سلام نو _ سرویس گردشگری: مجموعه خانقاه و بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی بنایی نادر از معماری اسلامی در قرون وسطاست که تنها اثر ثبت جهانی شده اردبیل به شمار می رود. این بنا همان گونه که از نامش بر می آید خانقاه و عبادتگاه بوده و بعدها پیکر بنیانگذار مجموعه و چند تن از بزرگان صفوی را نیز در خود داده است. به جز شیخ صفی الدین اردبیلی -جد سلاطین صفویه و بنیانگذار خانقاه-، چند تن از بزرگان، مشایخ و سلاطین دوره صفوی همچون شاه اسماعیل اول (نخستین پادشاه صفویه)، همسر شاه اسماعیل (مادر شاه تهماسب) و کشته شدگان جنگ های شیروان و چالدران نیز در این مجموعه به خاک سپرده شده اند.
آشنایی با خانقاه و بقعه شیخ صفی‌الدین
آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی مساحت بسیار بزرگی دارد و در ادوار مختلف بناهای زیادی در آن ساخته شده اند. آغاز ساخت و ساز بنای آرامگاه در زمان خود شیخ صفی الدین انجام شد. وی و فرزندانش مانند خواجه علی سیاهپوش و صدرالدین موسی این محل را برای ساختن خانقاه انتخاب کردند و بخشی از ساخت را انجام دادند.
شیخ صفی الدین در همین بنا زندگی و سکونت می کرد و طبق وصیتش پس از مرگش در همین محل هم تدفین شد.
ارزش و جایگاه شیخ صفی الدین نزد شاه طهماسب اول بسیار خاص بود و به همین سبب دستور داد مجموعه آرامگاه شیخ صفی الدین را گسترش دهند. برای این کار تصمیم بر آن شد تا هفت بخش که نشان از هفت مرحله عرفان است، به مجموعه اضافه گردد که در نهایت این هفت بخش به بقعه می رسیدند. هفت بخشی که ساخته شد توسط هفت دروازه از هم جدا می شدند و نشان از هفت نگرش صوفی گری بودند. بعدها بخش های دیگری نیز توسط دیگر شاهان صفوی به مجموعه اضافه شدند.
شاه اسماعیل در اوایل قرن شانزدهم میلادی به قدرت رسید و در شمال غربی ایران، سلسله صفویه را بنیاد نهاد. او و جانشینانش پیروان صوفی ای بودند که سه قرن پیش از زمان پادشاهان صفوی در گذشته بود، اما محبوبیت و احترام خود را در بین مردم حفظ کرده بود.
میراث جهانی ای که اکنون به شما معرفی می شود، مجموعه خانقاه و بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی است که هم اکنون از جذاب‌ترین جاهای دیدنی اردبیل به حساب می‌آید.
این محل جایگاه دفن شاه اسماعیل، شیخ صفی الدین اردبیلی و همچنین چند تن دیگر از بزرگان دوره صفویه است. نام این مجموعه را از نام این صوفی گرفته اند. این مکان اکنون به عنوان یک اثر تاریخی در فهرست آثار ایران در یونسکو به ثبت رسیده است.
شیخ صفی الدین اردبیلی قریب ۷۰۰ سال پیش، نزدیک ۳ قرن پیش از تولد شاه اسماعیل، در اردبیل متولد شد. شاه اسماعیل به مرور به یک پیرو پرشور شاخه صوفیان صفوی تبدیل شد و سلسله صفویه را تاسیس کرد.
شیخ صفی نوه قطب بسیاری از صوفیان ایرانی (شیخ زاهد گیلانی) بود. به عنوان یک رهبر مذهبی زمان خود، او که از استاد سنی مذهب خویش جهان بینی خاص “زاهدیه” را به ارث برده بود، آن را متحول ساخت و به “صفویه” مبدل کرد. این نسخه شیعی دوازده امامی از تصوف بود که وی ارائه نمود. به این ترتیب، او این طرز تفکر را در اردبیل و حوالی آن رواج داد.
در زمان شاه اسماعیل، تهاجمات خارجی و نفوذ سیاسی بیگانگان به شدت قدرت ایران را در خاک خودش تضعیف کرده بود. او آمد و ایران را متحد و یکپارچه کرد. پس از حمله اعراب که به انحطاط سیاسی ایران منجر شد، صفویه مبدل به بزرگترین و قدرتمندترین امپراتوری در ایران شد.
معماری دیدنی خانقاه و آرامگاه شیخ صفی الدین
آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی از سال ۷۳۵ تا ۱۰۳۸ هجری قمری همواره شاهد تغییرات و افزوده شدن بخش های مختلف و متعدد بوده و به همین سبب ارزش معماری بسیار خاص و بالایی دارد. دو لنگه چوبی در سردر ورودی آرامگاه وجود دارند که رو به حیاط باز می شوند. سردر اصلی آرامگاه که عالی قاپو نام دارد، دقیقا مقابل همین جا است.
این سردر در دوران شاه عباس دوم ساخته شده و در حال حاضر به دلیل نگهداری شدن در انبار بقعه قابل بازدید نیست. یک حیاط بزرگ مستطیلی شکل در غرب آرامگاه وجود دارد و دو حوض سنگی مربوط به دوره صفویان را در خود جای داده است. دیوارهای آجری حیاط با طاقچه ها و طاق نماها بسیار جذاب و دیدنی هستند.
مجموعه خانقاه و بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی از بخش‌های مختلفی از جمله حرم و دارالحفاظ، مقبره شاهزادگان، دارالحدیث یا طاق متولی (محل اقامت متولیان آستانه و برپایی جلسات درس و بعدها محل دفن برخی بزرگان صفوی)، مزار برخی از امیران و سران خاندان صفوی، محوطه شهیدگاه، محل جلوس شیخ صدرالدین موسی، آشپزخانه، دیگ خانه، انبار، آرامگاه مشایخ صوفیه در حجره رو به مزار شیخ صفی، شربت خانه (محل پخت حلوا و شیرینی)، نقاره خانه تشکیل شده است.
نظرات