قدمت قلعه اسرارآمیز سب چقدر است؟

سلام نو ـ سرویس گردشگری: روستای سِب که نام قلعه برگرفته از آن است، در 10 کیلومتری جنوب شرقی سوران و 45 کیلومتری جنوب غربی شهرستان سراوان واقع است.

قلعه سب زیباترین و سالمترین قلعه یی است که از دوران اسلامی سیستان و بلوچستان، مانده‌است. آیینه تمام نمای این قلعه که حاکمان صفویه و بعد از آنها است، از جمله ۲۷ بنای تاریخی استان است که هنوز پابرجاست. قلعه سب در اوایل قرن دوازدهم هجری مرکز حکمرانی حاکم محلی بوده است.

نام قلعه «سب» از نام روستای «سیب» (به معنای جایگاهی که در آن آب روان است) گرفته شده‌است. این واژه به طایفه‌های کهن در سراوان هم اطلاق می‌شود. سِب در لغت نامه دهخدا به معنی محل چشمه ساران فراوان یاد شده است.

قدمت قلعه سب

شاید با شنیدن نام قلعه، به یاد قلعه‌های اسرارآمیز و مخوفی بیفتید که در فیلم‌ها دیده‌ و در داستان‌ها شنیده‌اید، یا حاکمان و فرمانروایان ثروتمندی در ذهن‌تان تداعی شود که در قلعه‌های باشکوه‌ زندگی می‌کردند.

در هر صورت این بناها می‌توانند بیان‌کننده اتفاق‌هایی باشند که در طول زمان بر آن‌ها گذشته و شاهدش بوده‌اند.

قلعه‌ سب نیز یکی از این قلعه‌های تاریخی است که چندین قرن از عمر آن می‌گذرد و در ساخت آن از مصالح بومی منطقه مانند خشت و گل استفاده شده است؛ علاوه بر این، از بی‌نظیرترین قلعه‌های دوران اسلامی محسوب می‌شود.

قلعه سب از بناهای متعلق به دوران اسلامی است که قدمت آن به عصر صفویان برمی‌گردد و از سالم‌ترین و زیباترین قلعه‌های دوره‌ اسلامی استان سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود.

این قلعه‌ تاریخی، محل فرامانروایی حاکمان در دوره‌های مختلف است که بر مناطقی چون کنت، هیدوچ، سوران، زابلی، پسکوه، گشت حکومت داشتند. در قرن ۱۲ هجری قمری، فردی به نام ملک دینار و فرزندان وی (از حکام محلی) بر منطقه سیب و سوران حکمرانی می‌کرد. غلام رسول خان نیز از دیگر فرمانروایان قلعه سب بود.

در دوران حکومت محمد شاه از حاکمان محلی قلعه که نسب وی به شاه نعمت‌الله ولی (از عارفان و صوفیان قرن هشت هجری قمری) می‌رسد، بخش‌هایی از قلعه آسیب می‌بینید. در این زمان جنگی صورت می‌گیرید که قلعه به‌مدت ۹ شبانه‌روز تصرف و قسمت‌هایی از حصار و ارگ قلعه تخریب می‌شود؛ هرچند در زمان سید غلام رسول مورد بازسازی قرار می‌گیرد.

این قلعه روی صخره‌ای طبیعی و با مصالح خشت و گل در طی دوره‌های مختلف ساخته شده است.

در این قلعه تا سال 1344 طوایف بارکزایی و میرمرادزهی در آن ساکن بودند و سپس متروکه شد. قلعه سِب در دو طبقه ساخته شده است و دیوار آن بیش از 30 متر ارتفاع و حدود 7 متر عرض دارد. قلعه سب روی صفحه‌ای سنگی یا صخره‌ای طبیعی و کم ارتفاع با مصالح عمدتا خشت خام و گل ساخته شده است .

ویژگی‌های جالب قلعه سب

قلعه سیب سراوان در دو طبقه و با خشت ساخته شده است. ارتفاع دیواره بیرونی آن بیش از ۳۰ متر بوده و عرضی معادل ۷ متر دارد. همانند دیگر قلعه ها، شاه نشین این بنا، در بالاترین قسمت قلعه واقع شده که در حصار درونی آن ۱۴ برج و درون ارگ آن ۴ برج ساخته شده است. تمام این قسمت ها به خاطر جنگ های پیش آمده از بین رفته اند.

حصار قلعه سیب سراوان با سه متر ارتفاع و ۴۸ متر مربع تا ۷۴ متر مربع به شکل مستطیل دور تا دور قلعه را فراگرفته است. برای ورود به قلعه پلکانی در قسمت جنوب شرقی آن ساخته شده که تنها راه ورودی به قلعه می باشد.

از تکنولوژی و پیشرفت های تاسیساتی که در این بنا وجود دارد، درز انبساط در ساختمان اصلی قلعه، فرستادن آب چاه تا طبقه فوقانی، و دسترسی به آب چاه در طبقه فوقانی، وجود تنبوشه ها و لوله های سفالی برای هدایت نمودن آب و فاضلاب قلعه را می توان نام برد.

مصالح کلی بنا همانند خشت، کاهگل، چوب درخت خرما همراه با درهای منبت کاری شده پر ظرافت هستند.

قلعه سیب یا قلعه سِب همانند دیگر بناها و قلعه های قدیمی در ارتفاع ساخته شده است. تمام قلعه بر روی صفه و صخره ای طبیعی و کم ارتفاع ساخته شده است که با خشت هو گل تقویت شده است. ساخت قلعه از قرن دوازدهم هجری قمری تا پایان قرن سیزدهم ادامه یافت.

برای رسیدن به قلعه سیب باید خود را به روستای “سیب” در جنوب غربی سراوان و در فاصله ۲۵ کیلومتری آن برسانید. تمام حصار و بنای قلعه ارتفاعی در حدود ۲۳ متر داشته که با احتساب صفه، بلندترین قسمت آن ۳۰ متر ارتفاع دارد.

پلان مجموعه قلعه سیب سراوان مستطیلی ۳۶ متری در ۲۵ متری است که می توان تصور کنید درون حجمی اهرام گونه ساخته شده است. یعنی هر چه از سمت حصار به سمت درن قلعه پیش می روید، ارتفاع بنا بیشتر شده و البته از مساحت آن کاسته می شود. در نتیجه از بیرون همانند مصطبه دیده می شود.

این شیوه ساخت و ساز و بنا، یکی از بهترین روش ها برای ایجاد ایستایی بیشتر بناست. در این شیوه نیروهای رانشی توسط دیوارهای قطور و مرتفع آن خنثی شده و با کم شدن مساحت بنا، مشکل ارتفاع گرفتن بنا حل می شود.