کاخ نیاوران؛ خانه آخرین شاه پهلوی کجاست؟

سلام نو – سرویس گردشگری: کاخ نیاوران محل سکونت آخرین پادشاه ایران، یعنی محمدرضا پهلوی بود. این کاخ در باغی سرسبز و زیبا واقع شده است و یکی از زیباترین نمونه‌های معماری ایرانی‌اروپایی به حساب می‌آید. اسباب و اثاثیه خاندان پهلوی پس از مصادره‌شدن، به همان شکل در کاخ موزه نیاوران قرار داده شده‌اند تا بازدیدکنندگان بتوانند از آن‌ها دیدن کنند. امروز قصد داریم تا با هم به کاخ نیاوران برویم و وجب‌به‌وجب آن را بررسی کنیم؛ پس با ما همراه باشید تا این کاخ زیبا و با عظمت را بهتر بشناسید.

کاخ نیاوران کجاست؟

کاخ نیاوران در بخش شمال شرقی باغ نیاوران و در منطقه یک تهران واقع شده است. این کاخ در بخش جنوبی خیابان باهنر و همچنین دارآباد قرار دارد و دسترسی به آن از طریق خیابان باهنر یا همان خیابان نیاوران سابق صورت می‌گیرد.

تاریخچه کاخ نیاوران

کاخ موزه نیاوران یکی از مهم‌ترین و زیباترین کاخ های تهران محسوب می‌شود که در منطقه شمیرانات واقع شده است. این کاخ در بخش شمال شرقی باغ نیاوران قرار دارد و جزء آخرین اقامتگاه‌های محمدرضا پهلوی به حساب می‌آید. لازم به ذکر است که مجموعه نیاوران یکی از ۳ کاخ سلطنتی تهران به حساب می‌آید. این کاخ در زمینی به مساحت 11 هکتار و بنا شده است. پس از انقلاب سال 1357، این کاخ را تبدیل به یکی از موزه های تهران کردند تا عموم مردم بتوانند از آن بازدید کنند.

کاخ موزه نیاوران در تاریخ ششم خرداد ماه سال 1377، جزئی از فهرست آثار ملی ایران به حساب آمد و در حال حاضر یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری شهر تهران محسوب می‌شود. نه‌تنها عمارت اصلی مجموعه نیاوران، بلکه باغ آن به‌تنهایی یکی از زیباترین مناظر دیدنی تهران است. چه عاشق قدم‌زدن در باغی دل‌باز و زیبا باشید و چه به تماشای آثار تاریخی و فرهنگی علاقه‌مند هستید، کاخ نیاوران برای شما گزینه‌ای مناسب به شمار می‌آید. در این کاخ از تابلوهای نفیسی نگهداری می‌شود که به دست هنرمندان مشهور داخلی و خارجی به تصویر کشیده شده‌اند. ظروف و وسایلی که در این کاخ به چشم می‌خورند، همگی گران‌بها و ارزشمند هستند و از دیدن آن‌ها به وجد خواهید آمد.

داستان کاخ نیاوران؛ خانه آخرین شاه ایران

قدمت کاخ نیاوران تهران به دوران پهلوی باز می‌گردد. در دوران قاجار، پادشاهان از منطقه نیاوران به‌عنوان ییلاق تابستانی استفاده می‌کردند. آب‌وهوای این منطقه در آن دوران بسیار مطلوب بود و پادشاهان برای فرار از گرمای پایتخت، به این منطقه پناه می‌آوردند. در دوران قاجار خبری از بافت شهری امروزی در منطقه شمیرانات نبود و این محدوده بافتی کاملاً روستایی داشت. به همین خاطر فتحعلی شاه قاجار دستور داد تا در این منطقه باغی بزرگ و عمارتی زیبا احداث کنند.

در آن دوران اطراف محدوده نیاوران امروزی، روستاهای متعددی به چشم می‌خوردند که معروف‌ترین آن‌ها، روستای گرده وی بود. فتحعلی شاه قاجار دستور داد تا در نزدیکی نیزارهای این روستا، باغ و کاخی ییلاقی برای تابستان خاندان سلطنتی بنا شود. به دلیل هم‌‎جواری با نیزارهای روستای گرده وی، به‌تدریج این منطقه «نی آوران» یا همان نیاوران نام پیدا کرد.

پس از فتحعلی شاه قاجار، پادشاهان قجری دیگر، عمارت‌های منحصربه‌فرد خود را در باغ نیاوران بنا کردند. نهایتاً محمد شاه قاجار، عمارتی کوچک در این باغ بنا کرد و پس از وی، ناصرالدین شاه قاجار دستور به ساخت عمارتی دیگر داد که امروزه آن را با نام کاخ صاحبقرانیه می‌شناسیم. در نهایت آخرین پادشاه قاجار در مدت کوتاه سلطنت خود، عمارت دیگری با نام کوشک را به این باغ زیبا اضافه کرد.

پس از سرنگونی حکومت قاجار، خاندان پهلوی روی کار آمدند. تا آن زمان عمارت‌های باغ نیاوران تغییر چندانی نکرده بودند و فقط در هر دوره سلطنت، یک عمارت جدید به آن اضافه شده بود؛ اما در سال 1337، محمدرضا شاه پهلوی دستور داد تا اولین کاخی که در این باغ بنا شده بود، یعنی کاخ فتحعلی شاه قاجار را ویران کنند و کاخ نیاوران امروزی را در آن بسازند. پیش از اتمام ساخت همه بخش‌های کاخ نیاوران، فقط از آن برای پذیرایی از مهمانان خارجی استفاده می‌کردند؛ اما پس از اتمام کار مجموعه نیاوران، این کاخ مجلل و سلطنتی تبدیل به یکی از اقامتگاه‌های خاندان پهلوی شد.

حدود ۳ سال پس از انقلاب اسلامی، در سال 1360، نگهداری از مجموعه کاخ نیاوران به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سپرده شد. امروزه کاربری کاخ نیاوران به کاخ موزه نیاوران تغییر کرده است. خوشبختانه بخش‌های مهم این باغ از ‌جمله کاخ صاحبقرانیه، کوشک احمد شاهی و کاخ اصلی نیاوران به‌خوبی در طول تاریخ حفظ شده‌اند و امکان بازدید از آن‌ها وجود دارد. البته این مهم را مدیون عزیزانی هستیم که از سال 1382 تا 1388، مسئولیت مرمت و بازسازی مجموعه کاخ نیاوران را به عهده گرفتند.

معماری کاخ نیاوران

کاخ اختصاصی نیاوران در گوشه شمال شرقی باغ نیاوران جلوه ای از معماری ایرانی را به شکلی مدرن به نمایش می گذارد. این کاخ زیبا وسعتی برابر با 9000 مترمربع را به خود اختصاص داده و دارای دو طبقه و یک نیم طبقه است. طبقه اول بنا برای پذیرایی مهمانان، و طبقه آخر برای اتاق خواب ها و فضاهای شخصی خانواده بوده و در میان این دو طبقه یک نیم طبقه برای فضای کاری و اتاق کوچکترین عضو خانواده پهلوی، لیلا پهلوی، کاربرد داشته است.

طراحی معماری کاخ بر عهده مهندس محسن فروغی بود. ساخت بنا توسط شرکت ماپ انجام شده و «شرکت مهندسان مشاور عبدالعزیز فرمانفرماییان و همکاران» به عنوان مهندس مشاور وظیفه نظارت بر اجرای پروژه را بر عهده داشته است. گچ‌بری استاد عبداللهی، آینه‌کاری استاد علی‌اصغر و هنر کاشی‌کاری استاد ابراهیم کاظم‌پور و ایلیا در بنای این کاخ جلوه گری می کند.

در طراحی این کاخ از معماری ایرانی و تلفیقی از هنر پیش و پس از اسلام الگوبرداری شده است. طرح چهار ضلعی کاخ و فضاسازی معماری داخلی آن جلوه ای از معماری ایرانی را در قالبی مدرن به تصویر می کشد.

دکوراسیون و مبلمان داخلی توسط یک گروه فرانسوی طراحی و اجرا شده است. مطابق بودن رنگ پوشش کف اتاق ها و پرده ها در جای جای کاخ به چشم می خورد. در گوشه گوشه کاخ مجموعه ای نفیس از تابلوهای نقاشی هنرمندان ایرانی و خارجی، ظروف چینی کارخانه‌های سور فرانسه و رزنتال آلمان، اشیای تزیینی و مجموعه فرش های نفیس ایرانی وجود دارد.