فرهنگ و هنر: جن نام گروهی از موجودات فراطبیعی است که با توجه به آیات قرآنی که به آن اشاره شده است ماهیت واقعی دارد. اما خرافات زیادی در مورد جن وجود دارد که نمی توان آنها را ثابت کرد.
در دیدگاه کلی کلمه جن به هر موجود ماوراءطبیعه ای که انسان توانایی دیدن آن را ندارد، اطلاق می شود. بر اساس تصور برخی از مردم، جن ها به گروهی از موجودات زنده ای گفته می شود که دارای احساسات و تفکر هستند، معمولاً قابل رویت توسط انظار عمومی نمی باشند و هزاران سال پیش از خلقت بشر از آتش خلق شده اند.
جن در لغت به معنای«مستور و پوشیده» است، همان گونه که بچه در رحم را «جنین» گویند،«جنّت» نیز اشاره به باغی است که درختان آن مانع از به چشم آمدن زمینش می گردد. شاید دلیل شک و تردید در وجود جن نیز همان مستور و پنهان بودنش از انظار و حسّ بشری است که علت آن در ذات خلقتش نهفته است.
واژه جن در قرآن
جن در عرف قرآن موجودی است با شعور و اراده که به اقتضای طبیعتش از حواس بشر پوشیده می باشد و در شرایط عادی، قابل درک حسی نیست. او مانند انسان، مکلف است و در آخرت برانگیخته می شود. او می تواند مطیع یا عاصی، مؤمن یا مشرک و ... باشد زیرا:
- سی و چهار بار نام جنّ در قرآن کریم آورده شده است.
- هفتاد و دومین سوره قرآن به نام این موجود است:«قل اوحی الی انّه استمع نفر من الجنّ…».(سوره جن، آیه ۱)
- احادیث و روایات فراوانی از پیامبر اکرم (ص)، حضرت علی(ع) و امامان در این خصوص وجود دارد.
- توسط بسیاری از انسان ها رؤیت شده اند.
برخی از آیات قرآن که کلمه جن در آن به کار رفته است عبارتند از :
۱. وَأَنَّهُ کَانَ رِجَالٌ مِّنَ الْإِنسِ یَعُوذُونَ بِرِجَالٍ مِّنَ الْجِنِّ فَزَادُوهُمْ رَهَقًا، (سوره جن، آیه ۶)؛ آنها با بعضی انسان ها ارتباط برقرار می کردند و با آگاهی محدودی که نسبت به بعضی از اسرار نهائی داشتند ، به اغوای انسانها می پرداختند
۲. وَأَنَّا مِنَّا الصَّالِحُونَ وَمِنَّا دُونَ ذَلِکَ کُنَّا طَرَائِقَ قِدَدًا، ( سوره جن، آیه ۱۱)؛ گروهی از آنها مۆمن صالح و گروهی کافرند .
۳. قَالَ عِفْریتٌ مِّنَ الْجِنِّ أَنَا آتِیکَ بِهِ قَبْلَ أَن تَقُومَ مِن مَّقَامِکَ وَإِنِّی عَلَیْهِ لَقَوِیٌّ أَمِینٌ، ( سوره نمل، آیه ۳۹) ؛ عفریتی از جنّ گفت:«من آن را پیش از آنکه از مجلس خود برخیزی برای تو میآورم و بر این [کار] سخت توانا و مورد اعتمادم.»! در میان آنها افرادی یافت می شوند که از قدرت زیادی برخوردارند، همانگونه که در میان انسانها نیز چنین است
۴. وَخَلَقَ الْجَانَّ مِن مَّارِجٍ مِّن نَّارٍ، ( سوره الرحمن، آیه ۱۵)؛ موجودی است که از شعله آتش آفریده شده، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.
۵. وأَنَّا کُنَّا نَقْعُدُ مِنْهَا مَقَاعِدَ لِلسَّمْعِ فَمَن یَسْتَمِعِ الْآنَ یَجِدْ لَهُ شِهَابًا رَّصَدًا، ( سوره جن، آیه ۹)؛ آنها قدرت نفوذ در آسمان ها و خبرگیری و استراق سمع داشتند، و بعداً ممنوع شدند.
۶. دارای علم و ادراک و تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال است. (آیات مختلف سوره جن)
۷. وَأَمَّا الْقَاسِطُونَ فَکَانُوا لِجَهَنَّمَ حَطَبًا، ( سوره جن، آیه ۱۵)؛ آنها دارای حشر و نشر و معادند .
۸. و جعلوا لله شرکاء الجنّ و خلقهم ...، (سوره انعام، آیه ۱۰۰)؛ و برای خداوند[مشرکان] از جن شریکانی قرار دادند و حال آنکه جن را خدا آفریده است.
ماهیت جن :
خلقت جن از آتش است اما نه آتش شناخته شده بلکه سخن از نوعی آتش است برای اینکه گفته شده نار و به همین جهت مراد آتش معمولی نیست. خداوند در این مورد با اشاره به دو نوع از مرحله خلقت جن اشاره کرده است :
وَ خَلَقَ الْجَانَّ مِنْ مارِجٍ مِنْ نارٍ،(سوره الرحمن، آیه ۱۵)؛ و جنّ را از شعله های مختلط و متحرّک آتش خلق کرد.
وَ الْجَانَّ خَلَقْناهُ مِنْ قَبْلُ مِنْ نارِ السَّمُومِ، (سوره حجر، آیه۲۷)؛ و جن را پیش از آن، از آتش گرم و سوزان خلق کردیم.
یک مرحله مارج و دیگری نار است. مارج به معنای اختلاط شعله های آتش است و به تصور برخی افراد به معنی تحرک نیز است به همین دلیل به شعله های بی دود نیز تفسیر کرده اند. مارج مرحله دیگر از نار است و نار خودش قابل رویت است ولی مارج محصول نادیدنی از آتش است که همان انرژی حاصله از آتش است که حرکت کننده و نفوذ کننده و همراه با ارتعاش است یا همان امواج حرارتی یا چیزی حاصل از امواج حرارتی است .
جن و شیاطین انسان نیستند که قابل مشاهده و دارای جسم باشند و مانند انسان ها و حیوانات در دنیا رفت و آمد کنند، بلکه آنها اجسامی هستند که توانایی شکل گیری در اجسام مختلف را دارند، همچنین دارای عقل، فهم و قدرت هستند که می توانند کارهای سخت و طاقت فرسا را انجام دهند.
آفرینش جن پیش از انسان
چرا در قرآن کلمه جن مقدم بر نام انسان ذکر شده است؟
وَ الْجَانَّ خَلَقْناهُ مِنْ قَبْلُ مِنْ نارِ السَّمُومِ:ما جن را پیش از آن (پیش از آفرینش انسان) از آتش سوزان آفریدیم".( سوره حجر آیه ۲۷)
«جنیان همچون انسان ها، دسته دسته به دنیا آمده و بعد به جهان آخرت خواهند رفت».(سوره فصلت، آیه ۲۵)
آنها نیز نر و ماده دارند.(سوره جن، آیه ۶)
تعداد جنیان بیش از آدمیان است.(سوره انعام، آیه ۱۲۸)
با اینکه از آیات قرآن به خوبی استفاده می شود که انسان ها برتر از طائفه جن هستند، با این حال نام آنها را در آیه فوق بر" انسان" مقدم داشته شده است، ظاهرا این امر به خاطر آن است که آفرینش آنها قبل از آفرینش انسان می باشد..
نکات مختلفی که می توان درباره جن از آیات قرآنی استنباط کرد:
«جن» چنان که از مفهوم لغوی این کلمه به دست آمد موجودی است ناپیدا که مشخصات زیادی در قرآن برای او ذکر شده، از جمله اینکه:
۱. آنها قدرت بر انجام بعضی کارهای مورد نیاز انسان دارند؛ وَ مِنَ الْجِنِّ مَنْ یَعْمَلُ بَیْنَ یَدَیْهِ بِإِذْنِ رَبِّهِ ... یَعْمَلُونَ لَهُ ما یَشاءُ مِنْ مَحارِیبَ وَ تَماثِیلَ وَ جِفانٍ کَالْجَوابِ؛ " گروهی از جن پیش روی سلیمان به اذن پروردگار کار می کردند، و برای او معبدها، تمثالها، و ظروف بزرگ غذا تهیه می کردند،(سبا ۱۲- ۱۳).
۲. آنها دارای حشر و نشر و معادند؛ أَمَّا الْقاسِطُونَ فَکانُوا لِجَهَنَّمَ حَطَباً ،(جن ۱۵).
۳.موجودی است که از شعله آتش آفریده شده، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است؛ وَ خَلَقَ الْجَانَّ مِنْ مارِجٍ مِنْ نارٍ، (الرحمن- ۱۵)
۴. آنها قدرت نفوذ در آسمانها و خبرگیری و استراق سمع داشتند، و بعدا ممنوع شدند؛ وَ أَنَّا کُنَّا نَقْعُدُ مِنْها مَقاعِدَ لِلسَّمْعِ فَمَنْ یَسْتَمِعِ الْآنَ یَجِدْ لَهُ شِهاباً رَصَداً، (جن ۹).
۵. آنها با بعضی انسانها ارتباط برقرار می کردند و با آگاهی محدودی که نسبت به بعضی از اسرار نهانی داشتند به اغوای انسانها می پرداختند؛ وَ أَنَّهُ کانَ رِجالٌ مِنَ الْإِنْسِ یَعُوذُونَ بِرِجالٍ مِنَ الْجِنِّ فَزادُوهُمْ رَهَقاً، (جن ۶).
۶. دارای تکلیف و مسئولیت است (آیات سوره جن و سوره الرحمن ).
۷. در میان آنها افرادی یافت می شوند که از قدرت زیادی برخوردارند، همانگونه که در میان انسانها نیز چنین است؛ قالَ عِفْرِیتٌ مِنَ الْجِنِّ أَنَا آتِیکَ بِهِ قَبْلَ أَنْ تَقُومَ مِنْ مَقامِکَ)" یکی از گردنکشان جن به سلیمان گفت من تخت ملکه سبا را پیش از آنکه از جای برخیزی از سرزمین او به اینجا می آورم"، (نمل ۳۹).
۸.دارای علم و ادراک و تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال است، (آیات مختلف سوره جن).
۹. گروهی از آنها مؤمن صالح و گروهی کافرند؛ وَ أَنَّا مِنَّا الصَّالِحُونَ وَ مِنَّا دُونَ ذلِکَ، (جن ۱۱).
خرافه‌های جن
با اینکه در قرآن و احادیث بارها درباره این موجو ناپیدا سخن گفته شده است، مردم عوام و ناآگاه خرافات زیادی درباره آن نقل می کنندکه با عقل و منطق سازگار نمی باشد، به همین دلیل زمانی که حرفی از جن زده می شود مشتی از خرافات برای مردم تداعی می شود که در تصور آنها جن دارای ظاهر عجیب و غریب است، کینه توز و بدرفتار است که با ریخته شدن آب داغ، خانه را به آتش می کشد و یا موهوماتی از این قبیل که در میان مردم عادی ترویج شده است.
به طور کلی موجودی که ماهیت فیزیکی ندارد را نمی توان از بین برد زیرا جن دارای جسم نیست و با توجه به آیات ذکر شده ، جن موجودی از آتش است که از جنس اتش عنصری نیست زیرا دارای گرما نمی باشد.
قرآن جن را با ویژگی های مذکور معرفی می کند و هیچ دلیل عقلانی برای نفی آن وجود ندارد. به همین دلیل نمی توان وجود آن را نفی کرد اما نباید به خرافات و شایعات را در این زمینه پذیرفت.
نظر شما