مسجد کبود تبریز متعلق به قرن پانزدهم میلادی است و در یکی از قدیمی‌ترین و تاریخی‌ترین محله‌های تبریز قرار دارد.
به گزارش سلام نو، این شاهکار معماری به نام‌های گوی مقصید، مسجد جهانشاه یا عمارت مظفریه نیز شناخته می‌شود. در ادامه علاقه‌مندان به آثار تاریخی اسلامی از مسجد کبود به عنوان فیروزه جهان اسلام نام می‌برند.
مسجد کبود تبریز
تنها اثر تاریخی باقی مانده از دوران قره‌قویونلوها با معماری بسیار زیبا و منحصربه‌فرد مسجد کبود تبریز است.
ابوالمظفر جهان شاه، یکی از رهبران قره‌قویونلوها، مؤسس مسجد کبود بود. با مشاهده جزئیات بنا و نقاشی‌های داخل مسجد کبود بخشی از هویت، تاریخ و تمدن اسلام در تبریز باستان به چشم می‌خورد. این مسجد یکی از چهار مسجدی است که با کاشی‌های آبی تزئین شده است. نام مسجد کبود بر اساس رنگ نمای این بنا انتخاب شده است.
معماری جذاب مسجد کبود را می‌توان نمونه‌ای قابل توجه از معماری اسلامی ایران دانست. کاشی‌های معرق فیروزه‌ای و لاجوردی، نقوش اسلیمی و طرح‌های هندسی مدرن از ویژگی‌های بارز معماری مسجد کبود است. علی‌رغم آسیب‌های فراوانی که در طول سالیان متمادی به آن وارد شده و با توجه به کاربری های مختلف آن در گذشته، شکوه و زیبایی خود را حفظ کرده است.
با توجه به اینکه مسجد کبود در گذشته جزئی از مجموعه‌ای بزرگ با کاربری‌های مختلف بوده است، آن را عمارت مظفریه می‌نامیدند. مقبره سلطان جهانشاه و نزدیکانش در انتهای شبستان و در سرداب مسجد مؤید این مطلب است. به همین دلیل به مسجد جهانشاه نیز معروف شد. امروزه این مقبره‌ها خالی است. در قرن بیستم مسجد کبود تبریز در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
تاریخچه مسجد کبود
مسجد کبود در زمان حکومت قره‌قویونلوها در سال ۱۴۰۰ میلادی (حدود ۶۰۰ سال پیش) به دستور ابوالمظفر جهانشاه، قدرتمندترین پادشاه قراقویونلوها ساخته شد. بر اساس روایات تاریخی موجود، همسر جهانشاه، "جان بیگ قاتون" یا "صالحه" دخترش در ساخت مسجد کبود نقش مؤثری داشته است. بنا به تخمین برخی از مورخان، ساخت این مسجد حدود ۳۰ سال به طول انجامیده است. متأسفانه بخش‌های زیادی از مسجد کبود در زلزله سال ۱۷۷۹ میلادی آسیب دید. گنبدهای مسجد پس از زلزله فروریخت و جز سردر و پایه‌های مسجد قسمت دیگری نمانده بود. در سال ۱۳۴۵، آقای رضا معماران، معمار ماهر ایرانی، مسجد را بازسازی کرد.
ویژگی‌های معماری مسجد کبود
سبک معماری مسجد آذری بوده و مجموعه عمارت مظفریه شامل مساجد، خانقاه، صحن، کتابخانه و مقبره ساخته شده است.
مسجد کبود با ترکیبی از آجر و کاشی معرق ساخته شده است و در سطوح بیرونی نقش‌های پررنگی به چشم می‌خورد. ساختمان اصلی مسجد درست روبروی صحن و رو به قبله قرار دارد. فاصله ستون‌های مسجد از هم ۱۲ متر است و این ستون‌ها در چهار طرف پشت بام دیده می‌شود. گنبد آجری پشت بام مسجد پس از زلزله تخریب شد. در حیاط اصلی پلکانی وجود دارد که به ایوان‌های مشرف به حیاط منتهی می‌شود. تحمل وزن گنبد عظیم مسجد توسط پایه‌های چهار طرف صحن یکی از برجسته‌ترین نکات معماری مسجد کبود در زمان ساخت آن در قرن پانزدهم بوده است.
در گنبد کوچکتر مسجد کبود درب مرمری تعبیه شده بود که بعدها ناپدید شد. این گنبد کوچک برای مقبره‌های انتهای مسجد ساخته شده بود. تمام جزئیات بنا در قسمت تخریب شده مسجد کبود از مدارک به جا مانده از طراحی این بنا به دست آمده است. تصاویر به دست آمده از نقاشی مطرقچی از شاردن فرانسوی، اطلاعات مفیدی در مورد معماری و محل ساخت این بنا به دست داده است.
تزیینات مسجد کبود تبریز
کاشی‌کاری فیروزه‌ای برجسته‌ترین دکوراسیون داخلی مسجد کبود تبریز است. بیشتر کاشی‌های مسجد کبود به شکل هشت ضلعی است. اما در میان آنها اشکال دیگری نیز وجود دارد. در داخل مسجد کبود، سنگ‌های فیروزه‌ای و رنگ‌های طلایی به چشم می‌خورد. از آثار باقی مانده در شبستان می‌توان دریافت که در ساخت بنا از سنگ مرمر استفاده شده است. ستون‌های باقی‌مانده در شبستان موازی هستند و آثار به جا مانده در داخل گنبدها نشان از استفاده از آجر در ساخت بنا به سبک معماری آذری دارد. زیبایی مسجد کبود و رنگ کاشی‌ها باعث شده این مسجد به فیروزه جهان اسلام معروف شود.
به شما توصیه می‌کنیم معرق‌های محراب مسجد را با معرق‌های زیبای مقرنس، طرح‌های اسلیمی و کاشی‌کاری با رنگ‌های فیروزه‌ای، آبی ایرانی، سفید و طلایی از نزدیک تماشا کنید. مسجد کبود دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است که شما را به بازدید از نزدیک دعوت می‌کند. بهترین زمان برای بازدید از مسجد کبود در نوروز است که نور خورشید در داخل مسجد می‌درخشد. رنگ‌ها دلپذیر و منحصر به فرد هستند.
نظر شما