فرهنگ و هنر: تکلیف شرعی نماز قضای والدین چیست و خواندن نماز قضای پدر و مادر فوت شده بر عهده چه کسی می باشد؟ پاسخ کامل سوالات را در زمینه احکام نماز قضای والدین در ادامه خواهیم داد.
هنگامی که والدین توانایی خواندن نماز را نداشته باشند و یا نسبت به وظیفه شرعی خود کوتاهی کرده باشند، تکلیف نمازهای قضای آنها به چه صورت است؟ بسیاری از فقها خواندن نماز قضای پدر و مادر را برای پسر بزرگتر واجب می دانند که البته پسر ارشد می تواند خود نماز بخواند و یا فردی را اجیر کند.
شرایط واجب شدن نماز قضای پدر بر پسر بزرگتر( توضیح المسائل جامع)
۱. پدر نماز را از روی عذر ترک کرده باشد
در صورتی نماز قضای پدر بر پسر بزرگتر، بنابر احتیاط، واجب است که پدر آن را از روی عذر ترک کرده باشد، مثل اینکه فراموش کرده یا خواب مانده باشد یا آنکه نمازهایی که خوانده به دلیل ندانستن مسأله شرعاً باطل باشد و این در حالی بوده که وی در فراگیری مسأله کوتاهی نکرده باشد (جاهل قاصر باشد)؛ اما چنانچه نمازهایی را عمدا ترک کرده یا به علّت ندانستن مسأله ای که در فراگیری آن کوتاهی کرده نمازش باطل بوده، قضای آن بر پسر بزرگتر واجب نیست.(مسأله ۱۶۶۴)
۲. پدر وصیّت نکرده باشد که برای او اجیر بگیرند
اگرمیّت وصیّت کرده باشد که برای نماز او اجیر بگیرند، چنانچه وصیت او نافذ باشد، مثل اینکه از ثلث مالش وصیّت کرده باشد، بر پسر بزرگتر قضاء واجب نیست و واجب است مطابق با وصیّت برای خواندن نمازهای قضای او اجیر بگیرند.(مسأله ۱۶۶۶)
۳. پدر در زمان حیات توانایی انجام قضای نماز را داشته باشد
اگر پدر نمی توانسته قضای نماز را - هرچند با عمل به وظیفه نماز اضطراری مثل نماز نشسته یا خوابیده برای کسی که نمی تواند ایستاده نماز بخواند - انجام دهد و در همان حال ناتوانی فوت شده است، قضای آن بر پسر بزرگتر واجب نیست. مانند اینکه نماز صبح خواب مانده و بعد از طلوع آفتاب در همان حالت خواب از دنیا رفته است. (مسأله ۱۶۶۵)
۴. پسر بزرگتر معلوم باشد
اگر معلوم نباشد که پسر بزرگتر کدام فرد است، قضای نماز پدر بر هیچ کدام از پسرها واجب نیست؛ ولی احتیاط مستحب آن است که نماز او را بین خودشان قسمت کنند یا برای انجام آن قرعه بزنند.(مسأله ۱۶۶۹)
منظور از پسر بزرگتر، بزرگ ترین پسری است که در هنگام وفات و مرگ پدر زنده باشد. بنابراین به عنوان مثال، پدری که دو پسر دارد، ولی پسر بزرگترش در حال حیات پدر، فوت شده، هنگامی که پدر می میرد پسر دیگر وی که زنده است، پسر بزرگتر محسوب می شود.(مسأله ۱۶۷۰)
۵. پسر بزرگتر شرعاً از ارث بردن ممنوع نباشد
اگر پسر بزرگتر به علّت یکی از اسباب محروم شدن از ارث مثل قتل پدر، شرعاً ارث نبرد، خواندن نمازهای قضای پدر بر او واجب نیست.(مسأله ۱۶۶۸)
۶. پسر بزرگتر هنگام وفات پدر، مجنون یا نابالغ نباشد
اگر پسربزرگتر موقع مرگ پدر، نابالغ یا دیوانه باشد، وقتی که بالغ شد یا عاقل گردید، بر او واجب نیست نماز پدر را قضاء نماید.(مسأله ۱۶۶۷)
احکام دیگر نماز قضای پدر
اگر پسر بزرگتر پیش از آنکه نماز پدر را قضا کند بمیرد، بر پسر دوم چیزی واجب نیست.
اگر پسر بزرگتر بخواهد نماز مادر را بخواند، باید در آهسته یا بلند خواندن حمد و سوره به تکلیف خود عمل کند، پس حمد و سوره قضای نماز صبح و مغرب و عشای مادرش را بلند می خواند.
اگر پسر بزرگتر بداند که پدرش نماز قضاء داشته و شک کند که به جا آورده یا نه - با وجود سایر شرایط - بنابر احتیاط، واجب است آن را قضا نماید.
اگر پسر بزرگتر شک دارد که پدرش نماز قضا داشته یا نه، چیزی بر او واجب نیست.
قضای نمازهای مادر بر پسر بزرگتر واجب نیست؛ هرچند احتیاط مستحب است پسر بزرگتر نمازهای قضای مادر را نیز به گونه ای که برای پدر ذکر شد، انجام دهد یا برای آن اجیر بگیرد.
پسر بزرگتر - که نمازهای قضای پدرش را می خواند - باید در شکیات و سهویات نماز همچنین در اجزاء و شرایط آن مطابق با تکلیف خود (نظر مرجع تقلید خویش) رفتار نماید؛ بلکه در اصل واجب بودن یا واجب نبودن قضای نمازهای پدر نیز حکم این چنین است.
حکم واجب بودن نمازهای قضای پدر بر پسر بزرگتر، اختصاص به نمازهای یومیه (نمازهای پنج گانه شبانه روزی) ندارد و شامل سایر نمازهایی که بر او واجب بوده مثل نماز آیات یا نماز طواف نیز می شود؛ امّا خواندن نماز مستحبّی که بر پدر به سبب نذر واجب شده و نیز نماز قضای فرد دیگر که به سبب استیجار یا موارد دیگر بر پدر واجب شده و وی آنها را بجا نیاورده، بر پسر بزگتر واجب نیست. (توضیح المسائل جامع،مسأله ۱۶۷۱تا ۱۶۷۷)
دیدگاه فقها درباره وجوب نماز قضای والدین برای فرزند
حضرت امام خمینی (ره):
اگر پدر نماز خود را به جا نیاورده باشد، چنان چه از روی نافرمانی ترک نکرده و میتوانسته قضا کند، بر پسر بزرگ تر واجب است که بعد از مرگش به جا آورد، یا برای او اجیر بگیرد. بلکه اگر از روی نافرمانی هم ترک کرده باشد واجب است به همین طور عمل کند.
آیت الله بهجت:
نماز قضای مادر بنابر احتیاط بر پسر بزرگ واجب است و منظور از پسر بزرگ تر، پسری است که هنگام فوت پدر بزرگ تر، از دیگر پسرها باشد.
آیت الله سیستانی:
اگر پدر نماز خود را به جا نیاورده باشد و می توانسته است قضا کند، چنان چه از روی نافرمانی ترک نکرده باشد، بر پسر بزرگترش بنا بر احتیاط، واجب است.
آیت الله نوری همدانی:
اگر پدر و مادر نماز خود را به جا نیاورده باشند و چنان چه می توانسته اند قضا کنند، بر پسر بزرگتر واجب است که بعد از مرگ آنها به جا آورد، یا برای آنها اجیر بگیرد و قضای نمازهایی که پدر و مادر از روی طغیان و تمرّد به جا نیاورده اند بر پسر بزرگتر واجب نیست. این حکم در باره پدر ثابت است و نسبت به مادر نیز احتیاط واجب آن است که مراعات شود.
آیت الله اراکی(ره):
اگر پدر و مادر نماز خود را به جا نیاورده باشند، چنان چه از روی نافرمانی ترک نکردهاند و می توانسته اند قضا کنند، بر پسر بزرگ تر واجب است که بعد از مرگشان به جا آورد، یا برای آنان اجیر بگیرد. بلکه اگر از روی نافرمانی هم ترک کرده باشند، واجب است به همین طور عمل کند .
آیت الله مکارم شیرازی:
بر پسر بزرگتر (یعنی بزرگترین پسری که بعد از مرگ آنها در حال حیات است) واجب است که نمازهایی که از پدر یا مادرش فوت شده و از روی نافرمانی نبوده و توانایی بر قضا داشته، بعد از مرگ آنها به جا آورد بلکه اگر از روی نافرمانی هم ترک کرده باشد، بنا بر احتیاط مستحب باید به همین طور عمل کند.
نماز والدین مرحوم خود را با چه نیتی قضا کنیم؟
نیت نماز قضای والدین این گونه است که قصد کنید به نیابت از طرف والدین خود، نماز قضا بخوانید و در هر نمازی که می خوانید، قصد کنید به نیابت ایشان نماز را قضا می کنید. چنانچه در این بخش از نمناک اشاره شده است باید هنگام خواندن نماز قضای میت، در نیّت خود میّت را معیّن نمود و همینکه نیّت شود که از طرف کسی نماز می خواند که برای او اجیر شده ، کفایت می کند.
لذا نیت نماز قضای والدین این گونه است که قصد کنید به نیابت از طرف والدین خود، نماز قضا بخوانید و در هر نمازی که می خوانید، قصد کنید به نیابت ایشان نماز را قضا می کنید و همچنین اگر به این قصد که آنچه بر عهده والدین شما بوده، شما از طرف او انجام دهید،نیز صحیح است.(توضیح المسائل مراجع، ج۱، م ۱۵۳۶ و ۱۵۳۷)
پاسخ به سوالات نماز قضای والدین(استفتائات آیت الله بهجت)
وجوب قضای نماز کسی که عمدا نماز نمی خوانده
۱. شخصی که عمدا و از روی گناه نماز نمی خوانده، آیا قضای آن ها توسّط پسر بزرگ تر، برای میّت هم فایده ای دارد؟
پاسخ:در هر صورت پسر بزرگ تر باید ترک احتیاط نکند و به وظیفه عمل کند و امید است برای میّت هم مفید باشد و از رحمت خداوند بهره ببرد.
عدم وجوب قضای نماز والدین بر دختر
۲. آیا خواندن نماز قضای پدر، اگر پسر بزرگ نداشته باشد بر دختر واجب است؟
پاسخ:واجب نیست.
وجوب نماز قضا بر پسری که نتواند جلوی ادرار یا مدفوع خود را بگیرد
۳. اگر ادرار بیماری که پسر بزرگ خانواده می باشد، قطره قطره بیرون آید و از بیرون آمدن مدفوع نمی تواند جلوگیری نماید، آیا با وجود این بیماری، قضای نماز و روزه پدر بر عهده او می باشد؟
پاسخ:آن چه بر عهده او است اعمّ است از این که خودش انجام دهد و یا اجیر بگیرد و در صورتی که خودش انجام می دهد با نمازهای خود او فرقی ندارد.
زیاد بودن قضای نماز پدر
۴. پسر بزرگ تری که پدرش بیش از ۳۰ سال نماز و روزه ی فوت شده دارد، چگونه قضای آن ها را به جا آورد، در حالی که خودش توانایی انجام آن را نداشته و از نظر مالی هم توانایی برای اجیر گرفتن ندارد؟
پاسخ:تا هر مقدار را که توانایی دارد، بدون سختی و مشقت به جا آورد و هم چنین به قدر توانایی اجیر بگیرد.
داشتن دو پسر از دو زن و صدق ولد اکبر
۵. اگر پدری دو پسر بزرگ از دو زن داشته باشد، بر کدام یک خواندن نماز قضا واجب است؟
پاسخ:اگر آن دو پسر در سنّ مساوی باشند، نمازهای قضا شده پدر تقسیم می شود و هر کدام از آن دو پسر به صورت مساوی آن را قضا می کنند و مقدار باقی مانده که قابل تقسیم نباشد به صورت وجوب کفایی بر آن دو واجب است.
عمل نکردن ورثه به وصیّت و وظیفه ی پسر بزرگ
۶. متوفی وصیّت نموده که ۳۱ اموال او را صرف نماز و روزه کنند و برای او پنج سال نماز و روزه بگیرند. اگر ورثه یا وصیّ عمل به وصیت نکردند، وظیفه ی پسر بزرگ چیست؟ و بر فرض عمل به وصیّت، اگر احتمالاً نماز و روزه قضای او بیش از پنج سال بود، وظیفه چیست؟
پاسخ:آن چه را که اضافه بر پنج سال، پسر بزرگ یقین به قضا شدن آن دارد، باید قضا نماید. هم چنین اگر ورثه یا وصیّ در عمل به وصیّت معصیت کنند.
میزان صدق پسر بزرگ
۷. اگر فرزند اوّل در سنین کودکی فوت کند، آیا فرزند دوّم که اکنون ارشد و بزرگ تر است، بعد از مرگ پدر و مادر واجب است قضای نماز آن ها را به جا آورد؟
پاسخ:هر پسری که هنگام مرگ پدر و مادر، فرزند ارشد است، بر او واجب است نماز را قضا نماید.
۸. فرزند اوّل میّت دختر است و فرزند دوّم پسر است. آیا بر این پسر، ولد اکبر صدق می کند؟
پاسخ:صدق می کند.
وجوب قضای نمازهای فرد فلج
۹. شخصی مدّت چند سال فلج بوده و اکثرا در حال استراحت به سر می برده است و افرادی که به عیادت او می رفتند و سلام می کردند، صورت و لب خود را حرکت می داده است و قادر به سخن گفتن نبوده و در این مدّت بیشتر اوقات نماز نخوانده است. آیا قضای نمازهای او بر پسر بزرگ تر واجب است، با این که قادر بر سخن گفتن نبوده است؟
پاسخ:بله، قضای آن نمازها بر پسر بزرگ واجب است. حتّی آن نمازهایی را که در این مدّت خوانده، ولی بر طبق وظیفه اش در آن حال رفتار نکرده است نیز باید قضا نماید.
نماز قضای پدربزرگ و مادربزرگ
۱۰. آیا قضای نماز و روزه پدربزرگ و مادربزرگ، در صورتی که پسر آن ها، آن قضاها را انجام نداده باشد بر نوه واجب است؟
پاسخ:واجب نیست.
قضای نماز والدین توسّط پسر نابالغ
۱۱. پسری که به تکلیف نرسیده، می تواند نماز قضای پدر و مادر را بخواند؟
پاسخ:بر او واجب نیست؛ ولی اگر قدرت تشخیص خوب و بد را داشته باشد، بنابر شرعیّت عبادات او، اگر بخواند، صحیح است و نمازهایی را که خوانده به عنوان نماز پدر و مادر حساب می شود.
نظر شما