سلام نو - سرویس گردشگری: قلعه چالشتر معروف به «قلعه خدارحم خان»، در شهر چالشتر قرار دارد. شهر چالشتر در عهد حکومت صفویه، مرکز حکومت چهارمحال بود. به این مناسبت قلعه‌ای در این شهر برای حاکم چهارمحال ساختند تا از آن قلعه، تمامی قلمرو خود را اداره کند. بعدها قلعه دوره صفویه از بین رفت و در دوره قاجاریه، قلعه چالشتر به‌جای آن ساخته شد. سابقه قلعه چالشتر به دوره قاجاریه می‌رسد. این قلعه، خانه خان محسوب می‌شد و چهار دروازه داشت. در عهد قدیم، چهار دروازه آن را می‌بستند تا امنیت قلعه تامین شود. قلعه چالشتر تلفیقی از معماری ایرانی-اروپایی است.
قلعه چالشتر مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان شهرکرد، شهر چالشتر واقع شده است.
این اثر در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۱۰۱ و همچنین در تاریخ ۲۰ آذر ۱۳۷۹ با شماره ثبت ثبت ۲۹۲۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منزل احمد خان و محمود خان چالشتری به همت پدرشان خدا رحم چالشتری فرزند محمد رضا خان در اواخر دوران قاجاریه ساخته شد. از تاریخ حک شده بر روی سر ستون‌های این بنا استنباط می‌شود که بنا تقریباً در تاریخ ۱۳۲۳ ه. ق به اتمام رسیده است. این قلعه شامل قسمت‌های سر درب، هشتی، اندرونی، بیرونی، حمام واصطبل و دیگر قسمتها می‌باشد. این بنا در دو قسمت ساخته شده که وسعت ان تقریباً ۱۲۰۰۰ متر مربع می‌باشد که به شکل و هنر ایرانی در دوران فاجاری ساخته شده است. بنای شمالی تا دهه هفتاد ه. ش مورد استفاده قرار می‌گرفته درصورتی که بنای جنوبی حدوداً نود درصد تخریب شده بود که با همت مهندسان و مرمت گران این بنا برپا شده است.
علی اکبر دهخدا در هنگام جنگ جهانی اول که به استان چهارمحال گریخته بود. از کتابخانه چالشتر استفاده کرد و تألیف امثال و حکم و لغتنامه خود را با استفاده از منابع موجود در قلعه چالشتر آغاز نمود.
قلعه چالشتر که به «قلعه خانی» و «قلعه خدارحم خان» شهرت دارد، از جاهای دیدنی استان چهارمحال و بختیاری است و در شهر چالشتر قرار دارد. این قلعه تاریخی منحصربه‌فرد، اثری باشکوه است که با تلفیق و ترکیب معماری اروپا و هنر حجاری ایران بنا شده است. قلعه چالشتر در پنج کیلومتری شهرکرد، مرکز استان، قرار دارد. منابع تاریخی و باستان‌شناسی، ساخت بنای قلعه چالشتر را به سال ۱۳۲۳ هجری قمری نسبت می‌دهند؛ این تاریخ روی یکی از سرستون‌های قلعه نیز حک شده است.
سرگذشت قلعه
سابقه قلعه چالشتر به دوره قاجاریه می‌رسد. اگرچه گفته شده است که چالشتر در عهد صفویه مرکز حکومت چهارمحال بود؛ اما ساخت قلعه چالشتر به دوره صفویه بازنمی‌گردد. احتمال دارد قلعه‌ای در دوره صفویه در این مکان بوده که تخریب شده و قلعه جدید به‌جای آن ساخته شده است. تاریخ حک‌شده روی سرستون‌های قلعه، تاریخ ۱۳۲۳ هجری قمری را به نمایش می‌گذارند.
بنا دو قسمت شمالی و جنوبی دارد و وسعت آن در حدود ۱۲,۰۰۰ متر است. قلعه چالشتر بخش‌های مختلفی دارد. بنای قلعه به‌شکل قلعه‌های دوره قاجار و با معماری این عصر ساخته شده است. قسمت شمالی بنا سالم مانده است؛ اما بنای جنوبی قلعه در حدود ۹۰ درصد تخریب شده بود که دوباره آن را بازسازی کردند.
ویژگی‌های معماری
معماری مجموعه تاریخی قلعه چالشتر، شباهت زیادی به دیگر بناهای دوره قاجاریه دارد. با اینکه سبک معماری ایرانی دوره قاجار در این قلعه کاملا به چشم می‌خورد؛ اما بارقه‌هایی از ترکیب هنر ایرانی و اروپایی نیز در قلعه موج می‌زند. قلعه چالشتر با ستون‌هایی ایستاده از سنگ و نقش‌برجسته‌هایی که روی آن‌ها حک شده است، چشم‌اندازی جذاب از خود به نمایش می‌گذارد. بر طبق تصاویر هوایی که از بنای قلعه گرفته شده است؛ قلعه در گذشته از ۲۲ برج مدور و چهار دروازه برخوردار بود که هرکدام رو به یک سمت داشتند. یکی از دروازه‌ها به‌سمت شهر سامان، دومی به دهکرد، دیگری به نافج و چهارمین آن‌ها به‌سمت شهر سورشجان بود.
دروازه‌ها و سردرهای قلعه چالشتر در حال حاضر از بین رفته‌اند. برج و باروی قلعه و نمای آن از آجر ساخته شده بود. بررسی‌هایی که در این مکان تاریخی شده، نشان می‌دهد که تخریب برج و باروی تپه‌ها، دو دور دیوارکشی دارد. دوره اول ممکن است مربوط به دوره صفویه باشد؛ زیرا ترکیب آن خشتی و قطور است و دیوارکشی دوم به دوره قاجاریه باز می‌شود.
اتاقهای مجموعه قلعه چالشتر با نقاشی‌های ترکیبی هنر ایران و غرب، تزیین شده است. این سبک از نقاشی، در دوره قاجاریه اوج گرفته بود. در این قلعه، نقش‌هایی چون لیلی و مجنون و یوسف و زلیخا به‌همراه آیاتی از قرآن، روی دیوارها نقاشی شده است. در بخش‌هایی از سردر قلعه، معماری سنتوری به‌شکل مثلث دیده می‌شود که نقش‌هایی به سبک شیر و شکر دارند.
قلعه پنج ایوان و پنج اتاق اندرونی دارد که درمجموع ۴۰ ستون دارند. سقف اندرونی قلعه قابهایی از چوب گردو دارد، پنجره اتاقهای آن نیز از چوب گردو هستند و با گره‌چینی تزیین شده‌اند. مجموعه قلعه چالشتر، علاوه بر قلعه، اندرونی و اتاقهای آن، یک حمام تاریخی نیز دارد که تزیینات آن با کاشی‌های آبی به رنگ فیروزه و سفید سربی هستند. امروزه حمام قلعه چالشتر به موزه‌ای تبدیل شده است که بازدید از آن، شما را با فرهنگ مردم شهر چالشتر در گذشته آشنا می‌کند.
اتاقهای این مجموعه قلعه نیز با نقوشی به سبک نقاشی "لندنی" که تلفیقی از هنر نقاشی ایرانی و غربی است، مزّین است و این سبک نقاشی که در دوره قاجار به اوج خود می رسد شامل نقوش گل و گلدان، افسانه لیلی و مجنون و نقوش اسلامی شامل یوسف و زلیخا به همراه خط نوشته ای از آیات قرآن است در بخشی از سر درهای این مجموعه قلعه، همچنین معماری " سنتوری" که به صورت مثلثی شکل بانقوشی به سبک " شیر و شکر" است، به چشم می خورد و حمام قلعه تاریخی چالشتر نیز مزین به کاشی آبی فیروزه ای و سفید سربی بوده است. سقف اندرونی این قلعه به صورت قابهایی از چوب گردو است و درها و پنجره های اتاقهای این مجموعه نیز از جنس چوب گردو به صورت گره چینی شده می باشد. این مجموعه قلعه دارای پنج ایوان است و پنج اتاق نیز در اندرونی آن وجود دارد و در مجموع دارای ۴۰ ستون است. در حیاط این مجموعه، هم اکنون موزه سنگ و در بخش داخلی قلعه نیز موزه مردم شناسی برقرار است .
نظر شما