سلام نو _ سرویس گردشگری: باغ پهلوان پور یکی از شاخصترین آثار تاریخی مهریز یزد است که نمونه بارز یک باغ ایرانی محسوب میشود. این باغ که مربوط به اواخر دوره قاجار است، در تاریخ هفت مهر ۱۳۸۱ هجری شمسی با شماره ثبت ۶۳۳۴ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
همچنین باغ پهلوان پور یکی از ۹ باغ ایرانی ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو است.
آشنایی با باغ پهلوان پور یزد
باغ پهلوان پور از باغهای متعلق به اواخر دوره قاجار است. این باغ متعلق به فردی به نام " حسن ملارضا" بوده است که بعد از او به دامادش "علی پهلوان" تعلق گرفت.
باغ پهلوان پور مهریز به دلیل روان بودن آب از داخل آن از گذشته دارای جاذبه خاصی بوده است. این آب از قنات مشهور به "حسن آباد" سرچشمه می گیرد و به جز باغ پهلوان پور به طور مستقیم از هیچ یک از باغهای منطقه عبور نمی کند.
آب قنات حسن آباد درختان چناری را که در حاشیه آن روییده اند، سیراب می کند. علاوه بر قنات ذکر شده این باغ از طریق دو رشته آب دیگر به نام قنات شاه حسینی و قنات مزویر آباد، آبیاری می شود.
منطقه مزویرآباد مهریز به دلیل دسترسی به قنات و وجود آب روان در منطقه در گذشته یک منطقه اعیان نشین محسوب می شده است. وجود باغهای زیبا در این منطقه که بیشتر از دوره های قاجار و پهلوی برجای مانده، تا حدود زیادی تغییرات سبک باغسازی را از قاجار به پهلوی نشان می دهد.
باغ دارای ۱۶ حقابه (سهمیه آب در اصطلاح محلی یزد حقابه نامیده می شود) است که هر ۱۲ روز یکبار به آن متعلق می گیرد. زمان هر حقابه بین ۱۰ الی ۱۱ دقیقه است که به آن سبو نیز گفته می شود.
دو طرف جوی اصلی باغ پهلوان پور درختان تنومند و سالخورده چنار قرار دارند. درختان مثمر باغ نیز شامل انار، بادام و خرمالو است و کاشت این درختان با توجه به گرمای زیاد استان یزد نمایانگر آب و هوای متفاوت نسبتاً خنک این منطقه است.
باغ پهلوان پور از لحاظ معماری نمایانگر تغییرات سبک باغسازی کهن ایرانی به سمت و سوی باغسازی رایج امروزی است. این باغ شامل یک مجموعه ورودی، ساختمان کوشک یا شربتخانه، بنای زمستانخانه، بنای سرایداری، حمام و آشپزخانه است.
سبک معماری آن ترکیبی از معماری کوشکی و حیاط مرکزی است که کوشک اصلی در مرکز آکس اصلی باغ قرار دارد، مسیر عبوری آب در باغ نیز از این محور است. علاوه بر این محور اصلی آب در دو محور دیگر نیز جریان دارد که باغ آرایی حول این دو محور به وجهی زیبا صورت گرفته است، به این معنا که درختان نظام ساز باغ در حاشیه این دو خیابان کاشته شده اند.
مجموعه ورودی باغ شامل برج - اصطبل و کاهدان است. تزیینات برج همانند تزیینات دوره زندیه است اگر چه تاریخ احداث تمامی این سه بنای ذکر شده مربوط به دوره قاجار است. زیباترین بنای باغ کوشک یا شربتخانه است که در آکس اصلی ترین مسیر باغ واقع گردیده است.
ساخت کوشک به دوره قاجار مربوط می شود و در سه سطح (دو و نیم طبقه) طراحی شده است. بخش داخلی کوشک شامل تالار- حوضخانه و گوشوارها است که آب قنات حسن آباد پس از آنکه وسط کوشک عبور می نماید، و در باغ جاری می شود.
بنای معروف دیگر که در مجموعه وجود دارد، بنای زمستانخانه است که ساخت آن به دوره پهلوی اول مربوط می شود از آن جهت به زمستانخانه مشهور است که جهت آن با توجه به اقلیم منطقه، بنا را برای استفاده در زمستان مناسب می ساخته است.
این بنا در یک طبقه ساخته شده و اتاقهای نشیمن، پستو ، طنبی و مطبخ را شامل می شود.
در کنار کوشک آشپزخانه ، حمام و انباری قرار داشته است که اخیراً بوسیله حفاری از زیر خاک بیرون آورده شدند. بنای مشهور به سرایداری نیز که محل سکونت و کارگاه خدمه باغ بوده است در جبهه شمالی باغ قرار دارد.
معماری جالب باغ پهلوان پور یزد
باغ پهلوان پور از لحاظ معماری نمایانگر تغییرات سبک باغسازی کهن ایرانی بهسمت باغسازی رایج امروزی است. به عبارتی دیگر، این باغ قدمت چندانی ندارد و معماری امروزی آن در سایر بناهای همدوره باغ نیز دیده میشود؛ ولی استفاده از برخی المانهای کهن و تاریخی نظیر سبک کوشکی موجب شده است تا فضای باغ، فرهنگ و هنر قرنهای پیشین را در ذهن تداعی کند. در سبک معماری بخش اصلی سازههای باغ میتوان تلفیق معماری کوشکی و حیاط مرکزی را مشاهده کرد که به زیبایی باغ پهلوان پور افزوده است.
در بخش ورودی باغ بخشهایی همچون برج، اصطبل و کاهدان قرار دارند. این سه بخش همگی در زمان قاجار ساخته شدهاند؛ ولی تزیینات بنای برج همچون تزیینات بناهای دوره زندیه است.
بدون شک زیباترین و باشکوهترین بنای موجود در داخل باغ، کوشک یا شربتخانه است. این کوشک که در زمان قاجاریه ساخته شده، دارای ۲٫۵ طبقه است و در امتداد مسیر اصلی باغ قرار دارد. اگر به داخل آن بروید، قسمتهای مختلفی همچون تالار، گوشوارهها، عمارت کلاهفرنگی، حوضخانه را خواهید دید.
کاربندیهای زیبا و تزیینات دیدنی کلاهفرنگی باغ موجب شده است تا این بخش جزو نفیسترین و مهمترین قسمتهای شربتخانه یا کوشک اصلی محسوب شود. جالب اینکه آب قنات حسنآباد از وسط این کوشک نیز عبور میکند و در باغ جریان مییابد.
پشت به کوشک که بایستید، درست دو مسیر جوی کناره باغ را مشاهده میکنید که محل گذر آب قنات حسنآباد هستند و با در بر گرفتن درختان چنار تنومند سرسبز و کهنسال، زیبایی باغ را دوچندان کردهاند.
نظرات