌شود آن اشیاء به کشور مبدا باز گردانده می‌شوند. به طور نمونه در زمان حمله عراق به کویت اشیاء تاریخی بسیاری از کویت به ایران قاچاق شد که همه آن‌ها پس از کشف به کویت باز گردانده شد. در چنین فضایی طرح چنین قوانینی از کجا پیدا شده است؟
اروجی در ادامه با تاکید بر سابقه تاریخی ایران ادامه داد: ایران را به خاصر لایه‌های متفاوت تاریخی بهشت باستان‌شناسی می‌نامند. این لایه‌های متفاوت مثل یک کتاب‌خانه عظیم است که باید توسط کارشناسان خبره کشف و بررسی شود، نه گنج‌یاب‌ها و قاچاق‌چی‌ها!
حفظ اشیاء تاریخی درآمدزاست نه حراج آن‌ها!
این کارشناس میراث فرهنگی با تاکید بر اینکه جنبه‌های درآمدزایی این طرح محقق نمی‌شود، گفت: راهی که در این طرح رفته شده ارز آوری ندارد و آن‌هایی که دنبال کسب درآمد از این طرح برای ایران هستند باید بدانند که راه را اشتباه رفتند. راه کسب درآمد از میراث فرهنگی این است که به آن توجه کنید تا گردشگر برای دیدن آن به کشور شما بیاید.
وی در ادامه به عواقب عمیق فرهنگی چنین طرحی اشاره کرد و گفت: باید از طراحان چنین طرحی پرسید که ما جواب نسل آینده را چه خواهیم داد؟ آن‌ها باید به چه افتخار کنند؟ کدام خانواده‌ای برای کسب درآمد چوب حراج به سرمایه‌های خود می‌زند؟ آیا باید با این اقدامات لعنت نسل آینده را برای خود بخریم؟ مگر ما حقانیت خود در خلیج فارس را با میراث فرهنگی اثبات نکردیم؟
نباید بگذاریم حفاری‌های غیرمجاز هویت ایرانی و اسلامی خوزستان را تخریب کنند
اورجی اما مصائب میراث فرهنگی و تاریخی ایران در همین مسئله خلاصه نداسنت و با اشاره به مشکلات خوزستان گفت: اخیرا در خوزستان حفاری‌های غیرمجاز شدت یافته و در کنار آن برای جاده زدن آثار تاریخی را با لدر تخریب می‌کنند.. انگار دست‌هایی در کار است که می‌خواهد هویت تاریخی و فرهنگی خوزستان را از ایران بگیرد. نباید بگذاریم چنین اتفاقی رخ دهد و باید هویت ایرانی - اسلامی خوزستان را حفظ کرد.
وی ادامه داد: حفظ این هویت در گرو حفظ میراث فرهنگی و تاریخی کشور است. این مسئله حتی از منظر امنیتی هم مهم است چون این آثار گواه پیوند عمیق و قدیم خوزستان و ایران است. از تمدن ایلام تا دانشگاه جندی شاپور همه و همه در خوزستان است و باید به فکر آن باشیم. اگر هویت تاریخی از خوزستان گرفته شود چطور می‌خواهیم از آن دفاع کنیم؟
این کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری ادامه داد: طرح مجلس آیندگان را بی‌دفاع می‌کند، باعث ضد تبلیغات رسانه‌های خارجی علیه ایران می‌شود و با ضربه زدن به حیثیت فرهنگی و گردشگری کشور همه‌ی تلاش‌های فعالین این حوزه را خنثی می‌کند.
طرح حراج اشیاء تاریخی به برند گردشگری ایران ضربه زد
اروجی با اشاره به اینکه هر کشوری در گردشگری برند خاص خود را دارد گفت: برند ایران در تمام این سال‌ها یک برند تاریخی و فرهنگی بوده و ما نباید این برند را با اقدامات این چنینی خراب کنیم. هفت تمدن کهن در تاریخ جهان داریم که امروز نماینده زنده دارند که ایران یکی از آن نمایندگان است.
وی ادامه داد: در نتیجه باید گفت که طرح مطرح شده توسط مجلس نه تنها به میراث فرهنگی کشور ضربه می‌زند، بلکه در بحث گردشگری هم به ضرر ایران است و برند گردشگری کشور را تخریب می‌کند. وقتی چنین طرحی مطرح می‌شود این سوال برای علاقمندان به ایران به وجود می‌آید کشوری که ادعای فرهنگ و تاریخ دارد می‌خواهد تبدیل به هاب فروش اشیاء تاریخی شود؟
این کارشناس میراث فرهنگی ادامه داد: پس باید گفت که این طرح ضربه‌ای کاری به زحمات کارشناسان گردشگری می‌زند. متاسفانه باید گفت بعد از تلاش و تبلیغات بسیار فعالین گردشگری این طرح تبدیل به یک ضد تبلیغ شد و به برند گردشگری ایران آسیب زد.
در تمام این سال‌ها از برنامه ریزی برای گردشگری غافل شدیم
اروجی با اشاره به ضعف‌های ایران در حوزه گردشگری گفت: در دوران کرونا هیچ کاری در حوزه برنامه ریزی برای توسعه گردشگری نشد. ما امروز در زمینه حمل و نقل، به خصوص حمل و نقل هوایی مشکل داریم. شما به فرودگاه‌های ترکیه و امارات نگاه کنید و بعد فرودگاه‌های ما را نگاه کنید. از نظر ریلی ناوگان ریلی ما بسیار عقب افتاده است و قابل قیاس با قطارهای خارج از ایران نیست. از نظر جاده‌ای هم که مشکل تعدد تصادفات جاده‌ای مواجه هستیم. از نظر دریایی هم عقب هستیم، هرچند اقدامات اندکی در زمینه اتوبوس دریایی شد.
وی ادامه داد: مسئله بعدی هتل‌ها و اقامتگاه‌های ایران است. پس از امضای برجام موجی از گردشگر روانه ایران شد و هتل‌ها به سرعت پر شدند و ما با مشکل کمبود جا مواجه شدیم. در این فاصله هیچ هتلی احداث نشد و تا امروز هم هیچ کار بزرگ و مهمی نشد.
این کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به این که حل تمام این مشکلات به برنامه ریزی کلان نیاز داشت که منجر به برنامه‌های اجرایی شود گفت: متاسفانه در تمام این سال‌ها چنین نشد و فرصت‌ها از دست رفت.
بازاریابی باعث رونق دو چندان گردشگری می‌شود
اروجی ضعف دیگر ایران در گردشگری را بی‌توجهی به بازاریابی دانست و گفت: مسئله بعد سرمایه‌گذاری روی تبلیغات و بازاریابی است. امروز بوستان، گلستان، رباعیات خیام و شاهنامه در بسیاری از کتابخانه‌های دنیا وجود دارد، اما سال‌ها است که در این زمینه اقدام جدیدی نشده است. بزرگداشت‌های حافظ، سعدی، فردوسی و مولوی سال‌ها است که به شکل جدی برگزار نمی‌شود.
وی ادامه داد: این در حالی است که برخی کشورهای همسایه که تاریخ و فرهنگ مشترکی با ما دارند به شکل جدی در حال گرامیداشت این شخصیت‌ها هستند. این ایران بود که نوروز را ثبت جهانی کرد، اما کشورهای دیگر نوروز را با شکوه‌تر برگزار کردند و از نظر گردشگری آن را به نفع خود برداشت کردند.
این کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری افزود: ماجرای ثبت مشاهیر ایران به نام دیگر کشورها هم که داستان مشهوری است که همه از آن مطلع هستیم. ایران نباید از ثبت این مشاهیر کوتاه بیاید و باید روی ثبت آن‌ها پافشاری کند. نگاه کنید که ترکیه با مولوی و آذربایجان با نظامی گنجوی چه کردند. ما با عطار چه کردیم؟ عطاری که مولوی درباره او می‌گوید هفت شهر عشق را عطار گشت! ما درباره مقبره عطار چه کردیم؟
اروجی مشکل دیگر ایران در حوزه گردشگری را مسائل سیاسی دانست گفت: باید فکری به حال حل مشکلات سیاسی با دنیا کرد. از یک طرف بسیاری از کشورها ما را در لیست قرمز خود قرار داده‌اند و خدمات بیمه‌ای برای سفر به ایران ارائه نمی‌دهند. از طرف دیگر نوسازی ناوگان هوایی ما نیاز به تعامل جدی با دنیا دارد و نمی‌شود انتظار خودکفایی در این بحث را داشت.
نظرات