روستای هنجن نطنز؛ بهشت کوچک و ناشناخته کویر

روستاها در تمام نقاط دنیا خصلتی مشترک دارند: همگی به‌طرز باشکوهی ساده اما مملو از زیبایی‌اند. روستاها روح‌نوازترین مناطقی‌اند که می‌توان برای زندگی انتخاب کرد. در این مناطق، روح زندگی جریان دارد و با وجود امکانات کم رفاهی، روستاییان آرامشی ناب دارند که هرگز در زندگی شهری پیدا نمی‌شود. تنوع فرهنگ، طبیعت و اقلیم سبب شده تا روستاهای ایران به گنجینه‌ای از جواهرات رنگارنگ تبدیل شوند که هرکدام زیبا و ستودنی‌اند. این به یکی از روستاهای ساده و در عین حال دیدنی ایران در استان اصفهان سفر می‌کنیم؛ روستای هنجن در شهرستان نطنز.

روستای هنجن از جمله روستاهای شهر نطنز در استان اصفهان است که اقلیم خشک و کوهستانی دارد. این روستا در ۲۰ کیلومتری شمال غربی نطنز و ۱۵۰ کیلومتری مرکز استان اصفهان قرار دارد. مردم این روستا به گویش راجی هنجنی صحبت می کنند که از جمله گویش های زبان راجی در شاخه زبان های ایران مرکزی است.

معماری هنجن؛ بومی و ساده

بیشتر روستاها و یا حتی همه روستاهای کشور دارای محلات بالادستی و پایین دستی هستند، که گاهی با یکدیگر اختلاف نظر دارند. روستای هنجن نیز از این قاعده مستثنا نیست. با این وجود، بین اهالی محله بالادستی و پایین دستی صمیمیت برقرار است. رفتارهای دسته جمعی از قبیل خشکاندن میوه، تهیه رب انار و مانند آن سبب شده است که این محلات با یکدیگر ارتباطی دوستانه داشته باشند.

خانه های روستای هنجن به صورت متمرکز و نزدیک به هم ساخته شده اند. مصالح مورد استفاده در این خانه ها گل، سنگ و چوب هستند. در خانه های قدیمی روستا دیوار باربر و سقف هایی با سازه چوبی یا طاق گنبدی مشاهده می شوند. برای تزیین نمای خانه ها اغلب از آجر بهره گرفته اند و روی آن را با کاهگل پوشانده اند.

دیوارهای خانه تا ارتفاع کمی از سنگ ساخته شده اند تا از نفوذ رطوبت حاصل از برف و باران جلوگیری به عمل آید. قسمت بالای این دیوارها با خشت، آجر و اندود کاهگل بنا شده اند.

باغ‌های پیرامون روستا که میوه‌های گوناگونی در آن‌ها به عمل می‌آید از جمله دیدنی‌ها و تفرج‌گاه‌های همگانی است، که در فصل‌های بهار و تابستان مورد توجه گردش‌گران قرار می‌گیرند. پیامون رودخانه‌ی روستا، با انبوهی از درختان سرسبز، جلوه و زیبایی ویژه‌ای به روستا بخشیده است.

بافت کهن روستای کوهستانی هنجن به گونه‌ی متمرکز شکل گرفته است. در ساخت واحدهای مسکونی بیش‌تر مصالح بومی مانند گل، سنگ و چوب به‌کار برده شده است. پنجره‌ها و در خانه‌های قدیمی از چوب و بیش‌تر ورودی‌ها در اندازه‌های کوچک گزیده شده‌اند تا از ورود هوای سرد و خشک به درون خانه جلوگیری شود. جهت واحدهای مسکونی جنوبی است و ایوان آن‌ها عامل تعدیل هوا است. عبور رودخانه از میان روستا سرسبزی و سیمای روستا را موجب شده است.

بافت تاریخی روستا نیز دربردارندی بناهایی از روزگار  قاجار است. که در شمار زیباترین سکونت‌گاه‌های ییلاقی تاریخ معاصر ایران به شمار می‌آیند.

فرهنگ هنجن؛ از نوروز تا عاشورا با رنگ و بوی محلی

در روستای هنجن، مناسبت های مختلف از قبیل شب یلدا، عید نوروز، سیزده بدر و سایر مناسبت ها به شکل مخصوصی برگزار می شوند. همچنین، عیدهای مذهبی مثل قربان و عید فطر نیز برای مردم دارای جایگاه بخصوصی است.

مردم روستا روزهای محرم و عاشورا را بسیار گرامی می دارند و در این روزها به عزاداری می پردازند. این مناسبت ها از جمله جاذبه های فرهنگی روستا به شمار می روند.

علاوه بر آن، از جاذبه های فرهنگی دیگر می توان به بازی های محلی مثل الک دولک و قایم باشک اشاره کرد. در گذشته که شغل بیشتر مردم روستا کشاورزی (شغل فصلی) بود، مردم روستا زمان فراغت بیشتری داشتند. به همین دلیل، حتی بزرگترها نیز به همراه بچه ها به بازی مشغول می شدند. هم اکنون این بازی های محلی که پر از جنب و جوش و حرکت بودند، جایگاه خود را از دست داده اند.

جاذبه‌های تاریخی روستای هنجن

در روستای هنجن آثار تاریخی مختلفی از قبیل امامزاده، قلعه تاریخی، مسجد و حسینیه، کاخ و باغ عباس آباد و پل های تاریخی وجود دارند. وجود این آثار تاریخی در روستا جایگاه و اعتبار آن را بسیار بیشتر کرده اند.

امامزاده زینب خاتون هنجن؛ زیارتگاهی دنج

آرامگاه دیگری درمیان روستای هنجن قرار دارد که به امامزاده خاتون نام‌ور است. درگوشه‌ای از فضای کوچک جلوی آرمگاه روبه‌روی در ورودی، چناری کهنسال جای دارد که بیش‌تر فضای فبالای  محوطه را در بر گرفته است. نمای خارجی آرامگاه از ایوانی با سقفی بلند وچهار صفه زیر و رو در کنار آن تشکیل شده است که صفه‌های زیرین دارای طاق ضربی است وصفه‌های رویی با تیر وتخته مسقف شده است. ایوان یاد شده که ورودی آرامگاه نیز به شمار می‌آید سقف آن از مقرنس های گچی ونقاشی پوشیده شده است. پوشش گچی سه جبهه این ایوان بالای در ورودی آرامگاه را سروده‌هایی باخط نستعلیق طغرایی به رنگ قرمز آرایش داده شده است. این بنا تاکنون به ثبت آثار تاریخی نرسیده است.

امامزاده داوود؛ یادگار دوره صفوی

بقعه و بارگاه امامزاده داوود در محوطه‌ی خوش منظر و باصفایی قرار گرفته و به وسیله‌ی باغستان‌های انبوه و سرسبز محصور شده است.

بنای بقعه از آثار دوره صفوی است. در میانه‌ی صحن این زیارتگاه محوطه‌ای پهناور وجود دارد. در چهار جانب محوطه، ایوان‌های بلند و در گوشواره‌های آن، اتاق‌های همسان با جزرهای کاشی‌کاری شده، ساخته‌اند. از میان هر ایوان، در جداگانه‌ای به صفه‌های داخلی حرم گشوده می‌شود. گنبد کاشی فیروزه‌ای رنگ این زیارتگاه، جلوه‌ی گیرایی دارد. آرامگاه با صندوق چوبی مشبک و کاشی‌کاری کهن آذین شده است.

قلعه هنجن؛ استوار و ساکت

قلعه هنجن برفراز تپه‌ای مشرف برروستا و کشتزارهای پیرامون آن بنا شده است. درازای آن خاوری و باختری و مساحت آن در نزدیک به ۲۶۰۰ مترمربع (۴۰×۶۵ متر) است. در این قلعه مجموعه‌ای از گونه‌ها دارای یک اتاق وجود دارد که به دلیل تراکم زیاد در ۳ یا ۴ طبقه ساخته شده. راه حل‌های به کار گرفته شده برای جبران نابرابری سطح در این قلعه بسیار جالب است. شمار اتاق‌های آن بیش از یکصد است که طبقه‌های رویی با گذشت زمان ویران و غیر قابل استفاده شده‌اند. بخش شمال باختری قلعه که تا اندازه‌ای سالم‌تر برجای مانده است پس از سال‌های ۱۳۰۰ خورشیدی ساخته شده است. این قلعه از دوره‌های ناامنی در تاریخ منطقه حکایت دارد و مردم روستا در دوران حمله‌ی مغول و پس از آن حمله افغان‌ها به ایران و در هنگام حمله آنان به روستا در این قلعه پنهان می‌شدند و گاه ناچار بودند زمان‌های درازی را در این قلعه سپری کنند، بنابراین هر خانواده افزون‌بر بر خانه‌ی خود در روستا، اتاق یا اتاق‌هایی نیز در داخل قلعه داشتند و برخی از روستاییان هنوز هم از اتاق‌های قلعه برای نگه‌داری از محصولات خود بهره می‌برند. پیشینه‌ی این بنای تاریخی به پس از دوره سلجوقیان باز می‌گردد که در تاریخ ۲۵/ ۱۲ ۱۳۷۹ خورشیدی به شماره  ۳۴۷۹  به ثبت آثار تاریخی رسیده است.

قلعه‌ی تاریخی روستا در سده هشتم مهی از قلاع مسکون و آباد بوده است. حمدالله مستوفی درباره‌ی آن می‌گوید: «که این قلعه بر کوه سرسختی ساخته شده و امکانات زندگی در آن فراهم بوده است که در آن آسیاب بادی نیز وجودداشته است. شوربختانه این قلعه هم‌اکنون رو به ویرانی است.

کاخ و باغ عباس آباد

دیرینگی این کاخ به همراه باغی که در حیاط آن وجود دارد به دوره شاه عباس صفوی بر می گردد. این بنا در گذشته به عنوان محلی برای خوشگذرانی شاهان صفوی کاربرد داشت. هم اکنون این کاخ به عنوان ملک شخصی مورد استفاده قرار می گیرد.