رویکرد انتخاباتی حاکمیت و به صورت مشخص، شورای نگهبان در انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی و تنگ‌تر شدن بی‌سابقه فیلتر گزینش نامزدهای این عرصه، میزان مشارکت انتخاباتی در جامعه ایران را به شکل بی‌نظیری کاهش داد تا نگرانی‌های اهالی سپهر سیاست در کشور برای حضور مردم در انتخابات ۱۴۰۰ بیش از هر دوره دیگری نمود پیدا کند. امری که با توجه به رویکرد سلبی تشدید شده حاکمیت در مواجهه با اصلاح‌طلبان، حضور جدی این جریان سیاسی را نیز در کارزار انتخاباتی خرداد ۱۴۰۰ با اما و اگرهای ریز و درشتی رویارو کرده است.
به گزارش سلام نو، محسن میردامادی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و معاون سیاسی حزب اتحاد ملت در گفتگویی با امتداد، ضمن اشاره به چالش‌های گوناگون پیش روی اصلاح‌طلبان برای حضور در عرصه انتخابات آتی و بایدهای آن از آسیب‌های وارد شده به اعتماد عمومی و راهکارهای ترمیم آن گفت و به بایسته‌های برنامه‌های ساکن آتی پاستور پس از انتخابات ۱۴۰۰ اشاره کرد. وی همچنین، اشاره‌ای نیز به مسئله تاثیر انتخابات ۲۰۲۰ ایالات متحده بر انتخابات ایران داشت که مشروح این گفتگو را در ادامه از نظر می‌گذرانید:
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب در ابتدا با اشاره به رویکرد انتخاباتی حاکمیت در انتخابات اخیر مجلس، اظهار داشت: بعد از انتخابات مجلس یازدهم که در اسفندماه سال گذشته انجام شده و به میزان ۴۲ درصد مشارکت که از ابتدای انقلاب تا کنون در آمارهای رسمی بی‌سابقه بود، رسید، یک نظری به تدریج شکل گرفت. آن هم اینکه تاکنون نظر تصمیم‌گیرندگان اصلی انتخابات بر این بود که مشارکت مردم از حدی پائین‌تر نباشد و طبعا خواهان این هم بودند که نتایج مطلوب‌شان از انتخابات به دست بیاید. اما در انتخابات اسفندماه، نتیجه تضمین شده برای تصمیم‌گیرندگان بر میزان مشارکت عمومی تقدم پیدا کرد.
وی افزود: در گذشته به دلیل اینکه، اولویت آن‌ها، مشارکت قابل قبول مردم در انتخابات بود در باقی مسائل از جمله صلاحیت نامزدها به نحوی عمل می‌کردند که میزان مشارکت از حداقل مورد قبول‌شان پایین‌تر نیاید. این مسئله در انتخابات‌های گذشته، نوعا رعایت می‌شده است. ولی انتخابات اسفند ماه گذشته، انتخاباتی بود که نتیجه تضمین شده برای تصمیم‌گیرندگان انتخابات بر میزان مشارکت عمومی، تقدم پیدا کرد. چرا که از پیش از انتخابات اخیر مجلس با آن رویکردی که نسبت به بررسی صلاحیت نامزدها در پیش گرفته شد، کاملا قابل درک می‌نمود که میزان مشارکت در جامعه پائین خواهد بود.
معاون سیاسی حزب اتحاد ملت در ادامه نیز بیان داشت: البته، این مشارکت پائین، تنها به دلیل محدود کردن نامزدها نبود ولی، این مسئله را هم باید از عوامل موثر آن بدانیم. با وجود اینکه چنین مسئله‌ای قابل پیش‌بینی بوده و همه شواهد جامعه نیز آن را نشان می‌داد، نهایتا تصمیم آن‌ها(تصمیم گیرندگان انتخابات) بر این شد که مشارکت پایین را به قیمت نتیجه تضمین شده، بپذیرند. این در حقیقت، یک تغییر رویکرد فاحش و مهم بود که نمونه‌های آن را جز در مواردی خاص به این شدت سراغ نداشتیم. به همین دلیل در گذشته، میزان مشارکت در این حد پایین، سابقه نداشته است.
دبیرکل پیشین جبهه مشارکت در ادامه با اشاره به رویکرد اصلاح‌طلبان در مواجهه با این مشی نیز، یادآور شد: برخی از دوستان اصلاح‌طلب از این موضوع چنین نتیجه می‌گرفتند که با هزینه‌ای که تصمیم‌گیرندگان برای این کار پرداخته‌اند، قاعدتا انتخابات ریاست جمهوری را هم به این سمت خواهند برد. این تلقی ناشی از تجربیات گذشته بود که معمولا وقتی این نوع اقدامات پرهزینه صورت می‌گرفت، نوعا موضوع به یک رویه مداوم تبدیل می‌شده است. این تحلیل برخی از دوستان اصلاح‌طلب بود ولی در مقابل این نظر، نظر دیگری هم وجود داشت.
وی ادامه داد: نظر دیگر بر این اساس است که انتخابات ریاست جمهوری با انتخابات مجلس متفاوت بوده و در انتخابات ریاست جمهوری با توجه به تجارب گذشته نوعا قطب‌بندی به وجود می‌آید. لذا انتخابات ریاست جمهوری، از سال ۷۶ به این سو، انتخابات بدون رقابت نبوده است. حال، رقابت در انتخابات ۷۶ و ۸۸ خیلی جدی‌تر بود و در انتخابات‌های دیگر نیز این نوع رقابت، کمابیش وجود داشته است.
میردامادی، خاطرنشان کرد: با مجموعه عوامل، هم تجربه انتخابات ریاست جمهوری در گذشته و نگاه مردم به این انتخابات که آن هم تا حدی با انتخابات مجلس متفاوت بوده و همچنین تاثیری که انتخابات مجلس و میزان مشارکت مردم بر امنیت ملی کشور، بخصوص در شرایط وجود تهدیدهای جدی داشته، برخی این نظر اولیه را که به آن اشاره کردم، رد می‌کنند. نظر این دوستان این است که اصلاح‌طلبان باید در انتخابات ریاست جمهوری بنا را بر حضور فعال با کاندیدای مطلوب داشته و در این راستا برنامه ریزی کنند. حال اگر در آستانه انتخابات ریاست جمهوری باز هم فضا به سمت شرایطی مثل انتخابات مجلس سوق پیدا کرد و امکان حضور از اصلاح‌طلبان گرفته شد، این دیگران بوده‌اند که این امکان را سلب کرده‌اند. در این فرض، اصلاح‌طلبان برنامه‌ریزی‌ها و تلاش خود را به خرج داده‌اند و اگر فضای لازم برای یک انتخابات رقابتی با کاندیداهای قابل قبول برای آن‌ها مهیا نشد، کوتاهی در انجام وظایف ملی‌شان رخ نداده است.
این نماینده مردم تهران در مجلس ششم در ادامه، اشاره‌ای نیز به بیانیه اخیر آیت‌الله موسوی خوئینی‌ها داشت و تاکید کرد: آقای موسوی خوئینی در حقیقت بر این گزینه اخیر تاکید کرده است. ایشان، عنوان می‌کند که به دلیل فضای انتخاباتی پیش آمده در اسفند ۹۸، اصلاح‌طلبان نباید از عرصه کنار بکشند. اصلاح‌طلبان باید در صحنه حضور پیدا کنند و اگر این امکان از سوی دیگران سلب شد، تصمیم‌گیرندگان انتخابات این اتفاق را رقم زده‌اند و جناح اصلاح‌طلب نباید از ابتدا فرض خود را بر عدم حضور در این عرصه بگذارد.
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب همچنین، ضمن اشاره به عوامل موثر بر مشارکت یا عدم مشارکت مردم در انتخابات، خاطرنشان کرد: این مسئله تنها به یک عامل محدود نشده و طبعا، یکی از عوامل آن، رقابتی بودن انتخابات است. اینکه نامزدها از تفکرات، سلایق و جناح‌های مختلف، حتی فراتر از دسته‌بندی اصولگرایان و اصلاح‌طلبان باشند در این مهم دخیل خواهد بود. حضورافرادی که دیدگاه‌های متفاوت از این دو جناح دارند، می‌تواند یک عامل موثر در رقابتی بودن انتخابات باشد.
وی افزود: مسئله مهم دیگری که بخصوص در سال‌های اخیر درکاهش مشارکت و یاس افکار عمومی تاثیرگذار بوده، شکل گیری این احساس در مردم است که رای آن‌ها، تاثیری در سرنوشت‌شان نداشته و با این انتخاب‌ها، تغییر یا بهبودی در آینده آن‌ها حاصل نشده است. اصولا این باور و تلقی که نهادهای انتخابی، مانند مجلس و ریاست جمهوری در تصمیمات اصلی و تعیین‌کننده یا حتی در تصمیمات سطوح پایین‌تر کشورسهمی ندارند، نقش قابل اعتنایی در کاهش مشارکت عمومی ایفا کرده است. مثلا اینکه، مجلس این توان و اجازه را ندارد که درمورد قیمت بنزین تصمیم بگیرد. مسئله‌ای به این سادگی که در حد مسائل تعیین‌کننده به مانند سیاست هسته‌ای و امثال آن هم نیست، ولی نمایندگان در مسائلی از این دست هم نمی‌توانند، تصمیم بگیرند و این ماجرا در نهایت به حوادث تلخی که در آبان ۹۸ پیش آمد، منجر می‌شود.
رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ششم، تصریح کرد: در صورتی که سیر طبیعی کار برای چنین مسائلی در مجلس، این است که در ابتدا در شور اول و دوم به بحث گذاشته شده و موافق و مخالف درباره آن صحبت کنند و با طرح آن در رسانه‌ها که مدت‌ها نیز به طول می‌انجامد، جامعه برای چنین تصمیمی آماده خواهد شد. در نهایت نیز، اگر تصمیمی برای افزایش نرخ بنزین اتخاذ شود، جامعه آمادگی ذهنی داشته و آن را تحمل خواهد کرد. این روند باید، سیر طبیعی، منطقی و قانع کننده افکار عمومی را طی کند تا چنین تصمیمی، بدون حوادث و ماجراهای بعدی اتخاذ شود. با روندهای فعلی، طبیعی است که این تلقی در افکار عمومی ایجاد شود که این نهاد انتخابی تاثیرگذار نبوده و به صرف رای دادن یا ندادن مردم، تغییری در سرنوشت‌شان ایجاد نخواهد شد.
میردامادی در ادامه گفت: این مسئله از عوامل بسیار موثر در کاهش مشارکت عمومی بوده که در نوع خود، جدید است. ما در ادوار گذشته انتخابات هم مواردی را داشتیم که مردم به دلیل رقابتی نبودن انتخابات، مشارکت کمی را در آن بروز داده‌اند. ولی این پدیده، یک پدیده نو بوده که کارآمدی نهادهای انتخاباتی در افکار بخش قابل توجهی از مردم را مورد تردید قرار داده است.
دبیرکل پیشین جبهه مشارکت در ادامه، ضمن اشاره به بایسته‌های لازم برای ترمیم سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی، خاطرنشان کرد: باید نامزدها، اگر بنای ترغیب افکار عمومی برای حضور پای صندوق رای را دارند در ارائه برنامه‌های خود، مشکلات کشور را به طور جدی و ریشه‌ای مورد بحث قرار داده و راهکارهای‌شان را مطرح کنند. در این صورت، مردم احساس خواهند کرد که نامزدهایی هستند که راهکارهای جدی برای حل مشکلات داشته و تا حدی امیدوار خواهند شد.
این میزان از تاثیر سیاست خارجی بر معیشت روزمره مردم در چهل سال گذشته بی‌سابقه است
وی افزود: به عنوان مثال، در ۴ دهه پس از انقلاب تاکنون، هیچ‌گاه شرایطی را نداشتیم که مردم تاثیر سیاست خارجی کشوربر سفره و معیشت‌شان را این گونه با تمام وجود حس کنند. مسلما اگر رئیس جمهوری بنای حل مشکلات جامعه را داشته باشد، یکی از مهم ترین موارد این است که سیاست خارجی را از شرایطی فعلی و بخصوص، دخالت‌های نظامیان در آن حوزه خارج کند.
میردامادی، تصریح کرد: این‌ها از مسائل مهمی هستند که نامزدهای انتخاباتی یا به طور مشخص، نامزدهای اصلاح‌طلبان باید به آن پرداخته و حرفی قابل قبول برای مردم داشته باشند تا افکار عمومی جامعه، بتواند با توجه به این برنامه‌ها، امید از دست رفته خود را احیا و پای صندوق‌های رای حاضر شود.
معاون سیاسی حزب اتحاد ملت در ادامه، اشاره‌ای نیز به تاثیر عملکرد دولت روحانی بر اعتماد عمومی جامعه داشت و یادآور شد: از سال ۹۲ که حسن روحانی وارد صحنه انتخابات شد، نه او مدعی اصلاح‌طلبی بوده و نه اصلاح‌طلبان او را به عنوان یک نامزد اصلاح‌طلب معرفی می‌کردند. اصلاح‌طلبان، روحانی را در حقیقت، یک نامزد قابل قبول در آن شرایط انتخاباتی دیده و از او حمایت کردند. برای بسیاری از اصلاح‌طلبان، اینکه روحانی در دور اول، بتواند پرونده مسئله هسته‌ای کشور را از شورای امنیت سازمان ملل خارج کرده و به راه حلی برای برطرف کردن مشکلات تبعی آن برساند، همین مقدار هم نمره قابل قبولی برای او به شمار می‌رفت.
روحانی، انتظارات را برآورده نکرد
وی افزود: حسن روحانی، این نمره قبولی را در دوره اول کسب کرد و حال اینکه در آمریکا اتفاقاتی رخ داد و دولت ایالات متحده به تعهدات خود عمل نکرد، بحث دیگری است. اینکه دولت روحانی، بخصوص با نقش موثر و تعیین‌کننده وزیر خارجه خود، توانست مسئله هسته‌ای ما را از شورای امنیت خارج کند. همین نمره قبولی نیز باعث حمایت اصلاح‌طلبان در دور دوم از روحانی شد، متنها در این دوره، شاهد برآورده کردن انتظارات از سوی رئیس جمهور نبودیم و او، می‌توانست بهتر از این عمل کند.
دولت در حوزه سیاست خارجی، تقریبا فاقد نقش اساسی است
میردامادی، همچنین در ادامه با اشاره به تاثیر سیاست خارجی در مشکلات کنونی کشور، اظهار داشت: البته بر خلاف برخی که همه مشکلات کشور را متوجه عملکرد دولت و شخص روحانی می‌دانند، بنا ندارم مسئله را با این منطق طرح و دنبال کنم. مهم‌ترین مشکل یا ریشه مشکلاتی که ما داریم از نظر من، سیاست خارجی کشور بوده که در موارد تعیین کننده در این حوزه، دولت تقریبا فاقد نقش اساسی است و عملا، دولت موازی نقش بیشتری در آن دارد. البته، در مواردی، این امکان وجود داشته که بهتر از این عمل شود، ولی متاسفانه به آن‌ها پرداخته نشده است.
دوره داشتن نامزد نیابتی برای اصلاح‌طلبان به سر آمده است
این نماینده مردم تهران در مجلس ششم با اشاره به بایسته‌های رفتار اصلاح‌طلبان در آینده نیز، تاکید داشت: اصلاح‌طلبان باید در شرایط فعلی، فرض را بر حضور و مشارکت در انتخابات بگذارند، مگر اینکه راه‌شان در طول مسیر پیش رو، سد شود. بر همین اساس با توجه به تجربیات ادوار گذشته به نظرم، دوره داشتن نامزد نیابتی برای اصلاح‌طلبان به پایان رسیده و نمی‌توان مردم را با چنین گزینه‌ای پای صندوق رای آورد.
اصلاح‌طلبان باید به دنبال چهره‌های جدید در انتخابات باشند
میردامادی، افزود: لذا به نظر من باید روی کاندیداهای استوار و ثابت‌قدم در اصلاح‌طلبی فکر کرد و از آن‌ها خواست تا در صحنه حضور داشته باشند. البته در این میان، ترجیح نیز باید بر این باشد که این افراد از میان چهره‌های جدید باشند. چرا که شاید اکثر نامزدهای تکراری، جذابیت و مقبولیت چندانی هم در جامعه ندارند.
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب، خاطرنشان کرد: نکته دیگر مهم در این دوره انتخابات این است که اصلاح‌طلبان باید به جای معرفی یک نفر، یک تیم را به افکار عمومی معرفی کنند. در حقیقت، فردی به عنوان نامزد و تیمی، مثلا ده نفره که در صورت انتخاب، عناصر اصلی دولت جدید را تشکیل خواهند داد. به عنوان نمونه، جایگاه‌هایی نظیر معاون اول، رئیس سازمان برنامه و بودجه و موارد دیگری از این نوع، باید در این تیم به مردم معرفی شوند. امری که می‌تواند در کنار برنامه نامزد انتخاباتی، تا حد زیادی رویکرد او را برای مردم روشن کرده و رغبت افکار عمومی را نسبت به نامزد مورد نظر اصلاح‌طلبان بیشتر کند.
معاون سیاسی حزب اتحاد ملت در ادامه با اشاره به چگونگی انتخاب نامزد نهایی اصلاح‌طلبان از سوی مردم، بیان داشت: من اطلاع ندارم که با ساز و کار موجود و ابهاماتی که وجود دارد، آیا اصلاح‌طلبان به نامزدهای متعدد یا حتی یک نامزد مطلوب، خواهند رسید یا خیر. ولی اگر بیش از یک نامزد مورد قبول برای اصلاح‌طلبان وجود داشت، طبعا راه حل منطقی این است که پیش از انتخابات، نظرسنجی از مردم صورت بگیرد تا مشخص شود که چه شخصی در میان نامزدهای اصلاح‌طلبان، مقبولیت بیشتری در میان افکار عمومی خواهد داشت.
در هیچ دوره‌ای شاهد این حجم از اقدامات خصمانه از سوی کاخ سفید نبوده‌ایم
رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ششم، همچنین اشاره‌ای نیز به انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا داشت و تصریح کرد: ترامپ، طبعا یک رئیس جمهور غیرمتعارف در آمریکا بوده و این رفتار غیرمتعارف او نیز، عمومیت داشته و تنها در قبال ایران نیست. البته در مورد ایران، شدیدتر از هر کشور دیگری است، اما این رفتار در قبال چین، سازمان‌های بین‌المللی، و در مواردی، حتی در قبال متحدان خود آمریکا نیز بوده است. رفتارهای خصمانه وی بی‌سابقه است و حتی در ادواری که در گذشته تنش بین تهران و واشنگتن، شدید هم بوده در این حد شاهد اقدامات ماجراجویانه و مشکل‌ساز از سوی دولت آمریکا نبوده‌ایم.
وی افزود: طبیعتا، انتخاب مجدد ترامپ برای دوره بعدی، یک دوره چهارساله سخت دیگر را برای ما به دنبال خواهد داشت. این احتمال هم داده می‌شود که در صورت انتخاب ترامپ در ۲۰۲۰، افرادی در تیم جدید وی قرار بگیرند که مواضع رادیکال‌تری نسبت به تهران دارند. ولی باید توجه داشت که در صورت انتخاب بایدن هم با وجود اینکه رویکرد او متفاوت از ترامپ بوده و تاکنون در مورد برجام، نظر بر بازگشت به این توافق اعلام کرده، این تصور که همه مسائل ما با آمریکا حل خواهد شد، تصور واقع‌بینانه‌ای نیست.
میردامادی، بیان داشت: دموکرات‌ها هم در مورد مسائلی نظیر سیاست منطقه‌ای تهران، برنامه های موشکی و حقوق بشر با ایران مشکل داشته و برخلاف ترامپ، امکان اجماع‌سازی هم دارند. این یک برداشت پذیرفته شده است که در ادواری که دموکرات‌ها در آمریکا حاکم هستند به اروپا نزدیک شده و در بسیاری از موارد می‌توانند با آن‌ها به اجماع برسند. در ادواری هم که جمهوری‌خواهان بوده‌اند، این تعامل نزدیک، کمتر شده و اروپا و آمریکا تا حدی از یکدیگر فاصله می‌گیرند. این مسئله در مورد روسای جمهور جمهوری‌خواه مختلف، متفاوت بوده و در دوره ترامپ، این فاصله، بیشترین شدت را داشته است.
احتمال تاثیر نتایج انتخابات آمریکا بر انتخابات ایران
وی در ادامه گفت: در صورت روی کار آمدن بایدن، از این جهت، تقریبا وضعی شبیه دوره باراک اوباما اتفاق افتاده و اروپا و آمریکا به یک موضع واحد می‌رسند. ضمن اینکه، خیلی بعید به نظر می‌رسد که بایدن در صورت انتخاب، فورا همه محدودیت‌های اعمال شده را برطرف کند و شرایط به ماقبل ترامپ برگردد. آن‌ها(دموکرات‌ها) هم به هر حال به دنبال این هستند که نقطه نظرات خود را اعمال کرده و از فشارهای موجود استفاده کنند.
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب در پایان نیز، خاطرنشان کرد: به این دلیل، نباید از حضور بایدن، انتظار فوق‌العاده داشت. هرچند که باز هم به نظر می‌رسد، شرایط دوره او با دوران ترامپ، قدری متفاوت خواهد بود.
نظر شما