روح‌القدس مقرب‌ترین فرشته الهی

فرهنگ و هنر: بزرگترین فرشته خداوند که از آن با نام روح القدس یاد می شود چگونه فرشته ای است و چه تفاوتی با دیگر فرشتگان مقرب خداوند دارد؟

روح القدس یکی ازفرشتگان مقرب است که درقرآن به نام جبرائیل نامیده شده است. اما برای درک بیشتر آن ابتدا کلام محققین را درباره روح القدس می آوریم و سپس نظر صحیح و نهایی را بیان می کنیم.

مرحوم طبرسی در تفسیر مجمع البیان ذیل آیه ۸۷ سوره بقره «وایدناه بروح القدس» می نویسد:مراد از روح القدس جبرئیل(ع) است (که نظر قتاده و سدی و ضحاک و ربیع نیز همین است) و ابن زید می گوید مراد از روح القدس، انجیل است، همان طور که قرآن را روح نامیده اند،«کذلک اوحینا الیک روحاً من امرنا» و ضحاک از ابن عباس نقل می کند که «روح» اسمی است که عیسی (ع) بوسیله آن مرده ها را زنده می کرد.

در ادامه مرحوم طبرسی می گوید، قوی ترین نظرها، گفته کسی است که گوید:مراد جبرئیل(ع) است. می گوید:اگر سؤال شود چرا از بین انبیاء فقط عیسی(ع) را از بین انبیاء ذکر نمود، در حالیکه همه انبیاء مورد تائید جبرائیل (ع) بوده اند؟ در جواب باید گفت:چون حضرت عیسی (ع) از ابتدای زندگی تا آخر، جبرائیل او را همراهی می کرد و هنگامی که یهود می خواست او را به شهادت برسانند، عیسی (ع) را به آسمان، بالا برد.

فخر رازی در تفسیر کبیر چنین می گوید:

اختلفوا فی الروح علی وجوه، احدها:انه جبرئیل (ع) در این که مراد از روح چیست؟ نظرات مختلف است. نظر اول این است که:مراد جبرائیل است» و علت اینکه جبرائیل را روح نامیده اند چند وجه دارد؛

۱. مراد از روح القدس یعنی روحی که مقدس است... و بخاطر بلند مرتبه ای آن در نزد خدا؛

۲. چون بوسیلة جبرائیل دین زنده می شود، همان طور که بدن بوسیله روح زنده می شود؛ زیرا جبرائیل مأمور آوردن وحی به سوی انبیاء است و پیامبران بوسیله آن دین را زنده می کنند؛

۳. چون روحانیت در این فرشته غلبه دارد... نظر دوم:مراد انجیل است همان گونه که درباره قرآن آمده:روحاً من امرنا (شوری:۵۲) و وجه نامگذاری به این نام به خاطر این است که چون دین بوسیله آن زنده می شود و مصالح دنیا بخاطر انجیل منظم و ردیف می شود. نظر سوّم:اسمی که عیسی (ع)بوسیله آن مرده ها را زنده می کرد... چون جبرائیل از هوای نورانی، لطیف خلق شده، بیشتر به روح شباهت دارد، از این رو اطلاق اسم روح بر جبرائیل او لویت دارد...

نظر علامه مجلسی رحمه الله از بحار الانوار:

روح القدس، اسم دیگر جبرائیل (ع) است و با اذن خدای تبارک و تعالی انبیاء و ائمه (ع) را به وسیله ی علم تربیت و تائید می کرد و الروح، اسم ملکی دیگر است که روز قیامت خدا می فرماید:«یوم یقوم الروح...»

آیت الله مصباح در معارف قرآن چنین گوید:

نحل ۱۰۲«قل نزله روح القدس». ظاهراً روح القدس در تطبیق با آیه ای دیگر، حضرت جبرائیل (ع) است (بقره۹۷):«من کان عدوا الجبرئیل فانه نزله علی قلبک».

روح القدس یعنی روحی که مقدس و بلند مرتبه‌ای در نزد خدا

آیت الله مکارم، در تفسیر نمونه ذیل آیه، ۸۷ بقره چنین گوید:

مفسران بزرگ درباره روح القدس تفسیرهای گوناگونی دارند.

۱. برخی گفته اند منظور جبرئیل است، شاهد این سخن آیه ۱۰۲، نحل است:«قل نزّله روح القدس من ربک بالحق...» اما چرا جبرئیل را روح القدس می گویند؟ به خاطر این است که از طرفی جنبه روحانیت در فرشتگان مسأله روشنی است و اطلاق «روح» بر آن ها کاملاً صحیح است، و اضافه کردن آن به «القدس» اشاره به پاکی و قداست فوق العاده این فرشته است.

۲. بعضی دیگر معتقدند «روح القدس» همان نیروی غیبی است که عیسی (ع) را تائید می کرد...

۳. بعضی از مفسران نیز روح القدس را به معنی«انجیل» تفسیر کرده اند. ولی دو تفسیر اول نزدیکتر به نظر می رسد.

جمع بندی و نتیجه گیری:

بر اساس سخنان دانشمندان و استدلال های آنها به قرآن و روایات روح القدس، فرشته بزرگ خدا همان جبرئیل (ع) است و کار تائید و کمک کردن به انبیاء و ائمه (ع) و نازل کردن وحی الهی بر پیامبران را انجام می دهد، البته چون خودش فرشته بزرگ الهی است، ممکن است، در برخی از کارها از فرشته های تحت فرمان خود هم استفاده کند و باز صحیح است که گفته شود روح القدس (جبرئیل) آن کار را انجام داده است.